Skessuhorn - 30.11.2011, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 30. NÓVEMBER
Ís lend ing ar hafa löng um prís­
að sig sæla fyr ir að vera laus ir við
her skyld una og ekki fékk það mikl­
ar und ir tekt ir þeg ar Björn Bjarna­
son fyrr ver andi ráð herra og al­
þing is mað ur vakti fyr ir nokkrum
árum máls á því að stofna ís lensk­
an her. Eins og við vit um er her­
skylda í ná granna lönd um okk ar,
svo sem hjá frænd um okk ar Dön­
um og Norð mönn um. Kannski
hætt ir okk ur samt oft til að halda
að her skylda í þess um lönd um sé
hálf gerð ur barna leik ur, enda eru
þessi lönd fjarri lagi þekkt fyr ir að
hafa stað ið í hern að ar leg um á tök­
um við aðr ar þjóð ir. Hinn ís lensk­
danski Dan í el Ivan Folk mann And­
er sen, sem ólst upp í Dan mörku og
hef ur átt hér heima að mestu frá
ferm ing ar aldri, á samt því að dvelja
tíma og tíma í Dan mörku, hefði
get að slopp ið und an her skyldu. En
hann vildi það ekki og kaus meira
að segja að vera lengri tíma í hern­
um en hann þurfti. Hon um lang aði
til að kynn ast ag an um og líf inu í
hern um. Reynsla hans af her skyld­
unni er að hún er eng in barna leik­
ur. Hún er krefj andi og erf ið, mik ið
mann dóms próf, en samt gríð ar lega
skemmti leg lífs reynsla. Dan í el seg­
ir í sam tali við Skessu horn að þetta
sé það besta sem hann hafi gert á
æv inni. Hann vildi alls ekki hafa
misst af þessu.
Fjöl skyld an
af Skag an um
Dan í el Ivan átti fyrstu mán uði
lífs ins heima á Þor láks höfn, en flutt­
ist með móð ur sinni Sig rúnu Val­
gerði Sig urð ar dótt ur og föð ur sín­
um Lasse And er sen til Dan merk ur.
Þar lauk Dan í el grunn skóla prófi en
stund aði nám í Brekku bæj ar skóla
á Akra nesi í þrjá vet ur, með an for­
eldr ar hans flutt ust um stund ar sak­
ir til Ís lands. Sig rún fædd ist og ólst
upp á Akra nesi, dótt ir þeirra Svölu
Ívars dótt ur og Sig urð ar Ás vald­
ar Hann es son ar sem lengi starf aði
við Sem ents verk smiðj una og lést
í svip legu slysi sem varð á hafn ar­
svæð inu 1990. Eft ir átt unda bekk­
inn í Brekku bæj ar skóla flutt ist
Dan í el aft ur með for eldr um sín­
um til Dan merk ur, þar sem þau
áttu heima í Ball er up, útbæ Kaup­
manna hafn ar. Það var síð an vor­
ið 2007 þeg ar Dan í el var að verða
18 ára sem hann kom aft ur til Ís­
lands, á Akra nes til Svölu ömmu
sinn ar. Það sum ar fékk hann vinnu
á Grund ar tanga og um haust ið inn­
rit að ist hann til náms í Fjöl brauta­
skóla Vest ur lands. Frá þess um tíma
hef ur hann ver ið á tölu verð um
flæk ingi milli Ís lands og Dan merk­
ur. Vann á þessu tíma bili tvö sum­
ur í Dan mörku, með al ann ars sem
þjón ustu full trúi frá Dönsku járn­
braut un um, á aðal járn brauta stöð­
inni í Kaup manna höfn.
Vildi kom ast í líf vörð
drottn ing ar
Dan í el er bæði ís lensk ur og
dansk ur rík is borg ari og gat því val­
ið um það hvort hann færi í her­
skyldu eða ekki. Fyrsta bréf ið um
her skyld una fékk hann þeg ar hann
var 18 ára, þá stadd ur á Ís landi.
Dan í el bað um frest að sinna skyld­
unni í það skipt ið enda bú inn að
á kveða að fara í skóla á Ís landi um
haust ið.
„ Næsta bréf fékk ég svo sum ar­
ið 2009 þeg ar ég var að vinna hjá
Dönsku járn braut un um. Þeir hafa
það þannig hjá danska hern um að
ár lega eru tekn ir 6000 inn í her inn.
Þeir sem eru kom ir á her skyldu­
ald ur eru látn ir draga núm er. Ef
þú dreg ur núm er tals vert yfir þess­
um sex þús und um er litl ar lík ur á
því að þú þurf ir að sinna skyld unni.
Það hefði ekki skipt máli fyr ir mig.
Ég var alltaf á kveð inn í því að óska
eft ir því að sinna her skyld unni. Mig
lang aði mik ið að afla mér þess ar­
ar reynslu. Ég var boð að ur í við tal
og skoð un. Ég dró núm er í kring­
um 2500 þannig að það var ljóst að
ég fengi að sinna skyld unni, stæð­
ist ég lækn is skoð un ina. Í við tal inu
er með al ann ars tek ið til lit til sér­
stakra óska eins og deild ar inn an
hers ins, sem eru marg ar; í lofther,
sjó her og land her, sér stak lega land­
hern um. Með því að velja eins og
t.d. fót göngu lið ið í land hern um, þá
þarf bara að sinna fjög urra mán aða
skyldu. Ég var hins veg ar á kveð­
inn í því að kynn ast því hvern ig er
að vera í líf verði Dana drottn ing­
ar. Mér varð að ósk minni, en það
þýddi fjög urra mán aða þjálf un í
land hern um í her stöð úti í skógi.
Síð an aðra fjóra mán uði í annarri
her stöð sem er rétt hjá Rósen borg­
ar kast ala, stein snar frá hall ar garði
Dana drottn ing ar.“
Fjór ir í hópn um
þurftu að hætta
Það var síð an haust ið 2010, fyr ir
rúmu ári, sem Dan í el Ivan var kall­
að ur í her inn. Þá fór í hönd ó venju
kald ur og snjó þung ur vet ur hjá
Dön um eins og ná grönn um þeirra
í Skand in av íu. Her stöð in sem Dan­
í el fór í til að fá fjög urra mán aða
grunn þjálfun ina var í skóg in um
rétt fyr ir utan Kaup manna höfn.
Vist ar ver ur verð andi her manna eru
nán ast án upp hit un ar. Þeir voru tíu
í her bergi með Dan í el. Fjór ir þess­
ara ell efu duttu út á þjálf un ar tím­
an um, af ýmsum or sök um. Einn
þeirra var bara nokkra daga, þoldi
hvorki and legt né lík am legt álag,
brotn aði sam an og fékk að losna
und an skyld unni. Ann ar reynd­
ist með skakk an fót og yf ir menn
hers ins treystu sér ekki til að taka
á byrgð á að lík am legt at gervi hans
myndi ekki bera hnekki af her æf­
ing un um. Hin ir tveir stóð ust ekki
þann aga og kröf ur sem til þeirra
voru gerð ar og voru látn ir hætta.
Hers höfð in gj arn ir
harð ir en góð ir
Dan í el seg ir að líf ið í búð un­
um í skóg in um hafi ekki ver ið dans
á rós um. „En það er samt al veg
með ó lík ind um hvað mað ur fær til
baka, með því að stand ast þann aga
og kröf ur sem til manns eru gerð­
ar. Her for ingj arn ir eru of boðs­
lega harð ir og gera mikl ar kröf­
ur til þeirra sem þeir eru að þjálfa.
Þeir höfðu marg ir hverjir reynslu af
því að starfa í her stöðv um við víg­
velli eins og í Afganist an og Íran.
Á kvöld in voru þeir að segja okk­
ur sög ur og miðla af reynslu sinni,
án þess að þeir væru samt í leið­
inni að þrýsta á okk ur að leggja
her mennsk una fyr ir okk ur að her­
skyld unni lok inni. Yf ir menn irn ir í
hern um fannst mér rosa lega góð­
ir karl ar þó þeir væru harð ir. Þeir
pössuðu vel upp á að þeirra und­
ir menn væru ekki að gera grín að
nein um, hvað þá að leggja þá í ein­
elti. Þess ir karl ar eru svo of boðs­
lega harð ir að hetj ur úr bíó mynd­
um eins og Rambó og fleiri yrðu al­
gjör börn í hönd un um á þeim.“
Dan í el seg ir að í hern um sé allt
skráð, frammi staða hvers og eins
á æf ing un um og í þeim dag legu
verk efn um sem inna þarf af hendi.
„Bæði það sem þú ger ir vel og illa
er skráð. Allt tel ur þetta í loka próf­
inu. Minn hóp ur var val inn besta
lið ið af 24 í her stöð inni í des em ber­
mán uði 2010 og voru við ekki lít ið
stolt ir af því.“
Ó vissu ferð irn ar
voru marg ar
Eins og áður seg ir var vet ur­
inn 2010­2011 kald ur. „Þeg ar við
vökn uð um á morgn ana var svefn­
pok inn stíf ur og þá vissi mað ur
líka að skórn ir voru harð ir, rak ir
og kald ir. Þvotta vatn ið var ansi kalt
og mað ur skalf eins og hrísla fyrst
á morgn ana áður en líf ið komst al­
menni lega í skrokk inn. Það sem
reyndi mest á and lega var að mað­
ur vissi aldrei hvað beið þann dag­
inn og næstu daga. Það má segja að
æf ing arn ar hafi marg ar hverj ar ver­
ið enda laus ar ó vissu ferð ir. Þú viss­
ir ekk ert hvort þú varst við æf ing­
ar úti í skóg in um eða á ein hverj­
um ferða lög um í hrjóstr ugu landi,
jafn vel í þrjá til fjóra daga. Mað­
ur var skítug ur, kald ur, blaut ur og
oft svefn lít ill. Það var kannski ekki
nema fimm tíma svefn á fimm sól­
ar hring um. Kost ur inn við frost ið og
kuld ann var að við flut um þá frek­
ar á mýr un um sem við þurf um að
vaða yfir. Svo komst þú kannski að
hund rað metra breiðu vatni sem þú
þurft ir að vaða eða synda yfir. Og á
með an varðst þú að halda byss unni
upp úr vatn inu með annarri hend­
inni og hugsa um að verja bæði
þig og fé lag ana. Þá var al gjör lúx­
us að eiga þurra og hreina sokka
til að fara í. Það þarf líka að á ætla
í bak pok ann, þeg ar svona þjálf un­
ar ferð ir eru á döf inni, mat inn sem
þú þarft næstu daga. Og það seg­
ir sig sjálft að stund um varð mað ur
svang ur í þess um ferð um og mat ur­
inn ent ist ekki. En það sem eft ir sit­
ur er þessi dýr mæta reynsla, að læra
að lifa af litlu og vera nægju sam­
ur. Þarna lærði ég líka að þessi lúx­
us sem mað ur hafði van ist var ekki
al veg lífs nauð syn leg ur. Face book,
pizza, ham borg ari og bilj ar dinn,
partí á föstu dag inn eða ball. Mað ur
hugs aði ekki um þessa hluti. Það að
kom ast í hlýtt hús næði og bað, eru
bara verð laun þeg ar mað ur er bú­
inn að vera blaut ur, kald ur, skítug ur
og svang ur í nokkra daga.“
Skemmti legt að leika
hryðju verka mann
Að spurð ur hvern ig það hafi ver­
ið að lifa sig inn í her þjálfun ina, að
berj ast við í mynd að an and stæð­
ing, sagði Dan í el að ým iss verk­
efni væru sett upp. Hvern ig æf ing­
ar milli and stæðra fylk ing a í her æf­
ing un um væru byggð ar upp, væri
ein fald ast að skýra með því að þær
væru mik ið til í stíl rat leikja. Þannig
að sú sveit sem kemst í á kveðna ná­
lægð og vinn ur verk efni bet ur fer
með sig ur af hólmi. „Þeg ar við
vor um í æf inga ferð um vökn uð um
við upp við það stund um að það
var eins og sprengju brot um rigndi
á tjöld in og birtu bloss ar úti fyr­
ir voru æp andi. Þá varð mað ur að
vera snögg ur í gall ann og fara eft ir
þeirri við bragðs á ætl un sem okk ur
var kennt. Verk efn in voru margs­
kon ar og við vor um sett ir í al skyns
hlut verk. Einn dag inn var ég í sveit
hryðju verka manna. Það var mjög
skemmti legt, þá þurfti nátt úr lega
ekk ert að fara eft ir þeim ströngu
regl um og aga sem þurfti að við hafa
aðra daga. Her æf ing arn ar gátu sem
sagt ver ið fjöl breytt ar og skemmti­
leg ar þó þær væru erf ið ar.“
Mik ill und ir bún ing ur
fyr ir vakt irn ar
Dan í el seg ir að það hafi ver­
ið eins og svart og hvítt að fær ast
Her skyld an var æv in týri frá upp hafi til enda
Spjall að við hinn ís lensk- danska Dan í el Ivan Folk mann And er sen
Dan í el Ivan Folk mann And er sen.
Rósen borg­
ar kast ali
séð ur út
um glugg­
an í her­
bergi Dan­
í els.
Her stöð in í Kaup manna höfn, við enda Rós in borg ar kast ala. Þannig var vist ar vera Dan í els í her stöð inni.