Feykir - 12.12.2018, Blaðsíða 6

6 47/2018
Jörundi en í samtalsbókinni
sem áður er nefnd kemur fram
að Jörundur lagði til efnið í
bátinn en Friðrik Pétursson
smíðina.
Vorið sem Friðrik fæddist
hafði faðir hans farið í
hákarlalegur, en fengið sjávar-
volk mikið og stór veður, svo
að þá hrakti vestur á Ísafjörð og
spurðist ekkert til þeirra lengi
vel eða í þrjá mánuði. Um það
leyti er Friðrik fæddist voru
menn orðnir úrkula vonar um
að þeir væru á lífi, og varð það
til þess að Friðrik var skírður í
höfuðið á föður sínum.
Foreldrar Friðriks bjuggu
tvö ár á Hálsi eftir að hann
fæddist, en fluttu þá búferlum
að Ytra-Garðshorni í sömu
sveit. Þar bjuggu þau í þrjú ár
er þau fluttu að Syðri-Reystará
í Möðruvallasókn og voru þar
eitt ár. Eftir fardaga vorið 1874,
þegar Friðrik var að byrja sitt
sjöunda ár, tók fjölskyldan sig
upp á ný og hélt í Skagafjörð,
fornstöðvar föðurættar Frið-
riks. „Mig hálfsundlaði í
Hjeraðsvötnunum, því fljótið
var á miðjar síður og afarbreitt á
Silfrastaða-vaði. Jeg sat klofvega
í kvensöðli, bundinn með trefli
við sveifina. Ferðinni var heitið
að Litladal í Tungusveit, en
þar ætluðu foreldrar mínir
að búa í tvíbýli við Jóhannes
Pjetursson, bróður pabba míns.
Bærinn Litlidalur stendur í
dalverpi fögru og eru þar 3
bæir: Hjeraðsdalur, Litlidalur
og Litladalskot,“ rifjar Friðrik
upp.
Um haustið segist Friðrik
hafa farið að lesa í bók sem
hann fékk að gjöf, líklega í
tannfé. Það var Biblían sem
átti svo eftir að verða hans
fylgifiskur ævina út. „Jeg lá yfir
þeim lestri sýknt og heilagt og
á jeg þessu afarmikið að þakka,
og hef búið að því ætíð síðan.
Já, jeg býst við að þar hafi ver-
ið lagður aðal-grundvöllurinn
undir framtíðarhamingju mína.
Jeg man einna minst af leikjum
mínum það ár, því þá hafði
Þegar Friðriks er minnst er
sjaldan farið í uppruna hans
utan það að hann sé fæddur
í Svarfaðardal. Því hefur ekki
mikið verið haldið á lofti að
Friðrik var Skagfirðingur
í föðurættina, stoltur af
uppruna sínum og tengslin
sterk við ættingja. Á sjöunda
ári fluttu foreldrar Friðriks í
Skagafjörð og síðar í Austur-
Húnavatnssýslu þar sem hann
endaði hjá vandalausum eftir
að fjölskyldan hafði verið leyst
upp. Árið 1928 kom út bókin
Undirbúningsárin, Minningar
frá æskuárum þar sem Friðrik
rifjar upp ýmislegt úr æsku
sinni og verður stiklað á stóru
hér í Feyki. Stafsetningu er leyft
að halda sér þar sem vitnað er
beint í bókina.
„Jeg er fæddur að Hálsi í
Svarfaðardal þ. 25. maí 1868.
Mjer þykir ávalt mikið til
þess dags koma, ekki af því að
hann er fæðingardagur minn,
heldur af því að þá var jeg
skírður, nokkrum mínútum
eftir að ég fæddist. Var það
fyrsta og stærsta velgjörðin,
sem ég hef hlotið á æfi minni.
- Skírnin var seinna staðfest
af sóknarprestinum, sjera Páli
sálmaskáldi Jónssyni á Völlum
(seinna að Viðvík í Skagafirði),“
segir í upphafi bókarinnar.
Foreldrar Friðriks voru
hjónin Friðrik Pétursson og
Guðrún Pálsdóttir, og var
hann fyrsta barn þeirra. Móðir
Friðriks var ættuð úr Eyjafirði,
dóttir Páls Þórðarsonar frá
Kjarna. Af honum er Kjarnaætt
komin. Friðrik Pétursson var
hins vegar ættaður úr Hjaltadal
í Skagafirði og hafði hann
lært skipasmíðar og stundaði
þær um stund, en lagði
síðar fyrir sig húsagjörð og
kirkjusmíðar. Var hann sagður
mikill hagleikamaður, bæði
stórvirkur og vandvirkur, ólíkt
syni sínum sem sagðist ekki
hafa erft þann hagleik og í raun
ekki getað tálgað óskakkan
hrífutind. Faðirinn hafði og
numið nokkuð í siglingafræði
og var um hríð formaður á
hákarlaskipinu Hríseying, er
hann sjálfur hafði smíðað.
Skipið átti hann á móti Hákarla-
SAMANTEKT
Páll Friðriksson
Á þessu ári eru liðin 150 ár frá því að hinn mikli æskulýðsleiðtogi Íslendinga, séra
Friðrik Friðriksson, fæddist en það átti sér stað þann 25. maí 1868 að Hálsi í
Svarfaðardal. Í samtalsbók Valtýs Stefánssonar, Friðrik segir frá, kemur fram að
naflastrengurinn hafi verið þrívafinn um hálsinn á honum og töldu viðstaddir að
hann væri dáinn. Nafn Friðriks er oftast tengt KFUM og KFUK sem stofnað var
1899 en einnig gera Valsmenn nafni hans hátt undir höfði þar sem hann átti aðild
að stofnun Knattspyrnufélagsins Vals 1911. Karlakór KFUM (sem síðar varð
Karlakórinn Fóstbræður) var einnig komið á legg 1911, skátafélagið Væringjar 1913
og þá átti Friðrik aðild að stofnun Knattspyrnufélagsins Hauka 1931. Friðrik lést í
hárri elli í Reykjavík, árið 1961, tæplega 93 ára.
MYNDIR ERU FENGNAR ÚR BÓKINNI SÉRA FRIÐRIK SEGIR FRÁ.
150 ár frá fæðingu séra Friðriks Friðrikssonar
Skagfirðingur
í húð og hár
jeg leiksystur, Sigrúnu, dóttur
Jóhannesar föðurbróður míns.
Það hefur dreift huganum. Þótt
jeg læsi aðallega í biblíunni, þá
kyntist jeg öðrum bókum af
lestri annara.“
Bókhneigður
ónytjungur
Næsta vor hætti smiðurinn
og bóndinn að búa og flutti
fjölskyldan enn á ný og nú að
Breiðargerði í Tungusveit. Þar
var hann í húsmennsku hjá
Þórði Pálssyni, mági sínum,
en að vera í húsmennsku þýðir
að hafa húsnæði á einhverjum
stað en vera annars sjálfum
sér ráðandi. Hann gaf sig að
smíðum og gat verið fjarri
fjölskyldunni mánuðum saman
að byggja hús og kirkjur annars
staðar. „Hafði jeg lítið af honum
að segja upp frá því. Hann gaf
sig annars mjög sjaldan að
mjer, og var mjer hvorki góður
nje illur. Honum fanst víst lítið
til mín koma. Jeg vildi altaf
liggja í bókum og bjóst hann
víst við að jeg yrði aldrei að
manni. Jeg bar samt virðingu
fyrir honum og þráði blíðlæti,
en fann það ekki hjá honum.
En það fjekk jeg aftur í ríkum
mæli hjá móður minni og Þórði
frænda. Þau þrjú ár sem jeg var
í Breiðargerði, naut jeg mikillar
ástúðar hjá honum og konu
hans, Guðrúnu Magnúsdóttur.
Þau voru mjer sem aðrir
foreldrar og 5 börn þeirra sem
systkini mín,“ skrifar Friðrik.
Það er ekki laust við að maður
geti séð líkindi við unga fólkið
í dag sem oft er sakað um
það að eyða of miklum tíma í
snjalltækin. En bóklesturinn
hjá Friðriki skilaði árangri og
biblíusögurnar festust í huga
barnsins og níu ára gamall,
árið 1877, vakti hann mikla
athygli fyrir kunnáttu sína
hjá Zóphóníasi Halldórssyni,
nývígðum presti að Goðdölum.
Vorið 1878, er Friðrik
varð tíu ára, fluttist hann frá
Breiðargerði vestur í Húna-
vatnssýslu en faðir hans hafði
tekið að sér að reisa nýja
kirkju að Svínavatni á Ásum.
Langaði hann nú til þess að
hafa fjölskyldu sína hjá sér
og fékk því húsmennsku þar.
Þar komst Friðrik í miklar
bókmenntir og fyrir honum
opnaðist nýr heimur sem hann
segist hafa gengið inn í með lífi
og sál. „Á þeim 3 árum, sem
jeg dvaldi á Svínavatni, las jeg
allflestar Íslendingasögurnar
og Noregskonungasögur. Varð
jeg mjer úti um þær hvar
sem jeg gat. Sumt var til á Breiðagerði í Tungusveit. Þar bjó Friðrik með foreldrum sínum 1875-78.