Morgunblaðið - 09.01.2019, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. JANÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kínverskageim-ferðastofn-
unin tilkynnti í lið-
inni viku að hún
hefði náð að landa
ómönnuðu geimfari sínu,
Chang‘e-4, á þeirri hlið tungls-
ins sem ávallt snýr frá jörðu.
Þetta er merkur áfangi, þar sem
þetta var í fyrsta sinn sem
könnunarfar lenti á fjarhlið
tunglsins, en áður höfðu Kín-
verjar náð til tunglsins árið
2013. Sagði stofnunin því í til-
kynningu sinni, og með nokkr-
um rétti, að „nýr kafli“ væri
hafinn í könnun mannkynsins á
tunglinu.
Farið lenti í hinum svonefnda
Von Kármán-gíg, sem er einn sá
elsti og dýpsti á tunglinu. Von
vísindamanna er því að þau
gögn sem Chang‘e-4-farið mun
afla leiði í ljós nýjar uppgötv-
anir um eðli tunglsins, upphaf
þess og mótun. Þá er eflaust
ekki tilviljun, að sumir vísinda-
menn telja að gígurinn sé ríkur
að ýmsum auðlindum, en því
hefur verið spáð að þjóðir heims
muni í náinni framtíð vilja hag-
nýta þær auðlindir sem tunglið
hefur upp á að bjóða.
Í ár verða liðin fimmtíu ár frá
því að Neil Armstrong lenti
fyrstur manna á tunglinu. Það
afrek sem fólst í því „risastóra
stökki fyrir mannkynið“ hefur
ekki verið jafnað síðan. Hins
vegar er ljóst að tungllending
Kínverja er afgerandi yfirlýsing
af þeirra hálfu um að þeir ætli
sér hér eftir að vera
virkir þátttakendur
í könnun sólkerf-
isins.
Þá sýnir
Chang‘e-4-leiðang-
urinn að Kínverjar eru að nálg-
ast Bandaríkjamenn og Rússa
hratt í kapphlaupinu um geim-
inn. Bæði Bandaríkjamenn og
Kínverjar hafa til að mynda lýst
því yfir að þeir hyggist senda
mannaðan leiðangur til Mars,
næsta nágranna okkar í sólkerf-
inu, og er miðað við að það tak-
mark náist á næstu fimmtán til
tuttugu árum.
Það má því segja að nýtt
kapphlaup sé hafið út í geim,
líkt og fyrir fyrstu tungllend-
inguna.
Það sem kannski vekur mesta
athygli við kapphlaupið nú er sú
staðreynd að það er ekki lengur
bundið við helstu stórveldi
heims, heldur hafa ýmis einka-
fyrirtæki eins og til dæmis Spa-
ceX, þar sem auðkýfingurinn
Elon Musk heldur um alla
þræði, einnig blandað sér í það.
Stefna einkafyrirtækin raunar
að því að gera Mars hæfan fyrir
búsetu manna.
Nýtt geimferðakapphlaup
kann að verða til þess að ýta
undir frekari framfarir í tækni
og vísindum og er því fagnaðar-
efni. Og það er vissulega viðeig-
andi á hálfrar aldar afmæli
Appollo 11-leiðangursins, að
mannkynið stefni með svo af-
gerandi hætti aftur út í sólkerf-
ið.
Kínverjar ná merk-
um áfanga í geim-
ferðakapphlaupinu}
Fjarhliðin könnuð
Afríkuríkið Gab-on ryður sér
ekki oft til rúms í
fyrirsögnum hinnar
vestrænu heims-
pressu. Í vikunni varð breyting
á þegar hópur hermanna ákvað
að gera tilraun til valdaráns,
sem þó fór út um þúfur, raunar
líkt og naumur meirihluti þeirra
rúmlega tvö hundruð valdarán-
stilrauna sem gerðar hafa verið
í Afríku frá árinu 1960. Tóku
hermennirnir yfir ríkisútvarp
landsins og lásu þar upp yfir-
lýsingu um að Ali Bongo On-
dimba, forseti landsins, hefði
verið settur af, en sú yfirlýsing
mun hafa hrokkið skammt til að
koma forsetanum frá völdum.
Rót valdaránsins má rekja til
þess að Ali Bongo hefur ekki
verið heill heilsu síðan í október
í fyrra, er hann fékk heilablóð-
fall í miðri opinberri heimsókn
til Sádi-Arabíu. Fjarvera Alis
hefur dregið þó nokkurn dilk á
eftir sér, þar sem nær allir
þræðir valdsins í Gabon fara um
hendur hans.
Landið hefur því verið í hálf-
gerðri handbremsu vegna veik-
inda forsetans, en hann einn má
skipa nýjan for-
sætisráðherra, svo
eitt dæmi sé nefnt.
Þar sem þingkosn-
ingar voru haldnar
skömmu eftir að Ali Bongo
veiktist hefur Gabon verið án
formlegrar ríkisstjórnar í rétt
rúma tvo mánuði.
Það vill svo til, að þessi til-
högun mála er ekki tilviljun.
Rúm fimmtíu ár eru liðin frá því
að faðir Alis, Omar Bongo, fékk
völdin í sínar hendur og hann
hélt fast í þau allt til dánardags
árið 2009. Sonurinn tók þá við
keflinu í kosningum sem þóttu
ekki mjög spennandi, og hefur
haldið völdum síðan á vafasam-
an hátt.
Það var því kannski ekki að
undra að valdaránstilraun vik-
unnar færi út um þúfur. Hitt er
svo annað mál, að tómarúmið
þarf að fylla og hætt er við að
átökunum vegna þess sé fjarri
því lokið. Vonandi finnst þó
önnur leið en valdarán, enda
hefur valdaránstilraunum og
valdaránum sem betur fer
fækkað töluvert í Afríku á þess-
ari öld frá því sem þekktist á
seinni hluta liðinnar aldar.
Valdaránstilraun
skekur Gabon}Óvíst um framhaldið
F
rumvarp Flokks fólksins um að
hætt verði að skatta og þá einnig
skerða uppbætur (styrki) á líf-
eyri hjá elli-, örorku- og endur-
hæfingarlífeyrisþegum, sem
tengdar eru við félagslega aðstoð, varð að lög-
um hinn 7. desember sl. Þetta gildir einnig um
uppbætur á lífeyri sem eru greiddar vegna
reksturs bifreiðar. Lögin tóku gildi 1. janúar
2019.
En ekki enn í dag, hinn 9. janúar, hefur
Tryggingastofnun ríkisins farið eftir þeim og
hætt að skatta styrkina. Skerðingarstofnun
ríkisins sem því miður virðist fyrir lífeyris-
slaunaþega vera oft rétta nafn á Trygginga-
stofnuninni getur ekki farið að lögum. En það
er og hefur ekki verið vandamál hjá TR að
skerða veikt, slasað fólk og eldri borgara
þessa lands, en tölvukerfi hennar ræður ekki
við að hætta að skatta og skerða samkvæmt lögum?
En um hvaða lagabreytingar er hér að ræða? Heimilt
að greiða einstaklingi, sem fær greiddan elli-, örorku-
eða endurhæfingarlífeyri, uppbót á lífeyri vegna kostn-
aðar ef sýnt þykir að lífeyrisþegi geti ekki framfleytt
sér án hennar. Við mat á því hvort hann geti framfleytt
sér án uppbótar skal taka tillit til eigna og tekna. Með
styrkgreiðslunum er komið til móts við útgjöld sem ein-
staklingur fær ekki endurgreidd eða bætt á annan hátt.
Má þar nefna umönnunarkostnað, sjúkra- og lyfjakostn-
að, kaup á heyrnartækjum, húsaleigukostnað o.fl
Þá er einnig heimilt að greiða elli- og örorkulífeyris-
þega, örorkustyrkþega og umönnunar-
greiðsluþega uppbót vegna rekstrar bifreiðar
þegar um hreyfihamlaðan lífeyrisþega er að
ræða. Þessi uppbót er ekki háð tekjum eða
eignum lífeyrisþega og eru mánaðarlegar
bætur á hvern einstakling 14.387 kr. eða tæp-
lega 173 þúsund kr. á ári. Þetta fengu 6.418
einstaklingar greitt sem uppbót á lífeyri
vegna reksturs bifreiða á árinu 2017.
Þessir tveir flokkar uppbóta á lífeyri, sem
tengdir eru félagslegri aðstoð við lífeyris-
þega, verði skattfrjálsir en umræddar upp-
bætur voru skattskyldar. Þeir sem eru í báð-
um flokkunum fá um 30 þúsund króna hærri
greiðslur á mánuði, en þegar þessar bætur
báru bæði skatt og skerðingar. Þá voru t.d.
barnabætur og vaxtabætur skertar vegna
þessara uppbóta sem er fáránlegt fjárhags-
legt ofbeldi gangvart veiku og slösuðu fólki.
Nú hefur einnig komið í ljós að yfir 1.000 öryrkjar hafa
verið skertir af Tryggingastofnun ríkisins í yfir áratug og
gert að lifa við sárafátækt og það án lagaheimildar TR.
Þá eru uppi hugmyndir hjá velferðarráðuneytinu og TR
að endurgreiða bara 4 ár aftur í tímann.
Allur þingflokkur Flokks fólksins mun berjast fyrir því
að þessar ólöglegu skerðingar verði bættar að fullu og
halda áfram baráttunni gegn skerðingum á lífeyris-
launum öryrkja og eldri borgara.
Guðmundur
Ingi Krist-
insson
Pistill
Hættum að skatta og skerða
lífeyrislaun til sárafátækra
Höfundur er þingmaður og varaformaður Flokks fólksins.
gudmundurk@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Breytingar urðu á tilkynn-ingu og skráningu lög-heimilis og aðseturs meðnýjum lögum (80/2018)
sem tóku gildi 1. janúar síðastlið-
inn.
„Að mínu mati er mesta breyt-
ingin sú að tilkynningar um flutning
lögheimilis fara nú að mestu fram
með rafrænum hætti og því fylgir
heilmikið hagræði,“ sagði Ástríður
Jóhannesdóttir, sviðsstjóri stjórn-
sýslusviðs Þjóðskrár Íslands og
staðgengill forstjóra. Hún sat í
starfshópi sem
undirbjó laga-
setninguna. Ást-
ríður segir ljóst
að ekki séu allir
íbúar komnir
með rafræn skil-
ríki. Þeir sem
ekki hafa slík
skilríki geta
komið í af-
greiðslur Þjóð-
skrár Íslands í Reykjavík og á Ak-
ureyri til að tilkynna lögheimili.
Fólk sem er að flytja til landsins
getur auk þess tilkynnt lögheimili
sitt á skrifstofum lögreglunnar.
Hún segir heilmikil nýmæli
vera í því að hjón megi nú hafa lög-
heimili hvort á sínum stað. Báðir
aðilar þurfa að samþykkja slíka
skráningu. Einnig er búið að skerpa
á ýmsum frestum og eftirlitsheim-
ildum sem Þjóðskrá Íslands hefur
til að fylgja málum eftir.
Ástríður segir að með nýju lög-
unum séu gerðar ríkari kröfur en
áður til einstaklinganna sjálfra að
þeir viðhaldi réttri lögheimilis-
skráningu. „Það eru gríðarlega
mikil réttindi bundin við skráningu
lögheimilis og því mjög mikilvægt
að það sé rétt skráð,“ sagði Ástríð-
ur. Brot gegn ákvæðum um skrán-
ingu lögheimilis og aðseturs geta
varðað sektum.
Farið er yfir helstu breyting-
arnar sem urðu með nýju lögunum
á heimasíðu Þjóðskrár Íslands
(skra.is). Þar segir m.a. að leidd
hafi verið í lög víðtækari skilgrein-
ing á húsnæði þar sem skrá má lög-
heimili. Þannig má nú skrá lögheim-
ili á stofnunum fyrir aldraða, í
búsetuúrræðum fyrir fatlað fólk og
á áfangaheimilum og í starfsmanna-
bústöðum þótt húsnæðið sé ekki
skráð sem íbúðarhúsnæði í fast-
eignaskrá.
Skerpt var á muninum á lög-
heimili og aðsetri. Lögheimili er
fastur búsetustaður en aðsetur er
tímabundin búseta. Tímabil aðset-
ursskráningar erlendis vegna náms
eða veikinda er nú skilgreint. Aðset-
ursskráning vegna veikinda gildir í
eitt ár en í fjögur ár vegna náms.
Endurnýja þarf staðfestingu á námi
eða veikindum að fresti loknum.
Fasteignaeigendur ábyrgir
Þinglýstir eigendur fasteigna
bera nú ábyrgð á að skráning lög-
heimilis aðila sem hafa fasta búsetu
í húsnæði í þeirra eigu sé rétt. Þjóð-
skrá Íslands á að senda tilkynningu
í pósthólf þinglýsts eiganda fast-
eignar um þá sem skrá lögheimili
sitt í fasteign í hans eigu. Ástríður
segir að segja megi að þetta sé nýtt.
Í eldri lögum hafi verið talað um
ábyrgð húsráðanda ef einstaklingar
voru ranglega skráðir í hús. Nú
bera þinglýstir fasteignaeigendur
ábyrgð og eftirlitsskyldu. Þeir eiga
að vita hverjir búa í húsnæði í þeirra
eigu enda munu þeir fá sendar raf-
rænar tilkynningar um breytingar á
skráningum lögheimilis í pósthólfið
á Mínum síðum hjá island.is.
Mikilvægt er að skrá
lögheimili sitt rétt
Skráning lögheimilis í tilteknum
íbúðum tekur gildi 1. janúar
2020. Með því verður skráning
lögheimilis mun nákvæmari en
áður. Þessi breyting er mjög
viðamikil og þarf því drjúgan
undirbúningstíma áður en hún
tekur gildi.
Á næsta ári mun Þjóðskrá Ís-
lands einnig geta heimilað ein-
staklingi og fjölskyldu hans að
fá lögheimili sitt dulið í þjóð-
skrá. Upplýsingum um það verð-
ur ekki miðlað. Heimild til að
láta dylja lögheimili sitt í þjóð-
skrá gildir til eins árs í senn.
Nánari útfærsla á duldu lög-
heimili verður í frumvarpi sem
unnið er að um þjóðskrá og al-
mannaskráningu.
Dulin lög-
heimili
BREYTINGAR 2020
Morgunblaðið/Ófeigur
Þjóðskrá Íslands Stofnunin er í Höfðaborg í Reykjavík og er einnig með
afgreiðslu á Akureyri. Hægt er að reka mörg erindi á heimasíðunni skra.is.
Ástríður
Jóhannesdóttir