Morgunblaðið - 17.12.2019, Síða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 2019
Trjáklippingar Ekki gefst langur tími til að nýta dagsbirtuna til útiverka þessa dagana þegar sólargangurinn er hvað stystur en nú eru fimm dagar fram að vetrarsólstöðum.
Kristinn Magnússon
Á desemberfundi
ECRI-nefndar Evr-
ópuráðsins voru rædd
þau skref sem Ísland
hefur stigið til að mæta
ábendingum nefnd-
arinnar sem settar
höfðu verið fram í
skýrslu um Ísland í
febrúar 2017.
ECRI er skamm-
stöfun á ensku heiti
nefndarinnar, European Commission
against Racism and Intolerance, það
er, nefnd sem beitir sér gegn kyn-
þáttahatri og umburðarleysi.
ECRI-nefndin hefur þann hátt á að
heimsækja aðildarríki Evrópuráðs-
ins, sem eru 47 að tölu, með reglulegu
millibili og gera úttekt á lagaum-
hverfi og framkvæmd laga sem lúta
að þeim viðfangsefnum nefndarinnar
sem nafngift hennar vísar til.
Vinnulagið er á þann veg að fulltrú-
ar ECRI gera drög að skýrslu eftir
heimsókn sína til viðkomandi ríkis,
þau drög fara síðan til umsagnar
stjórnvalda þar sem þeim gefst færi á
að leiðrétta staðreyndavillur, en að
því búnu gengur nefndin frá loka-
skýrslu sinni. Í lokaskýrslunni kemur
fram fjöldi ábendinga, en lögð er sér-
stök áhersla á sérstaka þætti sem
stjórnvöld hafa tvö ár til þess að
bregðast við. Áður en ECRI síðan af-
greiðir málið endanlega frá sér hefur
tveimur völdum ábend-
ingum um úrbætur,
sem enn standa út af,
verið beint til stjórn-
valda.
Tvær ábendingar
til Íslands
Þessar ábendingar til
Íslands voru:
Í fyrsta lagi að
tryggja að fólk sem
kemur á eigin vegum og
sækir um alþjóðlega
vernd njóti sambæri-
legrar þjónustu hvað varðar húsnæði,
atvinnu og tungumálakennslu og
flóttafólk sem kemur á vegum stjórn-
valda.
Í öðru lagi að setja lagabálk sem
taki til allra þátta mismununar og
misréttis í samræmi við grundvall-
arreglur Evrópuráðsins. Í þessum
grundvallarreglum er vísað til þess
að til staðar þurfi að vera sjálfstæð
mannréttindastofnun, óháð ríkisvald-
inu, en með trygga fjármögnun til að
fylgja því eftir að farið sé að lögum.
Jákvæð viðbrögð Íslands
Í yfirferð nefndarinnar á nýaf-
stöðnum fundi var horft til aðgerða-
áætlunar sem ríkisstjórnin kynnti í
upphafi þessa árs varðandi sam-
ræmda móttöku flóttafólks, óháð því
hvernig það kemur til landsins, og
fyrirheita stjórnvalda um fjár-
mögnun áætlunarinnar. Varðandi síð-
ari ábendinguna var horft til laga sem
sett hafa verið síðan nefndin birti
skýrslu sína fyrir nær þremur árum.
Vísað var til þess að sett voru lög nr.
85/2018 um jafna meðferð óháð kyn-
þætti og þjóðernisuppruna og lög nr.
86/2018 um jafna meðferð á vinnu-
markaði.
Þessum lögum var fagnað sem
mikilvægum áföngum og í samræmi
við ráðleggingar ECRI-nefndarinnar
þótt enn skorti á að grundvallarvið-
miðum væri algerlega fullnægt. Þar
er átt við að heildstæða lagaumgjörð
skorti enn og svo einnig að enn er
ekki til staðar óháð mannréttinda-
stofnun.
Mikilvægur samningur við
Mannréttindaskrifstofu Íslands
Ég gat upplýst að í burðarliðnum
væri samningur stjórnvalda við
Mannréttindaskrifstofu Íslands, inni-
haldsríkari en fyrri samningar, og
teldi ég hann ganga í þá átt að full-
nægja skilyrðum sem ECRI horfði til
og ábendingum sem fram kæmu í
Parísarviðmiðum Sameinuðu þjóð-
anna.
Í Parísarviðmiðum SÞ, sem sam-
þykkt voru 1991, er kveðið á um að
innlendar mannréttindastofnanir
skuli starfa í hverju landi og hafa um-
boð til að vinna að eflingu og vernd
mannréttinda á víðtækum grunni.
Parísarviðmiðin kveða á um grunn-
skilyrði þess að mannréttinda-
stofnanir teljist alþjóðlega gjald-
gengar. Þau lúta m.a. að valdsviði,
umboði, uppbyggingu og starfs-
aðferðum. Þótt þessar stofnanir séu í
grunninn fjármagnaðar með opin-
beru fé eiga þær engu að síður sam-
kvæmt Parísarviðmiðunum að njóta
sjálfstæðis frá ríkisvaldinu í hvívetna.
Þær eiga að byggjast á fjölræði, þ.e.
að ólíkir aðilar komi að starfinu og
skipulagi þess. Þannig fáist betri yf-
irsýn yfir mannréttindamál í sam-
félaginu og stuðli að því að stofnunin
vinni starf sitt á hlutlausan hátt, án
þess að hallað sé á nokkurn sam-
félagshóp.
Það segir sig síðan sjálft að nægj-
anlegt fjármagn er forsenda sjálfs-
forræðis, að stofnunin geti ráðið
starfsfólk og átt sér viðunandi starfs-
stöð. Allt ber að sama brunni, tryggt
skal vera að mannréttindastofnanir
geti starfað á skilvirkan og óhlut-
drægan hátt án þess að þurfa að ótt-
ast afskipti ríkisvaldsins.
Verður að fá lagagrundvöll
Hér smellpassar grunnurinn að
skipulagi Mannréttindaskrifstofu Ís-
lands en að stjórn hennar koma
margvísleg almannasamtök auk þess
sem orðspor hennar er traustvekj-
andi.
En þrátt fyrir samning stjórnvalda
við Mannréttindaskrifstofu Íslands
yrði einu skilyrði þó ekki enn fullnægt
ef taka á mið af viðmiðunum Samein-
uðu þjóðanna og Evrópuráðsins. Þar
er kveðið á um að stöðu viðkomandi
mannréttindastofnunar, í okkar tilviki
Mannréttindaskrifstofu Íslands, verð-
ur að tryggja með lögum, þar nægir
ekki samningur, hversu góður sem
hann kann að vera. Þetta bíður því
löggjafans að hrinda í framkvæmd á
komandi ári, því fyrr þeim mun betra!
Ýmsu enn ábótavant
en mikilvæg skref stigin
Þótt mörgu sé enn ábótavant í
mannréttindastarfi á Íslandi er
ánægjulegt að geta sagt frá því að að-
ili sem fylgist grannt með framgangi
mála skuli telja okkur vera að þokast
áleiðis í rétta átt með þeim markvissu
skrefum sem nú hafa verið stigin.
Fyrrgreind lög og síðan samningur
við Mannréttindaskrifstofu Íslands
beri því vott.
Eftir Ögmund
Jónasson » Þótt mörgu sé enn
ábótavant í mann-
réttindastarfi á Íslandi
er ánægjulegt að geta
sagt frá því að aðili sem
fylgist grannt með
framgangi mála skuli
telja okkur vera að þok-
ast áleiðis í rétta átt
með þeim markvissu
skrefum sem nú hafa
verið stigin.
Ögmundur Jónasson
Höfundur er fulltrúi Íslands í
ECRI-nefnd Evrópuráðsins.
Framför í mannréttindamálum á Íslandi