Morgunblaðið - 19.02.2019, Blaðsíða 18

BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Bleikjustofninn í Mývatnihefur tekið við sér síðustuár og þakkar Guðni Guð-bergsson, sviðsstjóri fersk-
vatnslífríkis á Hafrannsóknastofnun,
árangurinn fyrst og fremst öflugri
veiðistjórnun. Beinar veiðar hafi ver-
ið í lágmarki í vatninu frá 2011 og
vetrarveiðar aðeins í tvær vikur fyrri
hluta mars rétt
svo að fólk
gleymdi ekki
bragðinu af
bleikjunni, eins og
Guðni orðar það.
Takmarkanir
hafa verið gerðar
á veiðitíma, veiði-
svæðum og
möskvastærð og
segir Guðni að
síðustu ár hafi veiðiréttarhafar verið
samtaka um aðgerðir til að byggja
stofninn upp. Nýliðun hafi aukist á ný
og stofninn stækkað. Takist hrygning
vel í ár og á næsta ári megi hugsan-
lega leyfa auknar veiðar í kjölfarið,
hugsanlega 2021. Samkvæmt mæl-
ingum 2018 séu uppvaxandi árgangar
í vatninu og mikilvægt að áfram verði
gerðar mælingar á bleikjustofninum
áður en veiðar verði auknar svo að sú
veiðistjórnun sem gripið hefur verið
til skili tilætluðum árangri.
Viðkvæmt ástand
Fyrir 3-4 árum komu fram mikl-
ar áhyggjur vegna ástandsins í Mý-
vatni, ekki aðeins af erfiðleikum
bleikjunnar, heldur voru kúluskítur
og hornsíli einnig nefnd til sögunnar.
Aðspurður segir Guðni að ástandið í
vatninu sé mjög viðkvæmt og á mörk-
um ofauðgunar. Hann segir mikil-
vægt að vel sé fylgst með ástandi
vatnsins og að þess sé gætt að mann-
legar athafnir, s.s. frárennsli frá auk-
inni byggð og ferðamannastraumi,
mengi ekki vatnið. Breyting á vatns-
gæðum í Mývatni gæti auk áhrifa í
vatninu sjálfu haft áhrif á Laxá.
Guðni fjallaði um rannsóknir á
stofnstærð bleikju og veiði í Mývatni
sem hafa verið gerðar samfleytt frá
1986 í erindi í málstofu Hafrann-
sóknastofnunar í síðustu viku. Guðni
byggði erindi sitt á ritrýndri grein
sinni sem birtist í Náttúrufræð-
ingnum á síðasta ári.
Tvívegis hefur orðið hrun í
bleikjustofni vatnsins á þessu tíma-
bili, það fyrra 1988 og síðara 1997.
Hrunin urðu yfir sumartímann og má
ráða af fæðusamsetningu og holda-
fari að um fæðuskort hafi verið að
ræða. Eldri fiskar sem gátu nýtt sér
hornsíli sem fæðu lifðu af en smærri
fiskar hurfu úr stofninum, en megin-
fæða bleikjunnar er krabbadýr og
mýlirfur. Eftir fyrra hrunið náði
bleikjustofninn sér tiltölulega fljótt
aftur en eftir síðara hrunið hefur
bleikjustofninn verið afar lítill og mat
á veiðistofni verið undir tvö þúsund
fiskum.
Í greininni í Náttúrufræðingn-
Bleikjustofninn að
taka við sér í Mývatni
Morgunblaðið/Birkir Fanndal
Mývatn Veiðimaður vitjar um net sín frammi á ísnum fyrir nokkrum árum.
um segir Guðni að á síðustu árum
lendi nærri því hver einasti árgangur
uppvaxandi bleikju einhvern tíma í
niðursveiflu á átustofnum. Það hafi
komið talsvert á óvart þegar í ljós
hafi komið að silungur hafði í raun
drepist úr hungri sumrin 1988 og
1997, ekki síst í ljósi þess hve frjó-
samt Mývatn er.
Í greininni segir að afar brýnt sé
að áfram verði haldið við rannsóknir
og söfnun veiðiskýrslna úr Mývatni.
„Það rannsóknarátak sem nú er í
gangi má líta á sem lágmarksátak til
að fylgjast með vexti og viðgangi sil-
ungsins í vatninu.“
Guðni
Guðbergsson
18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. FEBRÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Staða kjara-viðræðnannasem nú
standa yfir er enn
afar óljós þó að
komið sé fram yfir
miðjan febrúar og
að samningagerð
hefði þurft að ljúka
fyrir áramót. Þetta er í meira
lagi óheppileg staða og eins og
ítrekað hefur verið bent á hefur
hún þegar valdið atvinnulífinu
miklum búsifjum og þar með
skaðað heimilin í landinu. Frétt-
ir hafa borist af samdrætti í
verslun, ekki síst í sölu nýrra
bíla, sem sýnir að almenningur
heldur að sér höndum af ótta við
að hótanir sem settar hafa verið
fram verði að veruleika.
Hagtölur styðja mjög þá til-
finningu sem fólk hefur um að
fara beri varlega. Samtök at-
vinnulífsins tóku á dögunum
saman nokkra hagvísa sem gefa
ágæta mynd af hagkerfinu og
líklegri þróun þess og benda
þeir allir í sömu átt; það hægir á.
Hagvöxtur minnkar ef marka
má spá Seðlabankans og verður
1,8% á þessu ári. Vegna fjölg-
unar landsmanna þýðir þetta að
hagvöxtur á mann verður nei-
kvæður, sem segir í raun allt
sem segja þarf um það svigrúm
sem nú er til launahækkana.
En fleira segir sömu sögu.
Einkaneysla er ekki eins kröft-
ug og var, sem sést til dæmis á
kortaveltu, og er staðfesting
þess sem þeir finna sem fylgjast
með úti í atvinnulífinu.
Ferðamönnum hefur fækkað
á þessu ári og útlitið er mun
verra en verið hefur. Vissulega
hefur vöxturinn verið ævintýra-
legur, en samdráttur er þó alltaf
erfiður og samdráttur í grein
sem orðin er mikilvæg í efna-
hagslífinu styður að sjálfsögðu
ekki við háar launakröfur. Eins
og sjá má í fréttum er einnig
áhyggjuefni að loðnunni virðist
ætla að takast að
synda framhjá
landinu án þess að
við náum að veiða
hana, sem væri
mikið tap fyrir
þjóðfélagið, sem
treystir mjög á
þennan undirstöðu-
atvinnuveg, sjávarútveginn.
Stjórnendur fyrirtækja hafa
aðspurðir gefið þau svör að
fækka þurfi starfsfólki. Verka-
lýðshreyfingin hefur gefið lítið
fyrir þetta, en tölur staðfesta
þetta með því að sýna vaxandi
atvinnuleysi, þó að það sé sem
betur fer enn lágt.
Við þessar aðstæður hér inn-
anlands bætist, eins og Samtök
atvinnulífsins benda á, að horfur
um hagvöxt í helstu viðskipta-
löndum eru áhyggjuefni og líkur
eru á að þróunin erlendis verði
til þess að draga úr þrótti hag-
kerfisins hér á landi, enda er Ís-
land að sjálfsögðu ekki eyland í
efnhagslegum skilningi.
Þrátt fyrir það sem að ofan er
rakið er engin ástæða til að ör-
vænta um efnahagsástandið hér
á landi. Staðan er að flestu leyti
mjög góð í samanburði við aðrar
þjóðir, til að mynda eru laun,
kaupmáttur og lífskjör þannig
að Ísland er öfundsvert nánast
hvaðan sem horft er. Og þó að
hægst hafi á og óvissa sé um
margt, þá er grundvöllurinn
sterkur, skuldastaðan hófleg og
tækifærin mikil.
En fyrir þá sem vilja spilla
fyrir eru líka mikil tækifæri.
Það er hægt að valda miklu tjóni
og jafnvel langvarandi ef fólk
gætir ekki að sér og fer fram af
óbilgirni og óraunsæi í þeim
kjaraviðræðum sem nú virðast
vera að ná hápunkti. Með skyn-
samlegum samningum má hins
vegar tryggja þann árangur sem
þegar hefur náðst og byggja enn
frekar undir kjarabætur fram-
tíðarinnar.
Tímabært er að
viðsemjendur á
vinnumarkaði láti
af hótunum og
semji af skynsemi}
Óraunsæi er afleitt
í viðkvæmri stöðu
Facebook sæt-ir harðrigagnrýni í
nýrri skýrslu
nefndar breska
þingsins, þar sem
þessi samfélags-
miðill er sagður „stjórnlaust
lestarslys sem er að eyðileggja
lýðræðið,“ eins og greint var frá
á mbl.is í gær. Fram kemur að
Facebook hafi af ásettu ráði
brotið persónuverndar- og sam-
keppnislög og að fyrirtækinu
ætti ekki að líðast að hegða sér
eins og „stafrænir glæpamenn“.
Þetta eru þung orð en því
miður er það svo að um leið og
samfélagsmiðlar geta verið
gagnlegir eru þeir líka varasam-
ir. Þetta eru ný fyrirbæri sem
hafa breiðst hratt
út og hömlulaust.
Og hættan fyrir
lýðræðið er ekki
helst fólgin í því að
persónuupplýs-
ingar séu misnot-
aðar, þó að það sé út af fyrir sig
alvarlegt. Hættan fyrir lýðræðið
sem fylgir þessum nýju miðlum
er ekki síst sú að þeir sem sækja
megnið af upplýsingum sínum í
þessa miðla fá afar skakka mynd
af því sem um er að vera í þjóð-
félaginu.
Þess vegna eru ritstýrðir og
vandaðir hefðbundnir fjölmiðlar
svo mikilvægir. Þeir eru eina
vörn samfélagsins gegn þeirri
skökku heimsmynd sem ella
blasir við.
Samfélagsmiðlar
geta verið gagnlegir,
en þeir geta líka ver-
ið mjög skaðlegir}
Heimsmyndin skekkist H
vert viljum við fara? Hvað viljum
við gera? Hvað getum við gert?
Stóru spurningarnar eru
margar en svörin eru yfirleitt
utan seilingar. Það skiptir þó
máli í hvaða samhengi við spyrjum stóru
spurninganna. Stundum eru þær um lífið, al-
heiminn og allt. Stundum eru þær bara um
hvað við viljum borða. Oft snúast spurning-
arnar hins vegar um vinnuna. Vinnusemi og að
vera duglegur virðist oft vera einhvers konar
einkenni Íslendinga og ástæðan fyrir því á að
vera augljós. Þegar betur er að gáð er ástæðan
það alls ekki.
Í dag komst ég að því, til dæmis, að stór
hluti vinnunnar minnar snýst um að gera ekki
neitt. Ekki þeirrar vinnu sem ég geri, heldur
þess hvernig vinnustaðurinn minn virðist
skipulagður. Á Alþingi leggjum við fram alls konar mál.
Ræðum allt á milli himins og jarðar. Við viljum gera allt
betur og gera allt betra. Svo deyr það í nefnd.
Það er nefnilega skrítið markmið að örlög langflestra
allra hinna merkilegu, og ómerkilegu, mála sem lögð eru
fram á löggjafarþinginu okkar eru að enda ævi sína í
nefnd. Nefndarvinnan, þar sem allt góða starfið á að fara
fram ólíkt því sem alþjóð sér í ræðustól Alþingis, er hulin
ákveðnum leyndarhjúp. Þar gerist alvöru pólitíkin. Ekki
uppbyggilega pólitíkin eða rökræður um kosti og galla.
Þar eru ekki heimspekilegar umræður um grundvallar-
lögmál velferðarsamfélagsins. Inn í nefndirnar koma mál,
fá umsagnir, kannski koma meira að segja
gestir og kynna umsögn sína og svara spurn-
ingum nefndarmanna. Svo, í langflestum til-
fellum, gerist ekkert meira. Allar góðu hug-
myndirnar fara bara ofan í skúffu meiri-
hlutans þangað til næsta þing byrjar og
nákvæmlega sami skrípaleikur endurtekur
sig.
Þetta er nefnilega skrípaleikur. Þetta er
leikur þar sem meirihlutinn þarf ekki að gera
grein fyrir afstöðu sinni til allra þeirra fjöl-
breyttu mála sem lögð eru fram. Það sem
meira er þetta er oft skrípaleikur stjórnarand-
stöðunnar líka þar sem vitað er að mál komast
hvort eð er aldrei í gegnum nefnd þá er hægt
að leggja þau fram, skora pólitísk samfélags-
stig og meina í raun ekkert með þeim. Þetta er
hægt af því að nefndir klára næstum aldrei
þau mál sem koma til þeirra.
Svörin við stóru spurningunum á Alþingi eru því ekkert
utan seilingar. Þær eru mjög einfaldar og leikjafræðileg-
ar í sniðum. Svörin koma upp um ábyrgðarleysi stjórn-
valda, stjórnmálaflokka og þingmanna. Flestir meina vel
en þegar á hólminn er komið þá fer lítið fyrir stóru orð-
unum. Þess vegna sjáum við flokka hinna stóru orða fyrir
kosningar hverfa í útúrsnúningum og loðyrðum morgun-
dagsins. Allt fyrir valdið og algjört samviskuleysi.
Af hverju? Af því að þeir komast upp með það.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Hvert stefnum við?
Höfundur er þingmaður Pírata. bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Mývatn hefur lengi verið meðal bestu veiðivatna landsins og íbúar á
bökkum þess byggðu afkomu sína lengi að hluta til á því sem vatnið gaf.
Veiðifélag sem bændur við vatnið stofnuðu 1905 er elsta veiðifélag
landsins. Tilgangur með stofnun þess var að auka veiði í vatninu, sem þá
hafði minnkað frá því sem áður var.
Miklar sveiflur hafa verið í afla í Mývatni. Árleg meðalveiði frá 1900 til
2016 var 26.375 silungar, bæði bleikja og urriði. Bleikja er og hefur verið
aðalveiðistofn vatnsins og veiði á urriða mun minni og stöðugri þar til
síðustu ár að stofnstærð urriða minnkaði í kjölfar aukinnar veiðisóknar
eftir að dregið var úr bleikjuveiði.
Veiði var mest fyrstu árin eftir 1920 og fór þá yfir 100 þúsund silunga
á ári. Veiði á árunum 1930–1969 var að jafnaði 31.272 silungar. Meðal-
veiðin 1970–2016 var 12.810 silungar en meðalveiði 2007–2016 var
3.678 silungar. Árið 2016 veiddust aðeins 1.476 silungar, en miklar tak-
markanir hafa verið á veiðum síðustu ár.
Miklar sveiflur í aflanum
ELSTA VEIÐIFÉLAG LANDSINS