Fréttablaðið - 09.05.2019, Blaðsíða 19

Þorvaldur
Gylfason
Í DAG
Rio de Janeiro – Arg-entína var þrisvar sinnum ríkari en Brasilía mælt í þjóðartekjum á mann þegar löndin tóku
sér sjálfstæði, Argentína 1816 og
Brasilía 1822. Argentína stóð þá
skammt að baki Spánar á þennan
kvarða en Brasilía var aðeins hálf-
drættingur á við Portúgal. Þegar
Argentína var ríkasta land heims
árin fyrir aldamótin 1900 var
landið átta til tíu sinnum ríkara
en Brasilía mælt í tekjum á mann.
Á valdatíma Peróns forseta í Arg-
entínu 1944-1955 var munurinn
fimm- til sexfaldur Argentínu í vil.
Síðan hefur dregið saman með
löndunum tveim. Nú eru tekjur
á mann í Argentínu aðeins um
þriðjungi hærri en í Brasilíu. Ýmsir
félagsvísar hníga í sömu átt. Árið
1960 gat nýfætt barn í Argentínu
vænzt þess að lifa ellefu árum
lengur en nýfætt barn í Brasilíu.
Nú er munurinn aðeins eitt ár.
Meðalævilengd Argentínumanna
er nú tæplega 77 ár (eins og hún
var á Íslandi 1980) á móti tæplega
76 árum í Brasilíu (Ísland 1975).
Brasilía hefur tekið skjótari fram-
förum en Argentína.
Stefan Zweig í Brasilíu
Þetta sá austurríski rithöfundur-
inn Stefan Zweig fyrir þegar hann
settist að í Brasilíu 1940, gyðingur
á f lótta frá Evrópu undan nasist-
um. Hann hafði fyrst f lúið til Eng-
lands 1934 og þaðan til Bandaríkj-
anna og áfram til Brasilíu. Zweig
hafði kynnzt Suður-Ameríku á
PEN-þinginu í Buenos Aires 1936,
heimsþingi rithöfunda þar sem
Halldór Kiljan Laxness flutti og
fékk samþykkta tillögu til varnar
friði og fórnarlömbum fasista í
Evrópu. Halldór sagði frá því síðar
að Zweig hefði orðað við sig á
þinginu þá hugmynd að flytjast til
Íslands. En Brasilía varð ofan á.
Zweig sagðist aldrei hafa séð
fegurri sjón en á innsiglingunni
til Rio de Janeiro. Hann bjó þar
ásamt konu sinni og í nærsveitum
í hálft annað ár, fór víða um landið
og gekk frá fjórum bóka sinna til
útgáfu: Brasilía: Framtíðarlandið,
Manntafl, Veröld sem var og
Balzac.
Íbúð Zweig-hjónanna í Petro-
pólis skammt fyrir norðan Ríó
er nú safn til minningar um þau,
Casa Stefan Zweig. Manntafl teng-
ist Íslandi á þann veg að margir
telja að fyrirmynd söguhetjunnar,
skáksnillings sem forðast taflborð
eins og heitan eld af ótta við að
missa vitið, hljóti að vera íslenzki
hæstaréttarlögmaðurinn Björn
Kalman þar eð þekkt æviatriði
hans séu svo nauðalík lýsingum
Zweigs í bókinni. Um þessa kenn-
ingu hafa m.a. Garðar Sverrisson
rithöfundur og Guðmundur G.
Þórarinsson fv. alþingismaður
birt fróðlegar ritgerðir í Lesbók
Morgunblaðsins og verður þeim
íslenzka vinkli sögunnar vonandi
haldið til haga í Casa Stefan Zweig
í Petropólis þar sem Manntafl er í
forgrunni safnsins.
Fegurð landsins
Brasilía: Framtíðarlandið er falleg
bók. Zweig lýsir því þar líkt og
í sjálfsævisögunni Veröld sem
var að hann tapaði öllu tvisvar,
fyrst í fyrra stríði og síðan aftur
í hinu síðara. Hann leit á sig
sem Evrópumann í fyrsta lagi
Framtíðin brosir enn við Brasilíu
og Austurríkismann í öðru lagi.
Að tapa Evrópu aftur í hendur
vitfirrtra þjóðrembla olli honum
djúpri þjáningu. Þess vegna þótti
honum Brasilía svo undurfögur.
Hann hafði fundið landið þar sem
börnin – allavega á litinn, súkku-
laði, mjólk, kaffi – leiðast hlæjandi
heim úr skólanum, landið þar
sem tunga heimamanna á engin
ókvæðisorð eins og þau sem hvítir
Bandaríkjamenn nota sumir jafn-
vel enn um svarta meðbræður sína
og systur. Zweig ýkti. Hann ýkti
alltaf, það var hans stíll. Brasilía
var ekki alveg laus við fordóma og
mismunun þótt minna færi þar
fyrir slíku en í Bandaríkjunum eða
Evrópu sem stóð í björtu báli og
þar sem helförin gegn gyðingum
kostaði þegar upp var staðið sex
milljónir mannslífa.
Að sjá roða nýs dags
Þótt Stefan Zweig lyki fjórum
snilldarverkum þann stutta tíma
sem hann bjó í Brasilíu, þ.m.t.
þrjár beztu bækurnar hans að
margra dómi, Manntafl, Veröld
sem var og Balzac, þá dugði það
ekki til að lyfta af honum þungu
oki þeirrar þjáningar sem stríðið
í Evrópu olli honum, stríð sem
enginn gat vitað 1942 hvernig
myndi ljúka. Sextugur að aldri,
eftir aðeins átján mánaða vist í
nýjum heimkynnum sem hann
elskaði, ákvað Zweig að stytta sér
aldur og þau hjónin bæði saman.
Hún hét Elisabet Charlotte Alt-
mann, kölluð Lotte, og var 27
árum yngri en hann.
Zweig skildi eftir sig bréf sem
hangir á vegg í Casa Stefan Zweig.
Bréfinu lýkur með þessum orðum
í þýðingu Þórarins Guðnasonar
læknis:
„Svo kveð ég alla vini mína.
Vonandi lifa þeir það að sjá roða
nýs dags eftir þessa löngu nótt. En
mig brestur þolinmæði, og því fer
ég á undan þeim.“
Drög að skýrslunni er að finna á www.landsnet.is
Við bjóðum til samtals á eftirfarandi stöðum :
Reykjavík Þriðjudaginn 14. maí kl. 8.30-10.30 Grand Hótel
Akureyri Miðvikudaginn 15. maí kl. 14.00-16.00 Hótel KEA
Neskaupstaður Fimmtudaginn 16. maí kl. 14.00-16.00 Safnahúsið Neskaupstað
Grundarfjörður Föstudaginn 17. maí kl. 12.30- 14.30 Samkomuhús Grundarfjarðar
Hella Mánudaginn 20. maí kl. 12.00-14.00 Stracta Hótel
Vestmannaeyjar Mánudaginn 20. maí kl. 19.30-21.00 Akóges
Ísafjörður Þriðjudaginn 21. maí kl. 15.00-17.00 Hótel Ísafjörður
Komdu og kynntu þér hvað er verið að gera til að tryggja leiðina inn í framtíðina
sem við vitum að verður rafmagnaðri en áður.
Við kynnum drög að nýrri kerfisáætlun á opnum fundum víðs vegar um
landið á næstu vikum. Að kynningu lokinni gefst fundargestum tækifæri til
að ræða við fólkið sem vinnur að gerð áætlunarinnar yfir kaffibolla.
SAMRÁÐ OG SAMTAL UM DRÖG AÐ KERFISÁÆTLUN 2019–2028
Uppbygging
flutningskerfis
raforku
– Hver er staðan
í þinni heimabyggð?
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 19F I M M T U D A G U R 9 . M A Í 2 0 1 9
0
9
-0
5
-2
0
1
9
0
7
:4
9
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
2
F
5
-C
D
5
C
2
2
F
5
-C
C
2
0
2
2
F
5
-C
A
E
4
2
2
F
5
-C
9
A
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
5
6
s
_
8
_
5
_
2
0
1
9
C
M
Y
K