Morgunblaðið - 22.11.2019, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2019
laugavegi 47 www.kokka.is kokka@kokka.is
Vinnuþjarkurinn Ankarsrum
Assistent er mættur í Kokku.
Sænsk gæðaframleiðsla í nær 80 ár
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Um helmingur þeirra 2.900 erlendu
ríkisborgara sem voru án vinnu á Ís-
landi í október er með grunnskóla-
próf. Þá voru um 900 með framhalds-
menntun, eða hliðstætt nám, og um
600 með háskólapróf.
Þessar upplýsingar fengust frá
Vinnumálastofnun en tilefnið er
fjölgun á atvinnuleysisskrá.
Karl Sigurðsson, sérfræðingur hjá
Vinnumálastofnun, segir aðspurður
að niðursveiflan í ferðaþjónustu
muni hafa áhrif á atvinnumöguleika
þessa hóps. Hátt hlutfall fólks í
ferðaþjónustu sé enda ófaglært og
stór hlutinn erlent vinnuafl.
„Það fór fyrst að bera verulega á
uppsögnum í ferðaþjónustu í októ-
ber. Þ.e. fyrir utan þær sem tengd-
ust beint falli flugfélagsins WOW
air. Við gerum ekki ráð fyrir fjölgun
starfa í greininni á næsta ári, nema
kannski síðsumars. Byggingariðnað-
urinn fór á flug sl. vor en virðist nú
vera að dragast saman. Ef það verða
margar uppsagnir í haust má búast
við mörgum nýráðningum í vor, enda
gert ráð fyrir nokkrum hagvexti og
fjölgun starfa á næsta ári,“ segir
Karl.
Alls 38% atvinnulausra
Um 7.700 manns voru skráðir án
vinnu í október og voru þar af 2.920
erlendir ríkisborgarar sem samsvar-
aði 38% atvinnulausra. Alls voru um
3.356 með grunnskólapróf – íslenskir
og erlendir ríkisborgarar – og voru
um 44% þeirra erlendir ríkisborgar-
ar.
Alls er hlutfall fólks með grunn-
skólapróf á atvinnuleysisskrá 44%.
Karl segir aðspurður að þenslan á
fyrri hluta árs hafi leitt til meiri
fjölgunar starfa en ætla mátti út frá
hagvexti. Það geti aftur þýtt minni
fjölgun starfa á næsta ári.
„Þessi störf virðast hafa orðið til í
opinberri þjónustu og ýmsum þjón-
ustugreinum, s.s. fasteignaviðskipt-
um. Þessi störf virðast hafa orðið til í
opinberri þjónustu og þjónustu al-
mennt,“ segir Karl.
Áhrifin af gjaldþroti WOW air á
fjölgun starfa hafi verið minni en bú-
ast mátti við.
Störf fyrir fjölbreyttan hóp
Karl segir útlit fyrir fjölgun starfa
í byggingariðnaði, meðal annars
vegna opinberra framkvæmda. Þá
séu horfur á fjölgun starfa hjá hinu
opinbera og í tengdum þjónustu-
greinum í einkageiranum. Þau störf
verði jöfnum höndum fyrir háskóla-
menntaða og sérfræðinga sem og
fólk með minni menntun.
Vinnumálastofnun spáir því að
störfum fjölgi um 1.500 til 2.000 á
næsta ári, borið saman við fjölgun
upp á 1.000 til 1.500 störf í ár.
Alls voru 1.468 erlendir ríkisborg-
arar með grunnskólapróf án vinnu í
október, 311 með starfstengt nám á
framhaldsskólastigi, 316 með iðnám
að baki og 231 með stúdentspróf. Þá
voru 594 með háskólapróf.
Helmingur með grunnskólapróf
 Niðursveifla í ferðaþjónustu sögð
bitna hart á erlendum ríkisborgurum
Erlendir ríkisborgarar á vinnumarkaði
Fjöldi sem var án vinnu í lok október 2019 eftir þjóðerni og menntun
H
e
im
ild
: V
in
n
u
m
á
la
st
o
fn
u
n
Erlendir ríkisborgarar án vinnu
Með grunnskólapróf
Framhaldsmenntun Háskólapróf
Þjóðerni erlendra ríkisborgara
án vinnu í lok október
Pólland, 1.613 Litháen, 340
Lettland, 150 Rúmenía, 90
Spánn, 84 Portúgal, 53
Annað þjóðerni, 590
Alls án vinnu í lok október
Íslenskir ríkisborgarar, 4.780
Erlendir ríkisborgarar, 2.920
Alls
2.920
Alls
7.700
3,8% atvinnuleysi meðal allra ríkisborgara
8,3% atvinnuleysi meðal erlendra ríkisborgara
55%
18%
38%
Alls
2.920 50%
20%
30%
62%
13%
5%
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Stofnfiskur er þátttakandi í þeirri
bylgju uppbyggingar fiskeldis í
landstöðvum sem nú er að ganga yfir
víða um heim. Fyrirtækið selur laxa-
hrogn til margra þessara stöðva. Þá
eru systurfélög Stofnfisks í Noregi
og Síle að byggja upp hrognastöðvar
sem tvöfalda framleiðslugetu fyr-
irtækjanna.
„Það er mikill áhugi á því að ala
lax á landi. Verð á laxi hefur verið
mjög hátt og eftirspurnin eykst stöð-
ugt. Menn hafa verið að skoða þessa
möguleika, sérstaklega þar sem
langt er til framleiðslulandanna,“
segir Jónas Jónasson, forstjóri
Stofnfisks sem frá árinu 2015 hefur
verið hluti af Benchmark Genetics,
alþjóðlegu rannsóknar- og nýsköp-
unarfyrirtæki á sviði fiskeldis. Jónas
er jafnframt framleiðslustjóri
Benchmark-samstæðunnar.
Stór laxeldisstöð í Miami
„Við erum að taka þátt í þessum
verkefnum víða um heim. Við erum
með heilbrigðan stofn og höfum leyfi
til innflutnings hrogna í flestum
löndum heims,“ segir Jónas. Verið
er að byggja upp áframeldi víða, til
dæmis í Bandaríkjunum, Póllandi,
Sviss, Danmörku, Kína og Samein-
uðu arabísku furstadæmunum.
Fyrsti áfangi stöðvar í Miami er 9
þúsund tonn en áform eru um allt að
90 þúsund tonna framleiðslu. Stofn-
fiskur hefur selt mikið af laxa-
hrognum þangað í eitt ár. Þau eru
enn á seiðastigi og gert ráð fyrir að
slátrun hefjist á næsta ári. Einnig
selur fyrirtækið mikið til annarra
fyrirtækja sem eru að byggja upp
landeldi en þær stöðvar eru margar
að stefna að 5-10 þúsund tonna fram-
leiðslu. Til samanburðar má geta
þess að hér á landi voru framleidd
rúm 13 þúsund tonn í fyrra.
Áframeldi á laxi í landstöðvum
þarf stórt landsvæði og mikið vatn.
Þumalputtareglan er sú að 5 þúsund
tonna framleiðsla þarf jafnmikið
landsvæði og 5 knattspyrnuvellir. Þá
er uppbygging stórra landeld-
isstöðva ekki möguleg nema jafn-
framt sé sett upp endurnýting-
arkerfi vatns (RAS) en sú tækni er
víða að ryðja sér til rúms.
Þrátt fyrir aukingu í sölu til land-
stöðva víða í heiminum eru stærstu
markaðir Stofnfisks á Íslandi og í
Færeyjum. Mikið er einnig flutt út
til Skotlands, Noregs og Síle.
Stofnfiskur framleiðir um 200
milljónir hrogna á ári í stöðvum sín-
um á Suðurnesjum. Til að lýsa raun-
verulegum áhrifum þess á fram-
leiðsluna má geta þess að þessi fjöldi
hrogna getur í fyllingu tímans orðið
að 500 þúsund tonnum af laxi.
Til þess að mæta aukinni eftir-
spurn er systurfélag Stofnfisks í
Noregi að byggja upp hrognastöð í
Salten, rétt hjá Bodø. Starfsemi þar
hófst í vor og er nú unnt að afgreiða
hrogn frá stöðinni allt árið. Sömu-
leiðis er Benchmark að koma upp
hrognastöð í Síle og er vonast til að
framleiðsla hefjist þar í lok næsta
árs.
AFP
Í Dubai-eyðimörkinni Hluti af laxinum hjá Fish Farm er ræktaður af hrognum frá stöð Stofnfisks á Suðurnesjum.
Stofnfiskur selur hrogn til
margra nýrra landstöðva
 Hrognin geta orðið að 500 þúsund tonnum af laxi
Íslenski skipstjórinn, Arngrímur
Brynjólfsson, sem var handtekinn í
Namibíu, grunaður um ólöglegar
veiðar undan ströndum landsins, sit-
ur ekki í varðhaldi. Hann má aftur á
móti ekki fara úr landi fyrr en mál
hans hefur verið leyst gagnvart
namibískum yfirvöldum. Þetta segir
Björgólfur Jóhannsson, starfandi
forstjóri Samherja, og bætir við að
málið sé „allt undir „control““.
„Þetta eru ásakanir sem voru ekki að
gerast í gær eða fyrradag en hann er
ekki í varðhaldi eða neinu slíku.“
Ásakanir namibískra yfirvalda
snúast um að hann hafi farið á skipi
sínu, Heinaste, yfir línu en áhöld eru
uppi um það, að sögn Björgólfs.
Skipið er í eigu dótturfélags Sam-
herja í Namibíu. Spurður út í deili á
hinum skipstjóranum sem var hand-
tekinn segir Björgólfur hann ekki
vera á þeirra vegum.
„Eins og gerist þegar þú ert tek-
inn á Íslandsmiðum þurfa menn að
verja sig og það er ekkert víst að
skipstjórarnir séu alltaf sammála
þeirri túlkun sem kemur fram,“ bæt-
ir hann við og tekur fram að lögfræð-
ingar á vegum Samherja annist mál-
ið. Lögregluyfirvöld í Namibíu hafa
gefið fjölmiðlum þar í landi stutta yf-
irlýsingu vegna málsins, sem mbl.is
hefur fengið senda frá þarlendum
blaðamanni. Þar segir að Arngrímur
Brynjólfsson, skipstjóri á Heinaste,
og Iurri Festison, rússneskur skip-
stjóri á skipinu Venus, hafi verið
handteknir á þriðjudag fyrir að hafa
brotið gegn lögum um veiðar við
strendur landsins, sem kveða á um
að ekki óheimilt sé að veiða innan við
200 metra frá ströndinni.
Þeir voru ákærðir hvor í sínu lagi
og komu fyrir dómara í fyrradag.
Þeim var sleppt áður gegn trygg-
ingafé sem nam 100.000 namibískum
dollurum, eða jafnvirði 830.000 kr.
Í farbanni fram
að málalyktum
 Skipstjórinn situr ekki í varðhaldi
Heinaste Arngrímur var látinn laus
gegn tryggingafé í Namibíu.
Í hitasvækjunni inni í miðri Dubai-eyðimörkinni er landeldisstöð þar sem
verið að líkja eftir aðstæðum á norðurslóðum, til dæmis sjávarhita, seltu,
sjávarföllum, straumum og birtu, til þess að hægt sé að ala atlants-
hafslax. Þetta er erfiðasta viðfangsefnið við uppbyggingu laxeldisstöðv-
arinnar.
Fyrirtækið er nú að ala seiði sem flutt voru inn frá Skotlandi og klekja
út hrognum sem keypt voru frá Íslandi. Framleiðsla er hafin, þótt hún sé
ekki umfangsmikil enn sem komið er. Vörurnar eru seldar til veit-
ingastaða og verslana í Sameinuðu arabísku furstadæmunum. Megnið af
þeim fiski sem íbúarnir borða er nú innfluttur.
Lax alinn í eyðimörkinni
LAXAHROGN FRÁ ÍSLANDI TIL DUBAI