Morgunblaðið - 23.07.2019, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. JÚLÍ 2019
Annir Byggingarkranarnir í Reykjavík strita
daginn út og inn og húsunum fjölgar.
Arnþór Birkisson
Í umræðunni um
orkupakka þrjú í
þinginu í vor
kepptist núverandi
ríkisstjórn við að
koma fram með þá
fullyrðingu að
orkupakki þrjú
skipti litlu sem
engu máli fyrir
þjóðina í von um
að landsmenn
myndu bíta á agn-
ið. Það gekk ekki, niðurstöður
skoðanakannana og umræður í
samfélaginu sýndu að þjóðin
hafnaði innleiðingu orkupakka
þrjú. Það allra nýjasta er að
þingmaður Sjálfstæðisflokksins
heitir því að ríkisstjórnir fram-
tíðarinnar muni setja sæstreng
í ráðgefandi þjóðaratkvæða-
greiðslu. Hvort niðurstöðunni
úr þeirri atkvæðagreiðslu verð-
ur framfylgt eða ekki fylgir
ekki sögunni, þó eigum við Ís-
lendingar að hoppa hæð okkar
af hamingju yfir þessari fínu
smjörklípu sem á að bæta allt
það sem er athugavert við
orkupakkann. Þá skipti engu
máli hækkandi
orkuverð komi hér
sæstrengur, eða
hvort við verðum
þvinguð til að
skipta Lands-
virkjun upp og
hvort við verðum
neydd til að virkja
meira til þess að
geta sent hreina
orku úr landi.
Í reglugerð nr.
2009/72/EB sem
tilheyrir orkupakk-
anum koma m.a.
fram þau markmið reglugerð-
arinnar og í 59. lið stendur eft-
irfarandi: „Þróun raunverulegs
innri markaðar á sviði raforku,
með net sem tengt er um allt
Bandalagið, skal vera eitt af
helstu markmiðum þessarar til-
skipunar og stjórnsýsluleg mál-
efni varðandi samtengingar yfir
landamæri og svæðisbundna
markaði skulu því vera eitt
helsta verkefni eftirlits-
yfirvalda, í náinni samvinnu við
stofnunina eftir því sem við á.“
Nú hefur ríkisstjórnin stund-
að hinar ýmsu loftfimleika-
kúnstir, með einhliða fyr-
irvörum án nokkurs
raunverulegs vægis, og núna
þjóðaratkvæðagreiðslu um lagn-
ingu sæstrengs, en það breytir
ekki því að með því að innleiða
orkupakkann þá samþykkjum
við Íslendingar að vinna að
þessum markmiðum sem fram
koma í reglugerðunum. Orku-
stefna Evrópusambandsins er
nefnilega ekkert flókin og kem-
ur hún glöggt í ljós við lestur
orkupakkans; Markmiðið er að
efla innri markað með orku þar
sem samtengingar á milli landa
gegna lykilhlutverki. Það er því
í besta falli skammsýnt að ætla
að ganga inn í þetta sam-
komulag og sleppa því að tengj-
ast Evrópu.
Að þessu sögðu vil ég þó
fagna því að þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins leitist við að
finna flöt á orkupakka-
umræðunni en þá ætlast ég
einnig til þess að þessi sami
þingmaður kynni sér málið vel
og átti sig á því að það er til lít-
ils að ætla ríkisstjórnum fram-
tíðarinnar að taka ákvörðun.
Það verður að ná niðurstöðu
núna og fyrsta skrefið í þeirri
vegferð er að þjóðin kjósi um
hvort orkupakki þrjú verði inn-
leiddur eða ekki og næsta skref
er að þingheimur virði þá nið-
urstöðu sem úr atkvæðagreiðsl-
unni kemur. Það er ekki að
ástæðulausu að Miðflokkurinn
lagði nótt við dag í pontu og
gerði sitt ýtrasta til að upplýsa
þing og þjóð um innihald pakk-
ans. Orkuauðlind okkar Íslend-
inga er í húfi og með auknum
loftslagsvanda og áhuga á
grænni orku eykst bara virði
hennar. Orkan á að tilheyra Ís-
lendingum, engum öðrum, og
okkur þingmönnum ber skylda
til að standa vörð um hana og
afhenda þjóðinni ákvörð-
unarvaldið. Það er enginn ann-
ar en þjóðin sem á að taka
ákvörðun um þetta mikilvæga
mál.
»Orkuauðlind okkar
Íslendinga er í húfi
og með auknum lofts-
lagsvanda og áhuga á
grænni orku eykst
bara virði hennar.
Anna Kolbrún
Árnadóttir
Höfundur er þingmaður
Miðflokksins.
annakolbrun@althingi.is
Virðum þjóðarvilja
Eftir Önnu Kol-
brúnu Árnadóttur
Í fyrri grein fjallaði
ég um umhverfismál
og notaði þau sem
dæmi til að draga fram
skaðsemi svokallaðra
ímyndarstjórnmála
eða sýndarstjórnmála.
Því stærra og sýni-
legra sem viðfangs-
efnið er, þeim mun
meiri eru áhrifin.
Eitt af stærstu við-
fangsefnum samtímans
er gríðarmikil fjölgun förufólks.
Þróunin hefur haft mikil áhrif á
Vesturlöndum og valdið verulegu
álagi í mörgum samfélögum. Í máli
sem snýst um líf milljóna manna
hafa viðbrögðin því miður fyrst og
fremst byggst á sýndarpólitík frem-
ur en staðreyndum og lausnum.
Raunveruleikinn
Árið 2015, þegar straumurinn
náði nýju hámarki, fór ég í ferð til
Mið-Austurlanda til að kynna mér
aðstæður af eigin raun. Í Líbanon
fór ég í flóttamannabúðir og ræddi
við þá sem þar bjuggu og stjórn-
endur og starfsfólk á hverjum stað.
Í búðum Palestínumanna hitti ég
vinveitta menn umkringda vörðum
með hríðskotariffla (hersveitir líb-
anska hersins neituðu að fara inn í
búðirnar en ég fékk fylgd íslenskrar
lögreglu). Annars staðar átti ég
samtöl við starfsmenn Sameinuðu
þjóðanna og hinna ýmsu hjálpar-
stofnana. Á Möltu heimsóttum við
sameiginlega stjórnstöð flótta-
mannahjálpar Evrópuríkja á Mið-
jarðarhafssvæðinu og hittum skip-
verja Landhelgisgæslunnar sem
hafði tekið að sér verkefni á Mið-
jarðarhafi.
Það var áhugavert að ræða við
fólk sem vinnur alla daga að því að
leysa málin og mun fróðlegra en að
tala við embættis- eða stjórn-
málamenn sem skipaðir hafa verið
yfirmenn stofnananna eftir pólitísk
hrossakaup.
Það er tilefni til að skrifa nokkrar
greinar um lærdóminn en ég læt
þrjú atriði nægja að sinni.
1. Glæpagengi stjórna fólksflutn-
ingunum
Langflestir sem koma á bátum yf-
ir Miðjarðarhafið gera það eftir að
hafa keypt far hjá glæpagengjum
sem selja hvert sæti dýru verði.
Fyrir það fæst eitt björgunarvesti
og sæti á ofhlöðnum bát sem oft er
ekki haffær. Algengt
var að menn þyrftu að
greiða sem nemur
10.000 evrum fyrir
sætið. Þeir sem koma
frá Norður-Afríku
greiða fargjaldið með
fyrirheiti um að björg-
unarskip muni sækja
þá rétt utan 12 mílna
landhelgi. Hverjum
báti fylgir gervi-
hnattasími sem hringt
skal úr þegar komið er
út fyrir landhelgina.
Glæpagengin selja í
raun far með björgunarskipum og
hafa jafnvel samband við þau um
hvar eigi að taka á móti fólkinu.
2. Evrópulönd hvetja til hættu-
fararinnar
Tíðindi af því hvert best sé að
leita dreifast hratt á internetinu.
Flestir glæpahópanna eru með Fa-
cebook-síður sem auglýsa ferðirnar
og áfangastaðina. Þegar Evr-
ópulönd, einkum Þýskaland og Sví-
þjóð, opnuðu landamærin 2015 stór-
jókst sala hinna hættulegu ferða til
Evrópu.
En ef ferðin kostar 10.000 evrur á
mann, hvers vegna kaupir fólkið þá
ekki bara flugferð beint á áfanga-
stað?
Það er vegna þess að fólkið fær
ekki vegabréfsáritun. Það er „ólög-
legir innflytjendur“. Þess í stað
standa Evrópulöndin í raun fyrir því
brjálæðislega fyrirkomulagi að
hvetja fólk til að leita til hættulegra
glæpamanna. Þeir fá stórfé fyrir
vonina um að þeir standi við fyrir-
heit um að fara með karla, konur og
börn í lífshættulega för. Fólk sem
kemst alla leið getur svo átt von um
hæli.
Þetta er fjöldatakmörkunin sem
Evrópulöndin beita því öllum er
ljóst að ef opnað yrði fyrir að fólk
kæmi með flugi myndu móttöku-
löndin ekki ráða við það. Straum-
urinn yrði endalaus og breytingin á
samfélögunum yrði strax augljós.
Velferðarkerfi Vesturlanda, sem
mörg eru þegar gjaldþrota, fengju
ekki við neitt ráðið.
Í stað þess að leita skynsamlegrar
stefnu og veita aðstoð í flótta-
mannabúðunum beita Evrópulönd
þessari grimmilegu aðferð til að tak-
marka fjöldann. Það fellur hins veg-
ar ágætlega að sýndarmennskunni.
Það að taka á móti fólki eftir svaðil-
för hefur mun meira sýndargildi en
að afgreiða landvistarleyfi milljóna
manna í flugstöðvum.
3. Börn í sérstakri hættu
Einu vorum við vöruð við umfram
annað. Það var að taka upp sér-
stakar reglur um móttöku barna.
Þar sem slíkt var gert leiddi það til
stórfelldrar aukningar þess að börn
væru tekin með í hættuförina eða
send ein af stað. Það er líka algengt
að þau fari í fylgd glæpamanna sem
sérhæfa sig í að flytja börn til landa
þar sem þeim er svo ætlað að sækja
um hæli fyrir fjölskylduna alla.
Það er svo þekkt að börnin skila
sér ekki öll á áfangastað, ekki aðeins
vegna þeirrar hættu sem bíður
þeirra á ferðalaginu heldur einnig
vegna þess að andstyggilegir glæpa-
hópar þiggja greiðslu frá foreldr-
unum en selja svo börn í þrældóm
eða annars konar mansal.
Bandaríkin
Umræða um landamæraeftirlit í
Bandaríkjunum er nú mjög sam-
bærileg við umræðu um hinn mikla
straum förufólks sem leitað hefur til
Evrópu undanfarin ár.
Nýverið birtu fjölmiðlar um allan
heim mynd af manni og barni sem
höfðu drukknað við að reyna að
komast yfir á í Mexíkó á leið sinni til
Bandaríkjanna. Það hefur ekki verið
venjan að birta myndir af látnu fólki
í fjölmiðlum. Ekki eru birtar myndir
af fórnarlömbum morða til að vekja
athygli á hættunni sem fylgir glæp-
um eða af fórnarlömbum slysa.
Myndin var þó líklega birt vegna
fordæmisins sem gefið var með birt-
ingu skelfilega sorglegrar myndar
af dreng sem hafði drukknað við
strendur Grikklands.
Tilgangurinn var hins vegar sá að
hafa áhrif á stjórnmálaumræðu í
Bandaríkjunum. Víða var látið að
því liggja að harmleikurinn væri af-
leiðing stefnu Bandaríkjaforseta.
Umræðan var svo sett í samhengi
við það sem menn leyfa sér nú að
kalla „einangrunarbúðir“ fyrir inn-
flytjendur í Bandaríkjunum.
Ekkert nýtt
Eftirlit með komu fólks á suður-
landamærum Bandaríkjanna er hins
vegar ekki nýtilkomið. Afstaðan til
þess virðist hins vegar fyrst og
fremst markast af því hver er bú-
settur í Hvíta húsinu hverju sinni.
Á meðan Barack Obama átti þar
heimili voru að jafnaði 30-40.000
manns í lokuðum innflytjendabúð-
um við landamærin. Börn voru færð
fremst í röðina þegar kom að brott-
vísun fólks. Fleirum var vísað úr
landi í tíð Obama en nokkru sinni
áður. Þá hentaði hins vegar ekki
sýndarstjórnmálamönnum að benda
á það.
Þótt fólkið á myndinni hafi ekki
farist innan landamæra Bandaríkj-
anna hefur fjöldi fólks látist við að
reyna að fara ólöglega yfir landa-
mærin undanfarna áratugi. Árið
1987 dóu að minnsta kosti 87 manns
innan landamæranna eftir að hafa
farið ólöglega yfir þau. 2012, árið
sem Obama var endurkjörinn, voru
þeir að minnsta kosti 463. Milli 1998
og 2017 dóu ekki færri en 7.216
manns eftir að hafa farið yfir landa-
mærin, án þess að leitast væri við að
nota myndir af hinum látnu í pólit-
ískum tilgangi. Ekki er vitað hversu
margir fórust á leiðinni.
Með því að benda á þetta er ég
ekki að gagnrýna stjórn Obama. Nú
hvetja gagnrýnendur hins vegar til
þess að ólöglegir innflytjendur fái
full réttindi í Bandaríkjunum. Hvað
eru menn raunverulega að segja?
Vilja þeir að landamæri landsins
verði opnuð fyrir öllum sem þangað
vilja koma? Þeir virðast a.m.k. ekki
þora að segja það enda ljóst að af-
leiðingin yrði óviðráðanlegur
straumur fólks frá öllum löndum
suður af Bandaríkjunum og víða úr
heiminum til landsins. En á meðan
það er ekki opinber stefna eru skila-
boðin þau að fleiri eigi að leggja í
lífshættulega för til að fá þau rétt-
indi sem því fylgja að komast alla
leið.
Áhrifin
Hver voru raunveruleg áhrif við-
bragðanna við birtingu hinnar
hræðilega sorglegu ljósmyndar frá
Grikklandi? Ekki þau að heimila
fólki að koma með flugi, ekki að
bæta aðstæður í flóttamannabúðum
heldur þau að hvetja enn fleiri til að
leggja í hættuför eins og þá sem
kostað hafði þúsundir mannslífa.
Ástralir tóku hins vegar upp þá
stefnu að stöðva eða snúa við bátum
glæpamanna sem reyndu að smygla
fólki til landsins. Áhrifin urðu þau að
glæpagengin gátu ekki lengur selt
fólki slíka hættuför og mun færri
létu lífið fyrir vikið.
Síðar mun ég fjalla betur um
hvaða lausnir reynast best. Það sem
þarf á að halda eru sanngjarnar og
skýrar reglur sem fylgt er eftir, ekki
sýndarmennska sem setur fólk í lífs-
hættu.
Niðurstaða
Í vestrænni stjórnmálaumræðu
eru hlutirnir nú orðnir svo öfug-
snúnir að þeir sem raunverulega
leita lausna, leita leiða til að takast á
við stærstu vandamál samtímans
með það að markmiði að gera sem
mest gagn, eru úthrópaðir fyrir að
fylgja ekki sýndarpólitík sem þó er
oft til þess fallin að gera illt verra.
Hvergi er litið til heildaráhrifa
eða langtímaáhrifa. Ekki er leitað
raunhæfra lausna. Þess í stað er
pólitískri stefnu breytt í trúarbrögð.
Svo er lagt blátt bann við því að
segja, jafnvel að hugsa, það sem fell-
ur ekki að kennisetningunni. Iðu-
lega snúast aðgerðir ekki um raun-
verulega umhyggju fyrir öðrum
heldur sjálfsupphafningu eða til-
raunir til að koma höggi á andstæð-
inga.
Þegar það fer saman að keppnin
snýst um að vera betri en aðrir og
að hún byggist á pólitískum trúar-
brögðum verður þróunin óhjá-
kvæmilega sú að samkeppni verður
um að vera hreinni í trúnni en hinir.
Fyrir vikið versnar ástandið jafnt og
þétt.
Eðli sýndarstjórnmála
Það að fólk sé mótfallið óraunhæf-
um markmiðum þýðir ekki að það
taki ekki vandamálin alvarlega.
Þvert á móti. Alvöru vandamál
krefjast alvöru lausna.
Á tímum skyndimiðlunar er erfitt
að eiga við áhrif sýndarstjórnmála.
Rök og lausnir þarfnast yfirlegu.
Sýndarstjórnmál eru tafarlaus.
Áhrif raunverulegra aðgerða birtast
hægt og taka oft langan tíma.
Sýndaráhrif birtast strax.
Ef við viljum raunverulega hjálpa
fólki, ef við viljum raunverulega
bjarga jörðinni, þá eru sýndar-
stjórnmál ekki leiðin til þess. Við
slík verkefni þarf að líta til stað-
reynda og raunverulegra lausna.
Eftir Sigmund
Davíð Gunnlaugsson »Hvergi er litið til
heildaráhrifa eða
langtímaáhrifa. Ekki er
leitað raunhæfra lausna.
Þess í stað er pólitískri
stefnu breytt í trúar-
brögð. Svo er lagt blátt
bann við því að segja,
jafnvel að hugsa, það
sem fellur ekki að
kennisetningunni.
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson
Höfundur er formaður Miðflokksins.
Sýndarmennska í innflytjendamálum