Skessuhorn - 26.07.2006, Qupperneq 18

18
MIÐVIKUDAGUR 26. JÚLÍ 2006
^nusunuúi
Nóbelsskáld í skorstein
í Norska húsinu í Stykkishólmi
er Byggðasafn Snæfellinga- og
Hnappdæla til húsa. Húsið var reist
árið 1832 og var í eigu Arna og
Onnu Thorlacius. Það var lengi vel
eitt af þremur stærstu húsum lands-
ins, enda um 500 fermetrar að
stærð. Húsið er smíðað í Noregi en
síðan var það tekið í sundur og sett
saman aftur í Hólminum. Norska
húsið er elsta húsið í Snæfells- og
Hnappadalssýslu og er það alfriðað.
Eftir lát Arna gekk húsið úr eigu
ættarinnar og hefur gegnt ýmsum
hlutverkum þar til það komst í eigu
sýslunnar. Arið 1970 var ákveðið að
gera húsið upp í upprunalegri
mynd og var því lokið í fyrra. Yms-
ir hafa búið í húsinu og má nefna að
eftir gosið í Eyjum bjuggu tvær
fjölskyldur þaðan í tvö ár í því. A
efri hæð hússins hefur sýningin
„Heldra heimili í þéttbýli á 19. öld“
verið síðan árið 2000, en þar hefur
heimili Ama og Önnu verið endur-
gert. A neðri hæðinni eru síðan
breytilegar sýningar og núna er þar
sýning um verslun við Breiðafjörð.
Aldís Sigurðardóttir er forstöðu-
maður safnsins og kann hún marg-
ar góðar sögur af húsinu. „Hér hef-
ur margt skemmtilegt gerst í gegn-
um árin. Þau hjón voru höfðingjar
heim að sækja og eru til margar
góðar lýsingar eftir gesti sem
dvöldu hér um lengri eða skemmri
tíma. Reyndar sagði enskur ferða-
maður, Metcalf að nafni, ffá því að
þegar hann ætlaði að kveðja eftir að
hafa gist hér í eina nótt hafi honum
verið tjáð að ókunnir gestir gistu
alltaf í lágmark þrjár nætur. Hann
dvaldi því hér í viku í góðu yfirlæti.
Þegar hann kvaddi söng heimilis-
fólk hann úr hlaði og skálað var fýr-
ir góðri ferð og segir hann að sú at-
höfh hafi tekið tvo tíma.“ Landset-
ar Arna heimsótm hann á morgn-
ana og var það venja hans að bjóða
þeim upp á staup á meðan þeir
spjölluðu saman og var það þá
vandi hans að drekka eitt staup með
þeim. Það væri ekki í ffásögur fær-
andi ef ekki væri sú staðreynd að
stundum hitti Arni um 40 manns
fyrir hádegi og ljóst að hann hefur
þolað brennivínið vel.
Menningarheimili
Norska húsið hefur alla tíð verið
mikið menningarhús. Þar var í vist
hjá Ama og Önnujúlíana Jónsdótt-
ir sem gaf út ljóðabók fýrst kvenna
á Islandi. Hún samdi einnig leikrit
og voru þau sýnd á neðri hæð húss-
ins. Sögur fara af því að heldra fólk
í bænum hafi borgað sig inn á sýn-
ingarnar en alþýðan hafi legið á
gluggum og því hafi allir fengið
sitt. Árni er einn af þekktustu veð-
urathugunarmönnum í heimi og er
hans víða getið í alþjóðlegum ritum
um þau efhi. Hann var fýrsti Is-
lendingurinn sem vitað er til að hafi
tekið saman samfelldar upplýsingar
um veðurfar. Næsta verkefni í
Norska húsinu gæti verið að koma
á fót Veðurminjasafni í samvinnu
við Veðurstofu Islands, en ákvörð-
un á eftir að taka um það mál.
Á neðri hæð hússins er að finna
merkilegt eldstæði sem er opið á
tvo vegu. Aldís segir að hún hafi
gert fýrirspurn á meðal safhamanna
um allt land og ekki hafi hún enn
rekist á annað eldstæði af þessari
gerð. Reykháfurinn sem upp af því
liggur er nokkuð sérstakur því hann
liggur á ská, líklega til að hann endi
í hæsta punkti hússins, eða þá til að
halda samhverfunni. En strompur-
inn á sér sína sögu. „Halldór Lax-
ness var eitt sinn hér í heimsókn
árið 1955,“ segir Aldís. „Honum
fannst eldstæðið ansi merkilegt og
segir sagan að hann hafi klifrað
langt upp í stromp til að kanna
hann almennilega. Nokkrum árum
síðar frumflutti Þjóðleikhúsið síðan
nýtt leikverk skáldsins, Strompleik-
inn. Hver veit nema að reykháfur-
inn í norska húsinu hafi haft sitt að
segja um tilveru verksins.“
-KÓP
Aldís SigiirSardóttir fyrir framan eldstœðið sem nóbelsskáldinu fannst svo merkilegt.
Dekurkýr í beitartilraun
Kýrnar á Hvanneyri hafa það
óneitanlega mjög gott. Svo kjarn-
mikla gjöf fá þær inni í þægilegri
aðstöðunni í nýja fjósinu, þar sem
m.a. er legið á sagbornum hallandi
básum, að það er einungis fýrir
siðasakir að þær rölta sér út til að
gá til veðurs. Veðrið það sem af er
sumri hefur verið fremur kalt og
blautt þannig að dekurkýr sem
þessar geta með réttu leyft sér að
vera vandlátar á hvenær þær fara út
og hvenær ekki. I blíðunni í síðustu
viku hófst tilraun með randabeit á
rýgresi af bestu gerð rétt við fjós-
dyrnar á Hvanneyri og þurfti
Snorri búhöldur að beita kýrnar
fortölum til að fá þær inn í beitar-
hólfið. Þegar þangað var komið
uppgötvuðu þær þó sér til ánægju
að jafngott fóður hafi þær ekki
smakkað í sumar og létu þær því vel
af veðri, fæðu og Snorra þennan
daginn. MM
Fær áhugalj ósmynda ri
í Borgamesi
Eftir að stafræn tækni í ljós-
myndun ruddi sér til rúms og varð
almenningseign hefur áhugaljós-
myndurum tvímælalaust fjölgað. I
dag er ekkert tiltökumál að eignast
góða eða jafnvel mjög góða mynda-
vél og reka slík tæki. Þegar kosta
þurfti framkallanir af öllum tekn-
um ljósmyndum til að sjá afrakstur
vinnu sinnar var áhugaljósmyndun
þannig dýrara sport en það er í dag
með stafrænu tækninni. Á flestum
stöðum hér á Vesturlandi er til fólk
sem sinnir ljósmyndun af lífi og sál,
jafnvel án þess að vera sérstaklega
að flíka afrakstrinum. Einn af þess-
um ljósmyndurum er Ragnheiður
Stefánsdóttir í Borgamesi. Hefur
hún náð góðum árangri í mynda-
töku og vinnslu mynda og prýddi
einmitt ein af myndum hennar for-
síðu Skessuhorns í síðustu viku.
Meðfýlgjandi mynd er einnig úr
safni hennar og er tekin í Borgar-
nesi með Iþróttamiðstöðina í for-
gmnni og yfir Borgarvoginn. Þeir
sem vilja skoða meira af myndum
Ragnheiðar er bent á vefslóðina:
http://flickr.com/photos/heidas60/
MM

Að byggja og treysta á landið
Það var við-
tekin regla hér
á áram áður
að berja á
landbúnaðin-
um þegar
stjórnvöldum
urðu á mistök
í stjóm efha-
hagsmála. Á
síðari árum hafa menn þó almennt
orðið víðsýnni og gert sér grein fýr-
ir fjölþættu mikilvægi íslensks land-
búnaðar, m.a. fýrir framleiðslu á
hollri neysluvöm og til að treysta
matvælaöryggi þjóðarinnar. Sömu-
leiðis er öflugur og fjölþættur land-
búnaður og iðnaður honum tengdur
forsenda fýrir nýsköpun atvinnulífs,
byggðar og búsetu vítt og breitt um
landið. Engu að síður er afar brýnt
að endurskoða stefhu stjómvalda í
landbúnaðarmálum.
Matvælanefnd forsætís-
ráðherra á vUligötum
Yfirlýsingar fulltrúa BSRB og
Bændasamtakanna um störf og
áherslur Matvælanefhdarinnar s.k.
benda til að hún hafi fýrst og ffemst
verið sett á fót til að draga fram and-
stæða hagsmuni neytenda og laun-
þega annars vegar og íslensks land-
búnaðar, bænda og þess fólks sem
kemur að framleiðslu og vinnslu
landbúnaðarafurða hins vegar. Er
slík nálgun furðulega þröng því sam-
kvæmt erindisbréfi hafði nefndin
fengið það verkefhi að leita leiða til
að ná niður verði á matvælum hér á
landi í víðum skilningi. Svo virðist
sem nefiidinni hafi verið stýrt í það
gamla kratahjólfar frá síðustu öld að
berja á innlendri landbúnaðarffam-
leiðslu og þeim margvíslegu at-
vinnugreinum sem henni tengjast.
SVÞ vill græða
en hverra erinda
s
gengur ASI?
I yfirlýsingum frá Alþýðusam-
bandi íslands (ASÍ) og Samtökum
verslunar og þjónustu (SVÞ) er þess
krafist að tollar á innfluttar mjólkur-
og kjötvörar verði tafarlaust lækkað-
ir, en sú aðgerð opnar á hömluhtinn
innflutning á þeim vöram. Slík sjón-
armið geta verið skiljanleg út frá
þröngum sjónarmiðum SVÞ sem í
fákeppnisumhverfi sjá fram á aukinn
sjálftökugróða. Erfiðara er að skilja
viðhorf ASÍ en innan þeirra samtaka
er einmitt fjöldi fólks sem á atvinnu
sína, búsetu og eignaverð undir því
að matvælaiðnaðurinn haldist í land-
inu og nái að þróast og dafha frekar
en hitt. Verður manni hugsað til
samtaka launafólks á Blönduósi,
Sauðárkróki, Akureyri, Kópaskeri,
Selfossi og víðar sem eiga allt sitt
undir þessari vinnslu.
Athyglisvert er að hjá BSRB, hin-
um stærstu launþegasamtökum
landsins, kveður við allt annan tón. I
yfirlýsingu þeirra er lögð áhersla á
að verðið eitt skipti ekki öllu máh,
einnig verði að horfa til gæða, holl-
ustu og ffamleiðsluöryggis gagnvart
neytendum. Þá beri að leggja
áherslu á byggða- og búsetusjónar-
mið og vemda atvinnu fjölda fólks í
tæknivæddum matvælaiðnaði. Bent
er á að íslendingar hafi nú þegar
afriumið tolla á meginþorra inn-
fluttra matvæla, gagnstætt því sem tdl
dæmis er í ríkjum Evrópusambands-
ins.
Gæði, hollusta
og öryggi
Við höfum verið stolt af fæmi
okkar og þekkingu í mjólkuriðnaði
og kjötiðnaðurinn sækir hratt ffam.
En það er ekki sjálfgefið að þessi
þekking, störf og háþróaði iðnaður
haldist í landinu. Fyrir nokkram
áram stóðum við ffamarlega í skip-
smíðaiðnaði og nýjungum og tækni-
ffamförum á því sviði. Þau stjóm-
völd sem nú sitja snera við honum
baki og síðan hefur bæði verkþekk-
ingin og skipasmíðin að mestu horf-
ið úr landi. Samkeppnisþjóðir okkar
stóðu vörð um sinn skipasmíðaiðn-
að. Sömu sögu má segja um mörg
önnur tækifæri í iðnaði og annarri
nýsköpun sem hafa hrakist úr landi í
tíð þessarar ríkisstjómar.
Matvælaffamleiðsla er dýrmætur
þáttur í sjálfstæði og innra öryggi
hverrar þjóðar og því skyldi varlega
gengið fram í að fórna henni.
Viljum þjóðarsátt um
íslenskan landbúnað
Skoðanakannanir meðal almenn-
ings sýna mikinn og afdráttarlausan
stuðning við landbúnaðinn og
dreifða búsetu í sveitum landsins.
Vinstrihreyfingin grænt framboð
hefur lagt til að stuðningur ríkisins
við landbúnaðinn verði í auknum
mæh bundinn búsetunni, jörðunum,
vörslu landgæða og sjálfbærum, heil-
næmum ffamleiðsluháttum. Koma
þarf í veg fýrir raðuppkaup á jörðum
og ffamleiðslurétti, draga úr magn-
tengdum ríkisstuðningi, setja hon-
um takmörk og afriema ffamsalsrétt-
inn. Tryggja þarf möguleika ungs
fólks til að taka við búum eða koma
ný inn í búskap.
Þingmenn Vinstri grænna hafa
ítrekað flutt tillögur um að Alþingi
kjósi nefnd skipaða fulltrúum allra
þingflokka sem ásamt samtökum
bænda og öðmm hlutaðeigandi al-
mannasamtökum móti nýjan grund-
völl fýrir búvöraffamleiðsluna og
geri tillögur um hvernig treysta
megi grunn fjölskyldubúsins og bú-
setu í sveitum landsins.
Þótt lækkun á tollum gagnvart
innfluttum kjöt og mjólkurvörum
geti vel komið til greina við ákveðn-
ar aðstæður og þegar til lengri tíma
er litdð er það ótvírætt að einhliða
aðgerðir af því tagi nú án þess að
annar virkur stuðningur sé kominn
til ffamkvæmda er algjört glæfraspil.
Eg er sannfærður um að megin-
þorri þjóðarinnar er sammála okkur
í Vinstri- grænum um, að standa
beri vörð um fjölþættan íslenskan
landbúnað, holla innlenda matvæla-
framleiðslu, fjölskyldubúskap og öfl-
uga byggð í sveitum landsins.
Jón Bjamason, alþingismaður VG