Morgunblaðið - 25.07.2019, Síða 66

66 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2019
Lopapeysa
í sveitina
Verið velkomin í nýja og glæsilega
verslun okkar okkar á Laugavegi 4-6
Álafossvegi 23, Laugavegi 4-6, alafoss.is
Þessi eina sanna sem verður bara betri
eftir því sem þú nota hana meira.
Sólarljósi hefur lengi verið kennt um
þær litabreytingar sem orðið hafa á
málverkum hollenska listamannsins
Vincent van Gogh. Sem dæmi hefur
sítrónuguli liturinn á málverkinu
„Sólblóm“ dökknað með árunum og
tekið á sig appelsínugulan, brúnan
og jafnvel grænan blæ. Nýkynntar
rannsóknir Ellu Hendriks, sem er
prófessor og einn þekktasti sérfræð-
ingur í verkum van Gogh, hafa leitt í
ljós að „endurbætur“ Jans Cornelis
Traas á millistríðsárunum skýri lita-
breytingarnar sem orðið hafa.
Í frétt The Art Newspaper um
málið er rifjað upp að Traas hafi að-
eins verið tvítugur þegar hann árið
1922 var ráðinn húsvörður hjá Mes-
dag-safninu í Haag þar sem um 200
listaverk van Gogh voru geymd, en
um er að ræða fjórðung allra verka
listamannsins. Forstjóri safnsins var
Willem Steenhoff, sem var góður
vinur Jo van Gogh-Bonger, mág-
konu Vincent van Gogh. Þar sem
Traas vantaði aukavinnu lagði
Steenhoff til við fjölskyldu lista-
mannsins að þjálfa ætti Traas sem
forvörð svo hann gæti annast verk
van Gogh. Árið 1924 var Traas far-
inn að laga ramma listaverka og ári
síðar listaverkin sjálf, án þess að
hafa fengið til þess nauðsynlega
kennslu og þjálfun. Snemma árs
1927 hófst hann handa við að losa
„Sólblóm“ af viðarbakgrunni sem
van Gogh hafði sett verkið á, líma
strigann á nýjan striga og setja nýj-
an blindramma ásamt því að fern-
isera myndina.
„Reynslan hefur sýnt að málverk
frá 19. öld hafa reynst sérlega við-
kvæm fyrir hita og leysiefnunum
sem notuð voru þegar verk voru
límd á nýjan striga og ferniseruð,“
skrifar Hendriks í svari til Politiken.
„Það er áfall að manneskja með jafn-
litla menntun hafi fengið að vinna
með listaverk svo mikilvægs lista-
manns,“ skrifar Martin Bailey, sem
einnig er sérfræðingur í verkum van
Gogh.
Í frétt Politiken kemur fram að
lítið hafi verið vitað um vinnu Traas,
enda hafi hann ekki haldið neinar
dagbækur yfir vinnu sína. Í grein
The Art Newspaper kemur fram eft-
ir að Traas vann „endurbætur“ sínar
á „Sólblómum“ áður en hann fékk
formlega kennslu í forvörslu um
fimm mánaða skeið hjá Listasafninu
í Vín. Árið 1931 var hann ráðinn for-
vörður hjá Maurithuis í Haag og
starfaði þar til 1962 þegar hann fór
á eftirlaun. Fram til 1940 starfaði
hann samhliða hjá Mesdag-safninu.
Meðal síðustu verka hans hjá Mau-
rithuis var að forverja „Stúlkuna
með perlueyrnalokinn“ sem Ver-
meer málaði 1665. Árið 1961 kom
Traas aftur að endurbótum „Sól-
blóma“. Fyrr á þessu ári íhuguðu
stjórnendur Van Gogh-safnsins að fá
forvörð til að reyna að endurheimta
upprunalegu liti „Sólblóma“, en nið-
urstaðan var að slíkt væri ekki hægt
vegna þeirra „endurbóta“ sem Tra-
as hefði unnið á verkinu árin 1927
og 1961.
Sólblóm Starfsmenn Van Gogh-safnsins í
Amsterdam koma verkinu Sólblóm fyrir.
Skýrir litabreytingar Sólblóma
AFP
Miðaldatónlist er á efnisskrá hádegistónleika í Hall-
grímskirkju í dag kl. 12 sem eru hluti af Alþjóðlegu org-
elsumri. Þar leika Ágúst Ingi Ágústsson organisti og
Lene Langballe á zink/kornett og blokkflautu verk eftir
Frescobaldi, Crecquillon, Schop, Dowland, Palestrina,
Virgiliano, Orlando di Lasso og Capriano de Rore.
Ágúst Ingi útskrifaðist frá Tónskóla þjóðkirkjunnar
vorið 2008. Lene Langballe lauk meistaragráðu á blokk-
flautu í Civica Scuola di Milano 1997 og hélt áfram námi
á blokkflautu við Schola Cantorum Basiliensis. Síðan
lærði hún á kornett bæði í Basel og París. Hún er með-
limur Concerto Copenhagen, Ars Nova, Serikon og Barrokanerne.
Miðaldatónlist í Hallgrímskirkju
Lene Langballe
Þorgeir Tryggvason gagnrýnandi
leiðir kvöldgöngu Borgarbókasafns-
ins a slóðum Gvendar Jóns í kvöld
milli kl. 20 og 21.30, en lagt er af
stað frá Grófinni.
„Hendrik Ottósson útvarpsmaður
og rithöfundur er í dag einkum
kunnur fyrir bækur sínar um Gvend
Jóns og félaga hans. Þar er endur-
minningum og skáldskap fléttað
saman á lipran og ævintýralegan
hátt og Vesturbænum í upphafi tutt-
ugustu aldar reistur merkur minn-
isvarði. Bækurnar fjórar um Gvend
Jóns komu út á árunum í kringum
1950 og teljast til öndvegisverka
barna- og unglingabókmennta á ís-
lensku,“ segir í tilkynningu.
Í göngunni sem Þorgeir leiðir
verður svipast um eftir sögusviðum
nokkurra sagnanna og „meðal ann-
ars staldrað við á Vesturgötunni, við
Tjörnina og að sjálfsögðu við höfn-
ina, þar sem miðja heimsins var hjá
Hensa, Gvendi og félögum þeirra.
Við veltum fyrir okkur heimsmynd,
uppátækjum og viðhorfum drengj-
anna, um leið og við dáumst að færni
þeirra í glímunni við náttúruöflin og
yfirvöldin sem sífellt má eiga von á
að setji þeim stólinn fyrir dyrnar“.
Hendrik Ottósson og Þorgeir Tryggvason
Kvöldganga á slóðum Gvendar Jóns
Athygli vekur að óútgefin bók kan-
adíska rithöfundarins Margaret
Atwood er á svokölluðum löngum
lista 12 verka sem tilnefnd eru til
hinna virtu Booker-verðlauna en
þau eru veitt fyrir besta skáldverk
ritað á ensku. Saga Atwood nefnist
The Testaments, kemur út í sept-
ember og er framhald hinnar vin-
sælu skáldsögu hennar The
Handmaid’s Tail frá 1985.
Önnur óutgefin skáldsaga er á
listanum, Quichotte eftir Salman
Rushdie, en þau hafa bæði hreppt
Booker-verðlaunin. Quichotte er
byggð á sögunni um Don Kíkóta og
kemur út í næsta mánuði.
Meðal höfunda annarra til-
nefndra verka má nefna Jeanette
Winterson, John Lanchester og
Bernadine Evaristo.
Vinsæl Væntanleg skáldsaga Atwood
er framhald The Handmaid’s Tale.
Óútgefin saga Atwood tilnefnd
Rósa Margrét Tryggvadóttir
rosa@mbl.is
Leikrit Stúdentaleikhússins Upp-
lausn/Fyrirmyndarsjálf var frumsýnt
fyrr í sumar en vegna vinsælda verða
þrjár aukasýningar á verkinu dagana
28., 29. og 30. júlí í gömlu kartöflu-
geymslunum í Ártúnsbrekku.
Viðbrögðin komu á óvart
Andri Freyr Sigurpálsson, sem
skrifaði og leikstýrir verkinu ásamt
Þórönnu Gunný Gunnarsdóttur, seg-
ir viðbrögðin hafa komið á óvart.
„Eins og kannski flestir sem eru að
gera eitthvað svona vorum við mjög
óörugg með það hvernig fólk myndi
taka í þetta en svo voru viðbrögðin
bara alveg hreint frábær, sérstaklega
frá fólki á aldrinum 20-35 ára sem
tengdi við það sem við vorum að fjalla
um.“
Að sögn Andra fjallar Upplausn/
Fyrirmyndarsjálf um hóp ungra vina
sem hafa ekki fundið tilgang sinn og
farveg í lífinu og kunna ekki almenni-
lega á eigin tilfinningar sem brýst út í
slæmum ákvörðunum og hegðun.
Spurður um nafnið á leikritinu segir
Andri að það endurspegli söguþráð-
inn. Upplausn, fyrri hluti nafnsins, sé
vísun í þá upplausn sem verður í vina-
hópnum og það rof sem verður á
tengslum vinanna en fyrirmynd-
arsjálf vísi í að persónurnar séu að
leita að sínu fyrirmyndarsjálfi.
„Við sáum fyrir okkur að þetta
væri ferli. Það þyrfti allt að fara í
upplausn til að þau gætu fundið sitt
fyrirmyndarsjálf,“ útskýrir Andri.
Eitt atriðið birtist í draumi
Þegar hann er spurður út í upp-
runa hugmyndarinnar hlær hann.
„Þetta byrjaði allt á því að Þórönnu
dreymdi að við værum að setja upp
leikrit og sá í draumnum senu sem
við vildum nota. Út frá því byrjuðum
við að skrifa. Við notuðum dálítið
okkar eigin tilfinningar og upplifanir,
samskipti við annað fólk og svo okkar
upplifun á því að finna hvað við vild-
um gera í lífinu,“ segir Andri. Hann
segir að atriðið sem Þóranna sá í
draumi sínum marki óvænta atburða-
rás í leikritinu en hann vilji síður
spilla fyrir áhorfendum.
„Sjúk ást“ hafði áhrif
Andri staðfestir að tíðarandinn
endurspeglist að einhverju leyti í
leikritinu og segir að herferð Stíga-
móta „Sjúk ást“, sem beindi sjónum
að ofbeldi í samböndum ungmenna,
hafi til dæmis orðið áberandi á sama
tíma og þau Þóranna skrifuðu leik-
ritið og haft áhrif á söguþráðinn. Til
að mynda séu óheilbrigð samskipti
para og óeðlilegar væntingar sem
fólk í ungum ástarsamböndum gerir
hvað til annars áberandi í leikritinu.
Leikhópurinn er að mati Andra
frábær en hann og Þórunn voru þeg-
ar með flest þeirra í huga þegar þau
sköpuðu persónur fyrir leikritið.
Að sögn Andra eru allir í leik-
hópnum með einhverja leiklistar-
menntun en fjögur í hópnum eru út-
skrifuð úr leiklist frá Kvikmynda-
skóla Íslands og hin útskrifuð af
leiklistarbraut Fjölbrautaskólans í
Garðabæ.
Kartöflugeymslurnar leikhúsið
Leikritið verður sýnt í gömlu kart-
öflugeymslunum í Ártúnsbrekku en
Stúdentaleikhúsið hefur áður sýnt
leikrit á þeim stað.
„Þetta er mjög hrátt og skemmti-
legt rými sem gefur aðeins öðruvísi
andrúmsloft en venjulegt leikhús. Við
fengum margar athugasemdir um að
þetta væri svo náin sýning. Sviðið er
ekki jafn langt í burtu og í leikhúsum.
Rýmið gerir það að verkum að fólk
tengdist verkinu betur,“ segir Andri.
„Við breyttum þessu bara í lítið leik-
húsrými og bjuggum til áhorf-
endapalla með sætum.“
Leikrit til úr draumi
Frábær Leikhópurinn er að mati Andra frábær en hann og Þórunn voru
þegar með flest þeirra í huga þegar þau sköpuðu persónur fyrir leikritið.
 Stúdentaleikhúsið sýnir Upplausn/Fyrirmyndarsjálf
 Tíðarandinn endurspeglast að einhverju leyti í leikritinu
Á óvart Þóranna Gunný og Andri
Freyr semja og leikstýra verkinu.
Hægt er að nálgast miða á sýning-
una í gegnum netfang Stúdenta-
félagsins, studentafelag@gmail-
.com, en miðaverð er 1.000 kr.