Bændablaðið - 17.01.2019, Qupperneq 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 17. janúar 20196
Síðastliðinn föstudag var skrifað undir
samkomulag um endurskoðun sauðfjár-
samnings. Þar með er lokið endurskoðun
eins af fjórum samningum, hina þrjá þarf
að klára á næstu mánuðum.
Þessi vinna hefur tekið nokkra mánuði eins
og algengt er með slík verkefni. Samningsaðilar
höfðu hvor um sig sín sjónarmið og væntingar
meðan á því stóð.
Niðurstaðan er að lokum sameiginleg og
allir standa saman að henni þó auðvitað sé
það þannig að hvorugur aðilinn hafi náð öllum
sínum áherslum fram.
Breytingar á sauðfjársamningi litast mjög
af því alvarlega ástandi sem hefur verið í
greininni með gríðarlegu verðfalli á afurðum
bænda og erfiðleikum í sölu á kjöti.
Þess vegna er reynt að draga úr
framleiðsluhvata stuðningsgreiðslna á
síðari hluta samningstímans og opnað á að
sauðfjárbændur geti í einhverjum mæli farið út í
aðra atvinnustarfsemi á jörðum sínum og haldið
tímabundið stuðningi úr sauðfjársamningi.
Skilyrði fyrir slíkum samningum er veruleg
fækkun á fé viðkomandi og að settar séu fram
trúverðugar áætlanir um aðra atvinnustarfsemi
á viðkomandi jörð.
Lokað fyrir frjáls greiðslumarksviðskipti
Þá er lokað fyrir frjáls viðskipti með
greiðslumark og settar verða leikreglur sem
miða að því að þeir sem eiga lítið greiðslumark
miðað við fjárfjölda verði í forgangshópi
þegar kemur að kaupum. Það verður útfært
í reglugerð. Verðið verður fyrirfram ákveðið
þannig að bæði þeir sem eru að kaupa og selja
vita að hverju þeir ganga.
Einnig er nýmæli í samningnum að fundinn
er farvegur fyrir fjármagn til að styðja við
markaðsfærslu sauðfjárafurða ef afurðastöðvar
lenda í viðlíka ástandi og árin 2016 og 2017 þar
sem fór saman hátt gengi á íslensku krónunni,
lágt verð á kjötmörkuðum erlendis og miklar
launahækkanir innanlands.
Hagræðing hjá afurðastöðvum
Mikilvæg bókun er í samningnum um
hagræðingu hjá afurðastöðvum. Það er
gagnkvæmur skilningur samningsaðila
að möguleikar séu til staðar til aukinnar
hagræðingar sem geti skilað sér hærra
afurðaverði til bænda ásamt betra vöruúrvali
og hagstæðara verði til neytenda.
Kolefnisverkefni á vegum sauðfjárbænda
Síðast en ekki síst er vert að nefna að í þessum
samningum var rætt um kolefnisverkefni
á vegum sauðfjárbænda. Við treystum að
þau hefjist á næstu misserum. Þau munu
skapa atvinnu til sveita og um leið auka
tekjumöguleika sauðfjárbænda. Það eru æ fleiri
sem gera sér grein fyrir því að sá tími sem við
höfum til að bregðast við loftslagsbreytingum
og hlýnun jarðar styttist hratt. Markmið bænda
er alltaf að skila náttúrunni í betra horfi en
þeir tóku við henni. Þetta er stór liður í því og
örlítið lóð á vogarskál þess að leysa þetta stóra
vandamál sem alheimurinn stendur frammi
fyrir. Landrými er lykilatriði til að ná árangri við
kolefnisbindingu. Sauðfjárbændur eiga mikið
af landi sem hægt er að nýta í þessi verkefni og
búa einnig yfir mikilli þekkingu og tækjakosti
til að takast á við þessi verkefni.
Nauðsyn að hækka afurðaverð
Það er samt þannig að okkur er nauðsyn
að hækka afurðaverð verulega til bænda á
næstu árum ef þessi atvinnugrein á að eiga
sér framtíð. Sauðfjársamningurinn sem slíkur
hefur ekki úrslitaáhrif á framtíð greinarinnar.
Markmið bænda hlýtur að vera að sem stærstur
hluti af heildartekjum greinarinnar komi frá
afurðaverðinu. Framtíð þessarar atvinnugreinar
veltur á hvernig þar tekst til en ekki á því
hvernig skipting fjármuna í búvörusamningi
er. Núna er ýmislegt sem fellur á þann ás
að það geti verið fært að hækka afurðaverð.
Útflutningur gengur betur en síðustu misseri
og það eru góðar vísbendingar um að það sé
að nást árangur á erlendum mörkuðum sem
geti skilað okkur sama verði eða hærra en hér
heima. Þannig að ég trúi því að botninum sé
náð og við séum byrjuð að feta okkur upp á
við. Þó svo að leiðin sé löng að því marki að
afkoman sé ásættanleg, er þó jákvætt ef við
erum að fara í rétta átt.
Nú mun hefjast vinna við að endurskoða
hina þrjá samningana. Niðurstaða þarf að
liggja fyrir sem fyrst um framtíð kvótakerfis
í mjólk. Það er víða verið að byggja fjós sem
hafa mikla framleiðslugetu og ég sé ekki annað
en það þurfi þá að leggja af nánast jafnmikla
framleiðsluaðstöðu og verið er að byggja upp.
Það verður mikil áskorun að ná jafnvægi að
þessu leyti þar sem ekki virðist raunhæft að
flytja út mjólkurafurðir svo neinu nemur.
Varðandi garðyrkjusamning og ramma-
samning held ég að það sé ekki að vænta
stórra breytinga. Þó þarf að taka til umræðu í
tengslum við rammasamninginn innflutning á
landbúnaðarvörum og tollamál.
Mögulegur stóraukinn innflutningur
Umhverfi landbúnaðarins er alltaf að breytast
og stærsta ógnin nú er mögulegur stóraukinn
innflutningur á kjöti og mjólkurvörum. Þessi
umræða er ekki auðveld, en okkar sterkasta
vopn er og verður að halda á lofti hreinleika
okkar afurða. Þar þyrftum við að ná samstarfi
við verslunina á Íslandi um að hampa okkar
sérstöðu að þessu leyti. Að því er unnið
meðal annars með hugmyndum um skýrari
upprunamerkingar.
Við verðum að hafa skilning á því að
íslenskir neytendur beri saman verð á íslenskum
og erlendum landbúnaðarafurðum. Þess vegna
eigum við að halda á lofti sérstöðu og gæðum
okkar afurða.
Ríkisstuðningur við íslenskan landbúnað
er sennilega nokkuð mikill miðað við aðrar
þjóðir. Það á ekki síst við um sauðfjárræktina.
En menn verða að muna að það fæst meira
fyrir þennan ríkisstuðning en matvara fyrir
neytendur. Þar má nefna íslenskar ullarvörur
og gærur sem eru vinsæl ferðamannavara. Það
er gríðarlegur áhugi þéttbýlisbúa og ferðamanna
að fylgjast með og taka þátt í göngum og réttum.
Sauðfjárræktin er líka og verður undirstaða
byggðar í einstökum landshlutum. Sums staðar
standa og falla mjög stór svæði með þessari
atvinnugrein en á öðrum stöðum eru áhrifin
kannski minni en þó aðalatvinna í einstökum
sveitum.
Að styrkja íslenskan landbúnað
Mér hefur þótt lærdómsríkt og skemmtilegt
að taka þátt í vinnu við endurskoðun
búvörusamninga. Við sem tökum slíkt að okkur
höfum það alltaf að meginmarkmiði að styrkja
íslenskan landbúnað, og gera hann færari um að
standast samkeppni, þó svo að bændum sýnist
sitt hverjum um árangurinn. Þannig er það alltaf.
Nú liggur fyrir að fara um landið á nokkra fundi
og kynna endurskoðaðan sauðfjársamning. Ég
vil að lokum þakka samninganefnd ríkisins og
atvinnuvegaráðherra samstarfið við endurskoðun
sauðfjársamnings.
Bændablaðið kemur út 2 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á y r stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 10.900 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara kostar 5.450 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Frábær árangur
Íslenskir bændur eru greinilega engir
eftirbátar kollega sinna í öðrum
Evrópulöndum þegar kemur að
ræktun og umhirðu á kúastofninum.
Samt telja ýmsir að ójöfnu sé saman
að líkja þar sem bændur hér búa við
stofn sem ræktaður hefur verið upp úr
tiltölulega litlum stofni landnámskúa
á meðan erlendir bændur byggja á
fjölþættri ræktun sem hefur getað nýtt
mikla erfðablöndun.
Þrátt fyrir þetta hafa íslenskir bændur
greinilega sýnt afburða hæfni í ræktun
á íslenska kúastofninum. Íslenskar
kýr vega nú að jafnaði nálægt 450 kg,
en Holstein kýr, sem mikið eru nýttar
til mjólkurframleiðslu í Evrópu og
Bandaríkjunum eru um 680 til 770 kg að
þyngd. Ætla má að fóðurþörf sé í nokkru
samræmi við þyngd og því ættu íslensku
kýrnar að vera talsvert þurftarminni en
stóru erlendu frænkur hennar.
Það vekur athygli að afurðahæstu
kúabúin á Íslandi eru að skila hátt í 9.000
kg að meðaltali eftir hverja kú og flest
að skila á bilinu 7.000 til 8.000 á hverja
árskú að meðaltali. Fjöldi mjólkurkúa á
Íslandi er um 26.700 og voru afurðahæstu
kýrnar að skila nærri 14 tonnum af mjólk
á síðasta ári.
Þegar rýnt er í nýjustu tölur frá
evrópsku hagstofunni Eurostat um
mjólkurframleiðsluna sem ná yfir árið
2016, þá má sjá mjög athyglisverðan
samanburð. Einhver breytileiki er í
framleiðslunni á milli ára, en líklegt að
eftir þurrka síðasta sumar sé framleiðsla nú
t.d. lakari en oft áður. Þá bera að geta þess
að kýr evrópskra bænda eru af mörgum
ólíkum stofnum með mjög ólíka eiginleika
þótt Holstein kýrnar séu þar áberandi, enda
afurðahæstu kýr heims þegar vel er að
eldinu staðið.
Í 28 ríkjum Evrópusambandsins voru
ríflega 23,5 milljónir mjólkandi kúa 2016
sem framleiddu 168,3 milljónir tonna af
mjólk. Að meðaltali voru þær að skila
6.932 kg af mjólk á ári. Danir eru þar að ná
bestum árangri með að meðaltali rúmlega
9.600 kg. Eru Danir þar næstir á eftir
bandarískum kollegum sínum sem hafa
verið að ná bestum árangri á heimsvísu.
Lakasti árangurinn er í Rúmeníu en þar er
árskýrin að meðaltali að skila um 3.200 kg
og í Búlgaríu eru þær að skila um 3.600
kg.
Líkt og á Íslandi eru afurðahæstu
kúabúin að framleiða talsvert meira en
meðalbúin. Þannig geta t.d. afurðahæstu
dönsku kúabúin verið að skila yfir
10–12.000 kg á árskú að meðaltali en
Holstein kúakynið er um eða yfir 70% af
kúm danskra bænda. Til eru dæmi um að
Holstein kýr geti mjólkað yfir 32.000 lítra
af mjólk á ári, eða ríflega tvöföld afköst
afurðahæstu íslensku kúnna, þó það sé
kannski ekki mjög algengt.
Þegar horft er á árangur íslenskra
kúabænda í þessu víða samhengi, þá
eru þeir óneitanlega að ná mjög góðum
árangri með sinn kúastofn sem verið
hefur erfðafræðilega mjög einangraður
frá upphafi byggðar á Íslandi. Ef miðað
er við tölur Eurostat um bændur í
Evrópusambandinu, sem nýta önnur og oft
mun afkastameiri kúakyn, þá eru íslensku
bændurnir líka að standa sig afar vel í þeim
samanburði.
Íslendingum er skylt samkvæmt
markmiðum Sameinuðu þjóðanna að
vernda íslenska kúastofninn. Íslenskir
kúabændur hljóta því að eiga það skilið
að þeirra stöðu verði ekki ógnað, t.d. með
óhóflegum innflutningi á mjólkurvörum
og kjöti sem stórskaðað getur þeirra
afkomu. /HKr.
Endurskoðun sauðfjársamnings í höfn
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Auglýsingastjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir ghp@bondi.is – Sími: 563 0303 – etfang auglýsinga: augl@bondi.is Vefur blaðsins:
www.bbl.is bbl@bondi.is
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Einar Ófeigur Björnsson
í stjórn Bændasamtaka Íslands
einar@lon2.is
Lónslón í Kelduhver fyrir botni Axarfjarðar austan við Tjörnes í orður-Þingeyjarsýslu. m er að ræða tvö samtengd lón, Innra- og tra-Lón
samtals um 3, m2 að stærð. Þau eru að mestu aðskilin með grófu malarri . Við suðausturenda Lónslóns er bærinn Lón II, en þar býr Einar
feigur Björnsson, sem er höfundur greinarinnar hér fyrir ofan. Lónslón er vestast þriggja stöðuvatna í Kelduhver , en austar er Víkingavatn
2, m2 og síðan Skjálftavatn sem myndaðist í jarðskjálftum veturinn 5 og er um m2 að stærð. Mynd / HKr.