Morgunblaðið - 27.07.2019, Síða 20

BAKSVIÐ
Teitur Gissurarson
teitur@mbl.is
Meðalaldur bílaflota lands-ins hækkaði í fyrstaskipti á síðasta ári eftirað hafa lækkað und-
anfarin nokkur ár. Þá fækkaði ný-
skráningum fólksbifreiða verulega ár-
ið 2018 eftir tvö metár á undan.
Þetta og fleira kemur fram í ár-
bók Bílgreinasambandsins fyrir árið
2018 en í samtali við Morgunblaðið
segir María Jóna Magnúsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Bílgreinasambandsins,
að fækkun í nýskráningu bifreiða
megi meðal annars rekja til óvissu í
efnahagslífinu.
Þörf á hvatningu stjórnvalda
„Endurnýjun hefur verið ágæt,
en það virðist vera einhver stöðnun.
Undir lok árs 2018 var meðalaldur
fólksbílaflotans 12,4 ár, miðað við alla
skráða fólksbíla, en árið 2017 var með-
alaldurinn 12,3 ár. Það sem þarf að
gerast er að stjórnvöld ýti undir, og
aðstoði við að ná meðalaldri bíla nið-
ur,“ segir María og nefnir ívilnanir
eins og „inneign inn á nýrri bíl eða
einhvern hvata til að losa eldri bíla úr
umferð“. Eru þessar hugmyndir í takt
við hugmyndir frá löndum innan Evr-
ópusambandsins. Sem dæmi er sagt
frá því í nýlegri tölfræðiskýrslu um
bílamál innan ESB, frá Hagstofu Evr-
ópu (Eurostat), að sum lönd hafi sett á
fót kerfi sem styður fólk í að skipta
eldri bíl út fyrir nýrri umhverfisvænni
bíl og örva þannig hagkerfið í leiðinni.
Segir María að þróuninni á Ís-
landi, þ.e. að bílaflotinn sé að eldast,
verði að snúa við svo á götunum séu
bæði umhverfisvænni og öruggari
bílar. „Stór hluti bílanna eru bíla-
leigubílar, og þeir eru að endurnýjast,
en það vantar örlitla innspýtingu í
endurnýjun einka- og fyrirtækjabíla.“
Spurð um ástæður þess að ný-
skráningum bifreiða hafi farið fækk-
andi nefnir María að neytendur hafi
margir haldið að sér höndum þegar
vísbendingar um óvissu í efnahagslíf-
inu, eins og fækkun ferðamanna og
óvissa vegna kjarasamninga, létu á
sér kræla. „Þá er einstaklingurinn
mjög fljótur að hægja á sér í að fjár-
festa í nýjum bíl. Það eru margar
ástæður að baki,“ segir hún og nefnir
þar að auki breytingar á mengunar-
staðli vegna útblásturs bíla sem tóku
gildi í Evrópu 1. september á síðasta
ári. Segir hún að of lengi hafi verið
óvissa í kortunum í of langan tíma um
hvaða áhrif þær hefðu á verð bíla hér-
lendis.
Í ofannefndri árbók er sagt frá
því að bensínknúnir bílar séu eftir
sem áður í meirihluta, en að skráðum
bensínbílum hafi þó fækkað milli ár-
anna 2017 og 2018. Spurð um spurn
eftir bílum knúnum umhverfisvænni
orkugjafa segir María: „Við gerðum
ráð fyrir samdrætti í okkar spám þeg-
ar kom að bílasölu fyrir árið 2019. Þar
vorum við að taka inn í að eftirspurn
eftir umhverfisvænum bílum yrði
meiri en framboðið sem myndi leiða til
þess að einstaklingar biðu með end-
urnýjun. Hins vegar gerðum við ekki
ráð fyrir falli WOW air og að kjara-
samningar myndu dragast svona
lengi. Bílaframleiðendur eru nú að
kynna mikið af nýjum umhverfis-
vænum bílum sem verða í boði síðar á
þessu ári og á því næsta og því teljum
við að hægt verði að koma betur til
móts við þessa eftirspurn.“
Áhætta í innflutningi
Spurð um innflutning ein-
staklinga á bílum, t.d. frá Evrópu,
segir María að ekki séu stórar breyt-
ingar þar. „Ef gengi krónunnar er
hagstætt koma fleiri bílar þá leið en ef
verð á bílum hér á landi er hagstætt
nennir fólk ekki að standa í þessu. Það
er áhætta fólgin í því að gera þetta
sjálfur. Sem dæmi hefur það mikið
verið í umræðunni að kílómetramælar
bíla sem koma erlendis frá hafi verið
skrúfaðir niður.“
Bílar eldast og færri
nýir koma í staðinn
Morgunblaðið/Hari
Hækkar Meðalaldur bíla á Íslandi var 12,4 ár í lok árs 2018, sem er hækkun.
20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. JÚLÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íslenskastjórnkerfiðer þungt í
vöfum, flókið og
kostnaðarsamt.
Ætla mætti að í
350 þúsund manna
samfélagi gætu
boðleiðir verið stuttar og
kerfið einfalt, en sú er þó alls
ekki raunin. Fjöldi sveitar-
félaga gerir að verkum að
óþarflega mikill kostnaður fer
í yfirbyggingu. Í opinbera
kerfinu er slíkur urmull af
stofnunum að hætt er við að
menn sundli við að skoða um-
fangið. Hér á landi ætti ein-
faldleiki að vera raunhæfara
markmið en í milljónasam-
félögum.
Héðinn Unnsteinsson, sér-
fræðingur í stefnumótun, sem
vinnur hjá Capacent, skrifar
grein í Morgunblaðið á mið-
vikudag undir fyrirsögninni
„Einfaldara Ísland“ þar sem
hann fer yfir leiðir til að ein-
falda þetta flókna kerfi og
auka skilvirkni.
Greininni fylgir skýringar-
mynd eftir Rán Flygenring
sem sýnir hvernig hann hefur
í huga að einfaldað stjórn-
kerfi gæti litið út.
Héðinn rekur að í þessu
lýðræðissamfélagi með 357
þúsund íbúa sé framkvæmda-
valdinu skipt milli níu ráðu-
neyta, sem hvert um sig taki
sjálfstæðar ákvarðanir, auk
72 sveitarfélaga. Þar bætast
við um 160 ríkisstofnanir, sem
eru undir ráðuneytunum níu.
Héðinn hefur starfað í
stjórnkerfinu og í greininni
segir hann að oft hafi hann
komið heim af samráðs-
fundum milli ráðuneyta,
landshlutasamtaka, sveitar-
félaga og ríkisstofnana og
spurt sjálfan sig: „Hvernig í
ósköpunum er hægt að ein-
falda þetta kerfi?“ Svo heldur
hann áfram: „Kerfi sem á að
hafa það að markmiði að há-
marka almannaheill fyrir það
almannafé sem er til úthlut-
unar. Hvernig má það vera að
ráðuneytin vinna svona mikið
í sílóum? Getur það verið að
innan kerfisins séu ólíkir hóp-
ar fólks að vinna að svipuðum
málum án þess að vita mikið
hver af öðrum?“
Í greininni segir Héðinn
markmiðið með því að ein-
falda stjórnkerfið þríþætt: „Í
fyrsta lagi að bæta þjónustu
við íbúa og færa hana nær
þeim. Í annan stað að nýta þá
tæpu 1.300 milljarða króna af
almannafé sem við greiðum til
samneyslunnar betur og að
síðustu að einfalda og styrkja
stjórnkerfi framkvæmda-
valdsins.“
Íbúar landsins
eru ekki margir
og skattborgar-
arnir enn færri.
Þeirra er að halda
samfélaginu gang-
andi. Úr þeirra
vösum koma pen-
ingarnir, sem notaðir eru til
að tryggja góðar samgöngur
um allt land, leggja vegi og
flugvelli og smíða hafnir,
reisa og reka skólakerfið og
sjá til þess að heilbrigðisþjón-
ustan sé í lagi og öllum að-
gengileg og borga fyrir lög-
gæslu og slökkvilið. Eftir því
sem minna fé er varið í yfir-
bygginguna er hægt að setja
meira í grunnstoðirnar.
Tilhneiging allra kerfa er
að þenjast út og ryðja sér til
rúms. Þau vinna sjaldnast að
því að leggja sig niður eða
draga úr áhrifum sínum.
Stofnanir reyna að finna sér
ný verkefni, ekki að fækka
þeim. Krafan um aukið eftirlit
er viðvarandi og magnast í
hvert skipti sem eitthvað fer
úrskeiðis og gildir þá einu
þótt jaðarkostnaðurinn við að
auka eftirlitið fyrir fyrirtæki
og almenning sé úr öllu sam-
hengi við ávinninginn. Þar við
bætist þrýstingurinn að utan
vegna regluverks Evrópska
efnahagssvæðisins. Þann
þrýsting virðast margir eiga
furðulega erfitt með að stand-
ast og jafnvel telja að skamm-
arlegt sé að reyna.
Þá er hægt að fá mikinn
ábata af því að fækka sveitar-
félögum. Það myndi auðvelda
þeim að gegna hlutverki sínu,
veita íbúum þjónustu og gera
þau sjálfbærari og öflugri í
krafti stærðar. Stórt sveitar-
félag er reyndar ekki ávísun á
betri nýtingu almannafjár
eins og stjórnarhættir í
Reykjavík um þessar mundir
bera vitni, en það ætti að vera
reglan frekar en undantekn-
ingin.
Eitt mikilvægasta hlutverk
stjórnmálamanna er að gæta
þess hvernig farið er með al-
mannafé og spyrna við fótum
gegn útþenslu kerfisins.
Gæta þess að skattfé sé nýtt
þannig að ávinningurinn fyrir
almenning sé áþreifanlegur.
Um leið ber stjórnmálamönn-
um skylda til að hafa varann á
sér gagnvart öllu því, sem
mun leiða til þess að kerfið
þenjist út, hvort sem það er
með nýjum stofnunum, flókn-
ari umsýslu eða umfangs-
meira eftirliti, þótt þeir virð-
ist margir líta á það sem
köllun sína að fara í hina átt-
ina. Orð Héðins eru í tíma töl-
uð og ættu reyndar að heyr-
ast í tíma og ótíma.
Einföldun stjórn-
kerfisins og betri
meðferð almanna-
fjár eru grund-
vallaratriði}
Þungt í vöfum
H
vers vegna vill einhver vera
pólitíkus? Margt fólk heldur að
stjórnmálamenn séu allir eins,
þeir hugsi fyrst og fremst um
sjálfa sig, um sinn frama og
hag sinna vina.
Nú kynnist heimsbyggðin öll, þar með talið
Íslendingar, stjórnmálamönnum sem sá efa
og ótta í stað röksemda og stefnu. Stjórnmála-
mönnum sem slá fram kenningum sem eiga
sér enga stoð í raunveruleikanum, en segja að
það sé skylda andstæðinga að afsanna dell-
una. Þessir menn hafa eina skoðun í stjórn-
arandstöðu, en aðra ef þeir komast í stjórn.
Í stað þess að berjast fyrir réttlátara og
betra samfélagi berjast þeir fyrir því einu að
koma sjálfum sér í sviðsljósið og vonandi í valdastóla.
Ímyndin skiptir miklu meira máli en innihaldið. Mestu
máli skiptir að segja eitthvað hnyttið eða birtast á fallegri
mynd. Margir stjórnmálamenn ráða ímyndarsmiði í þjón-
ustu sína, en fáum dettur í hug að ráða hugmyndasmiði.
Auðvitað hafa lýðskrumarar lengi verið til en nú hafa
þeir aftur náð sviðsljósinu. Líka á Íslandi. Það er ekkert
skrítið að Alþingi og stjórnmálin njóti lítillar virðingar.
Tveir merkustu leiðtogar íslensku þjóðarinnar á 20. öld
hafa talað um hvaða kostir ættu að prýða stjórnmálafor-
ingja.
Ólafur Thors var lengur formaður í Sjálfstæðisflokkn-
um en nokkur annar og hafði lag á því að laga sig að
breyttum aðstæðum. Hann sagði í samtali við danska
blaðakonu: „Starf stjórnmálamannsins er fólg-
ið í því að rétta fólki hjálparhönd og sjá um að
duglegu fólki sé veitt tækifæri. … Góður
stjórnmálamaður á að … taka sannleikann
fram yfir lygina. Hann á að vera hugrakkur,
vinnusamur og hafa hjartað á réttum stað. Og
… helst ekki allt of heimskur. Hann verður að
vita, að enginn vex af því að sitja í stól – heldur
af því að vinna starf sitt.“
Geir Hallgrímsson var einn merkasti stjórn-
málamaður 20. aldar, heiðarlegur hugsjóna-
maður sem var í forystu hjá ríki og borg í ára-
tugi. Hann sagði ungur í bréfi til félaga síns
Ásgeirs Péturssonar, sem nú er nýlátinn:
„[A]llt ber þetta að sama brunni, sá sem lofar
mestu, fær mest fylgi, en auðvitað er það leiðin
til glötunar. Stjórnmálamenn og flokkar verða að hafa
hugrekki og dug til þess að segja þjóðinni að ekki sé allt
hægt í einu og leiða henni fyrir sjónir að kröfupólitík sé
ekki heillavænleg til lengdar. Ef stjórnmálaflokkur
heima eða annars staðar hefur slíkt hugrekki mun hann
áreiðanlega vinna þegar til lengdar lætur. Þótt segja
megi að íslenska þjóðin hafi ekki viljað lækka dýrtíðina
eða gera ráðstafanir í þá átt, þá má líka segja að forysta
flokkanna hafi ekki vísað veginn, eins og þó er þeirra
skylda og síðan að standa og falla með því.“ Það er at-
hyglisvert að báðir leggja þeir áherslu á heiðarleika og
hugrekki fram yfir skrum og tækifærismennsku.
Pistill
Helst ekki allt of heimskur
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
Benedikt
Jóhannesson
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Enginn
bleikur
fólksbíll
var ný-
skráður á
síðasta ári
eftir að
hafa loks-
ins komist
á lista árið
þar á und-
an. Þetta
segir í ár-
bók Bíl-
greinasambandsins þar sem
enn fremur er sagt frá því að
litagleði í bifreiðakaupum sé
enn ábótavant og að ríflega
65% allra bíla sem skráðir
voru á síðasta ári hafi annað-
hvort verið gráir eða hvítir að
lit.
Aðspurð segir María að
bæði sé það íhaldssemi í Ís-
lendingum sem þarna ráði för
en einnig hagsýni kaupenda.
Oft sé bæði auðveldara að fá
bíla í vinsælli litum og einnig
séu þeir auðveldari í endur-
sölu.
Enginn bíll
bleikur í fyrra
LITAGLEÐIN LÍTIL
María Jóna
Magnúsdóttir