Morgunblaðið - 28.11.2019, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2019
Ljósmyndir Rutar og Silju
Skipholti 31 • 105 Reykjavík • Sími 568 0150
Opið virka daga 10-17 • www.rut.is • Ljósmyndir Rutar og Silju
Gjafakort Einstökjólagjöf
Reykjavík • Mörkin 3 • 563 6900 | Akureyri • Undirhlíð 2 • 430 6900
25.-30. nóvember
Af yfir
1000
vörum
90%
Afslátt
ur
Allt að
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Ásmundur Einar Daðason, félags- og
barnamálaráðherra, segir undir-
búningi lagasetningar vegna hlut-
deildarlána munu verða hraðað. Það
sama gildi um frumvörp um stofnun
húsnæðis- og mannvirkjastofnunar
og breytingar á húsnæðislögum.
„Við gerðum ráð fyrir að dreifa
frumvörpunum á þingveturinn. Nú
teljum við hins vegar að hver mán-
uður sem við getum flýtt þessu væri
jákvæður fyrir markaðinn og þá sem
munu njóta góðs af þessum breyt-
ingum,“ segir Ásmundur Einar um
frumvörpin.
Með hlutdeildarlánum, sem hafa
einnig verið nefnd eiginfjárlán, mun
ríkið veita fyrstu kaupendum vaxta-
laus lán til íbúðakaupa.
Skilyrðin eru í mótun
Ásmundur Einar segir aðspurður
ekki liggja fyrir hvort lánin verði ein-
göngu veitt til nýbygginga sem upp-
fylli skilyrði um hagkvæmt húsnæði.
Þá hafi hvorki verið ákveðið hvert
lánshlutfallið verður né hver há-
marksfjárhæð lána verður.
Hugsunin með hlutdeildarlánum
er að ríkið endurheimti framlagið að
tilteknum árafjölda liðnum.
Ásmundur Einar var meðal ræðu-
manna á húsnæðisþingi í gær.
Kenneth Cameron, sérfræðingur í
húsnæðismálum í bresku ríkisstjórn-
inni, kynnti þar árangur Breta af
slíkum hlutdeildarlánum. Þau hefðu
aukið framboð húsnæðis og lækkað
vaxtakostnað lántaka. Þá gætu verð-
breytingar á húsnæði leitt til hagn-
aðar eða taps ríkisins vegna hlut-
deildarlána.
Skortur á húsnæði varð tilefni
slíkra lánveitinga í Bretlandi.
Ásmundur Einar telur aðspurður
að hlutdeildarlánin geti stuðlað að
lægra vaxtastigi hér.
Jákvæð áhrif á vaxtaþróun
„Þetta mun hafa jákvæð áhrif til
vaxtalækkunar. Þarna er um að
ræða hóp sem á erfitt með að komast
inn á markaðinn. Fjármálafyrirtæki
og lífeyrissjóðir ættu þá frekar að
geta lánað þessum einstaklingum á
hagstæðari vöxtum en í dag. Það er
fyrir utan vaxtalækkanirnar undan-
farið sem eru auðvitað jákvæðar en
mættu skila sér betur hjá fjár-
málafyrirtækjunum,“ sagði hann.
Lilja Björk Einarsdóttir, banka-
stjóri Landsbankans, var líka meðal
ræðumanna á þinginu.
Hún sagði aðspurð að á síðari
hluta árs 2017 hefði verið umræða
um að verðbólgan gæti farið af stað
og lántakar því leitað í fasta óverð-
tryggða vexti. Þeir hafi viljað
tryggja sér lægri vexti áður en vextir
yrðu mögulega hækkaðir. Síðan hafi
verðtryggð íbúðalán staðið í stað hjá
bankanum en vöxtur orðið í óverð-
tryggðum lánum. Lántakar hafi
undanfarið sótt í breytilega, óverð-
tryggða vexti. Þróunin bendi til að
lántakar vilji hraða eignamyndun.
Taka bílinn með í reikninginn
Dagur B. Eggertsson borgarstjóri
sagði við Morgunblaðið á dögunum
að bankar ættu að endurmeta
greiðslumat m.t.t. fjölda ökutækja á
heimili. Það geti vegið á móti hærra
verði vel staðsettra íbúða að heimilin
þurfi síður bíla.
Spurð um þetta sjónarmið Dags
segir Lilja að Landsbankinn hafi
fyrir um einu og hálfu ári farið að
taka meira tillit til lægri eldsneytis-
kostnaðar bifreiða, m.a. vegna þess
að þeir væru orðnir sparneytnari.
Það geti hins vegar reynst vara-
samt að endurmeta greiðslumatið
vegna tímabundinna áhrifaþátta, á
borð við rekstrarkostnað bifreiða,
sterkt inn í greiðslumatið. Horfa
þurfi til langs tíma við mat á
greiðslugetu lántaka á lánstíma.
Hraða undirbúningi
lána til íbúðakaupa
 Ríkið mun veita fyrstu kaupendum vaxtalaus íbúðalán
Morgunblaðið/Eggert
Brynjureitur Mikið framboð er af nýjum íbúðum í miðborginni.
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Aðeins 29 sjómenn á aldrinum 60-67
ára nýta rétt sinn til töku lífeyris hjá
Tryggingastofnun eins og þeir eiga
rétt á samkvæmt lögum um almanna-
tryggingar. Fram kom á Alþingi í vik-
unni að fjöldi sjómanna sem ættu
þessi réttindi væri án efa meiri en 29
og þörf væri á að kynna sjómönnum
þennan rétt. Fyrir fimm árum nýttu
52 sjómenn þessi réttindi.
Hólmgeir Jónsson, framkvæmda-
stjóri Sjómannasambands Íslands,
segir að almennt virðist sjómenn ekki
vita af þessum réttindum. Hann segir
að talsvert sé spurt um þau og segir
líklegt að félög sjómanna kynni rétt-
indin betur heldur en gert hefur ver-
ið. Hólmgeir tekur fram að gagnaöfl-
un geti verið erfið þar sem meðal
skilyrða fyrir töku sjómannalífeyris
frá og með 60 ára aldri sé að menn
geti sýnt fram á að hafa stundað sjó-
mennsku í 25 ár eða lengur. Talsverð
vinna geti farið í að finna hvenær og
hvernig menn voru lögskráðir jafnvel
nokkra áratugi aftur í tímann.
Upplýsingar í skjalasöfnum
Það var Sigurður Páll Jónsson,
Miðflokknum, sem spurði Ásmund
Einar Daðason félagsmálaráðherra á
Alþingi um fjölda sjómanna sem
nýttu sér rétt til töku ellilífeyris á
aldrinum 60-67 ára og hversu hátt
hlutfallið væri meðal þeirra sem ættu
slík réttindi. Hann lýsti áhyggjum af
því að einhver hluti sjómanna nýtti
sér ekki þennan rétt og sagði að erf-
iðlega gæti gengið að fá upplýsingar
um lögskráningu fyrir þann tíma er
Samgöngustofa tók að halda utan um
lögskráningar. Dæmi væru um að
kalla þyrfti eftir upplýsingum í
skjalasöfnum, en slíkt gæti verið
tímafrekt og einhverjir gæfust upp
við þá vinnu.
Ásmundur Einar sagði að sam-
kvæmt upplýsingum Tryggingastofn-
unar ríkisins fengju nú einungis 29
einstaklingar greiddan sjómannalíf-
eyri og hefði fækkað stöðugt, en þeir
voru 52 árið 2014. Hann sagði að leiða
mætti líkur að því að margir sjómenn
væru ekki meðvitaðir um þennan rétt
og ætla mætti að þeir væru mun fleiri.
Hann sagði að heildarfjöldi þeirra
sem ættu réttinn lægi ekki fyrir.
Ráðherra sagði að full ástæða væri
til að fara í kynningu á þessum rétt-
indum sjómanna.
Margir sjómenn vita
ekki af lífeyrisrétti
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Um borð í Vigra Sjómenn virðast almennt ekki meðvitaðir um réttindi sín.
 29 sjómenn 60-67 ára fá lífeyri frá TR  Þörf á kynningu
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
Fæðingum á Landspítalanum fjölg-
aði um 5,3% fyrstu tíu mánuði ársins
miðað við sama tímabil í fyrra. Alls
fæddust 2.783 börn á Landspítal-
anum frá ársbyrjun og til október-
loka en í fyrra fæddust 2.625 börn á
sama tíma. Nemur fjölgun fæddra
barna 6% milli ára.
Umtalsvert fleiri tvíburafæðingar
hafa verið á Landspítalanum í ár en í
fyrra, alls 58 nú en 40 í fyrra. Er það
45% fjölgun milli ára. Í nýliðnum
október voru sex tvíburafæðingar á
spítalanum.
Hulda Hjartardóttir, yfirlæknir
fæðingarþjónustu, segir að töluvert
álag hafi verið á fæðingardeild og
starfsfólk finni fyrir því. Hún telur
hins vegar ekki tímabært að fullyrða
hvort þessi fjölgun fæðinga á Land-
spítalanum endurspegli raunveru-
lega aukningu í landinu eða hvort
fleiri konur velji að fæða þar fremur
en á sjúkrahúsum úti á landi. Það
skýrist þegar allt árið verður gert
upp.
Spurð um fjölgun tvíburafæðinga
segir Hulda: „Tvíburafæðingar hafa
verið á bilinu 78-54 ár hvert. Þetta
sveiflast svolítið til. Ég held að þær
hafi verið óvenju fáar í fyrra svo það
er kannski ekki tímabært að draga
ályktanir af þessum tölum.“
Fæðingum fjölgar
Fæðingar á Landspítalanum
Fjöldi fæðinga 2014-2018
3.133 3.037 2.939 2.987 3.087
2014 2015 2016 2017 2018
Fæðingar í janúar-október Breyting
milli ára
Fæðingar í
október 20192018 2019
Fjöldi fæðinga 2.585 2.723 5,3% 309
Fjöldi Hlutfall Fjöldi Hlutfall Fjöldi Hlutfall
Keisaraskurðir 462 17,9% 480 17,6% 3,9% 64 20,7%
Tvíburafæðingar 40 1,5% 58 2,1% 45,0% 6 1,9%
Heimild: LSH
 Mun fleiri tvíburafæðingar í ár en í
fyrra  Töluvert álag á fæðingardeild