Vor - 15.01.1925, Blaðsíða 6

6
V O R
Stjórnmálin heilög mál.
Hér er ekki verið að spana menn upp
til neinna ódáðaverka eða ofbeldis gegn
neinum; eða til þess einusinni, að reka
flokkana írá öllum völdum- og öllum af-
skiftum af þjóðmálum, — jafnvel þó að
þeir verðskulduðu það; — ef þeir aðeins
vilja læra að gera skyldu sína með sóma.
Þar á móti er hér hvatt til þess aðeins,
að valdalausa fólkið, alþýðufólkið — bænd-
ur og búlausir — til sjós og sveita, sam-
einist í eina örugga, skipulega heild, til
þess að læra og æfa meðferð almennra
mála í fyrsta lagi; svo fjölmenna, þrosk-
aða og öfluga heild, ef fólkið vill, að eng-
inn sérstakur flokkur eða flokkar, megni
með neinum meðölum að misbjóða henni
eða þjóðiqni í stórum stíl framar, eða að
breyta, sér til ávinnings eða metnaðar,
gagnstætt vilja hennar og hagsmunum.
Með því á alþýðan að sameina vilja ein-
staklingana í einn svo sterkan vilja, af
allra bestu tegund, að alt verði honum að
lúta að því er heildarmálin snertir. En sá
vilji verður þá líka (þvi má ekki gleymaý
að byggjast á þeim hreina, trygga grund-
velli, sem hér að framan er á bent, sem
sé, á gagnkvæmu persónufrelsi og jafnrétti
í framkvæmd, með viti, drengskap og
réttlæti, þar sem allar eiginhagsmunahvat-
ir hinna einstöku, eru gersamlega útilok-
aðar með hinum mesta grandvarleik, með
það fyrir augum, að stjórnmálin eru heil'óg
mál, engu síður en trúar og siðferðismál-
in, er snerta líf og velferð hvers einasta
manns, með því, að þar eru altaf einhverj-
ir (valdhafarnir) að mæla og meta og lög-
ákveða skyldur og réttindi náungans, hvers
gagnvart öðrum og á móti sínum eigin.
En það miðar venjulega til þess, að gera
lítilmagnan aumari og hinn sterka vold-
ugri; er því krefst þess, að hver einn
gæti þar réttar síns á þann hátt sem við
á, samkvæmt tilgangi kosningaréttarins og
kröfum þessa þjóðmenningarmálefnis, sem
hér er um að ræða. Þessa þjóðræðismál-
efnis, sem efalaust er eitt hið mest verða
málefni fyrir velterð manna hér á landi,
og líklega hversu langt sem leitað væri.
»En megnirðu ei börn þín frá
vondu að vara,
og vesöld með ódyggðum þróast þeim hjá,
aftur í legið þitt forna þá fara,
föðurland, áttu og hníga í sjá«.
Þingræði — Þjóðræði.
Hverjir eiga að ráða yfir þjóðinni og
stjórna hennif — Þeir, er hún kýs til þess,
fulltrúaþing þjóðarinnar og þeir, er það
felur stjórnar- og framkvæmdastörfin. —
Svo munu menn svara.
Þegar landstjórnin (konungsfulltrúinn)
vill eitthvað annað en meirihluti þingsins,
þá fer hún frá völdum, og nýjar kosning-
ar fara fram jafnvel, til þess að úrskurða
um ágreininginn; eftir núgildandi þing-
ræðisvenju. Með því er hún talin þénari
þingsins, um leið og formaður hennar
(konungsfulltrúinn) er þó æðsti valdsmað-
ur landsins. Þetta er kallað »þingræði«. —
Á sama hátt og stjórnin verður þannig
að lúta vilja þingsins — hvað sem sann-
færingu hennar líður, — af því að hún
hefir vald sitt af þinginu þegið, þá ber og
þinginu, sem og einstökum meðlimum
þess, — eftir sömu reglu, — að lúta vilja
kjósendanna í öllu, sem þeirra þénurum,
(samanber þingrof o. s. frv.), hvað sem
»sannfæringu þeirra líður, vegna þess, að
þeir hafa sitt vald þegið af kjósendunum,
alveg á sama hátt og stjórnin þiggur sitt
vald af þinginu. Þetta sjá allir að er ómót-
mælanlegt, sem sjálfsögð og sjálfkrafa af-
leiðing hins löglega, almenna kosninga-
réttar, svo framarlega sem honum er ætl-
að að vera þjóðinni nokkuð annað en
verri en gagnslaus og storkandi hefndar-
gjöf, til þess eins að draga svívirðilegt
dár að henni. -— En þá ætti líka þing-
ræðið að lúta þjóðræðinu sem hinu æðsta