Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1993, Qupperneq 8

Arnþór Helgason fv. form. ÖBÍ.:
Hvíti stafurinn —
helsta hjálpartæki
Alþjóðasamtök blindra mæltust til
þess fyrir hálfum öðrum áratug
að 15. október yrði haldinn sem dagur
hvíta stafsins. Islendingar urðu fyrstir
þjóða við þessum tilmælum og hefur
dagur hvíta stafsins verið haldinn hér
á landi fráþví snemma á síðasta áratug.
A þessum degi hefur Blindrafélagið
staðið fyrir margs konar kynningu á
notkun hvíta stafsins og hagsmunum
notenda hans. Góð samvinna hefur
tekist við Umferðarráð og fjölmiðla
sem hafa fjallað á margvíslegan hátt
um þetta notadrýgsta hjálpartæki
blinds fólks.
Hvíti stafurinn og hœtturnar
á gangstéttum
Hvíti stafurinn gerir blindum
manni kleift að ferðast upp á eigin
spýturámilli staða. Stafurinn ereinnig
einkennistákn þess sem er sjónskertur.
Þegar einstaklingur sést með hvítan
staf á gangi vita flestir vegfarendur að
þar fer blindur eða sjónskertur maður
og hugsast getur að sýna þurfi honum
sérstaka tillitssemi.
Hvíta stafinn nota flestir til þess
að kanna nánasta umhverfi sitt. Menn
halda honum skáhallt fyrir framan sig
og hreyfa hann háttbundið til hægri og
vinstri. Þannig skynja þeir hindranir í
nokkurra sentimetra fjarlægð. Oftast
dugar þessi aðferð til þess að menn
fari sér ekki að voða en stundum geta
menn verið svo sjálfsöruggir og talið
sig þekkja umhverfið svo vel að þeir
gæta sín ekki og ganga hraðar en svo
að þeir geti numið staðar, verði hindrun
á vegi þeirra. Því hefur margur
stafkarlinn eða stafkerlingin hrotið
ofan í óvænta skurði eða dottið um
hluti sem er stillt á miðja gangstéttina.
Reyndar eru gangstéttir í Reykjavík
þannig úr garði gerðar að menn verða
sífellt að vera á varðbergi til þess að
slasa sig ekki. Hellur eru mislagðar og
ýmiss konar gildrur eru lagðar fyrir
sjónskerta vegfarendur sem kjósa að
nota gangstéttirnar.
Höfundur með hvíta stafinn.
r
Islendingar hafa lengi stundað þá
óhæfu að stilla bifreiðum sínum upp
á gangstéttum þótt það sé víðast hvar
óheimilt. Þetta skapar stórkostlega
hættu fyrir aðvífandi vegfarendur.
Margir hrökklast út í iðandi umferðina
sem fellur fram eins og straumhart
stórfljót og vitað er að slys hafa hlotist
af. Gildir þessi hætta jafnt um þá sem
eru blindir og aðra sem kjósa að fara
ferða sinna gangandi. Þá eru gang-
stéttir, einkum í verslunarhverfum,
vinsælar fyrir útstillingar verslana og
mennsetjastundumblómakerámiðja
gangstétt til þess að skreyta nánasta
umhverfi fyrirtækja sinna. Margur
maðurinn hefur hruflað á sér sköfl-
unginn eftir viðureign við slíka
aðskotahluti eða fengið högg í andlitið
að ástæðulausu. Þá hefur og margur
maðurinn kengbey gt h víta stafinn eftir
að hafa rekið hann undir stuðara
bifreiðar sem hefur verið komið fyrir
á miðri gangstétt eða jafnvel eyðilagt
föt sín.
Yfirvöld í Reykjavík og lögreglan
hafa verið allt of eftirlát þeim sem
nenna ekki að ganga nokkur spor
heldur troða bifreiðum sínum hér og
þar um gangstéttir borgarinnar. Þetta
blindra
gildir einnig um Akureyringa sem eru
jafnvel sýnu verri en Reykvíkingar.
Blindur maður sem er einn á gangi er
í stöðugri spennu og getur sjaldan
slakað á þótt hann þekki hvern
þumlung þeirrar leiðar sem hann fer,
því að ætíð má búast við óvæntum
hindrunum.
Hvíti stafurinn og viðbrögð
vegfarenda
Mjög er misjafnt hvemig vegfar-
endur bregðast við þegar þeir hitta
fyrir mann með hvítan staf. I mörgum
stórborgum erlendis er samstundis
boðin fram aðstoð. Islendingar eru
hins vegar fremur afskiptalitlir. Sjái
þeir að menn séu að rata í ógöngur
grípa þeir til sinna ráða og beina þeim
á rétta braut.
Þá er algengt að menn heilsi blindu
fólki og dáist að dugnaði þess að
ferðast eitt um með þessum hætti.
Vitanlega er slíkt hrós uppörvandi og
hinir blindu svara því oftast að þetta
venjist eins og hvað annað.
Sá er ritar þetta greinarkom lærði
að nota hvíta stafinn árið 1978. Fyrst
var hann reyndar kynntur fyrir mér
árið 1966, en þá um vorið hafði Einar
Halldórsson, blindrakennari, farið til
Stokkhólms þar sem hann sótti stutt
námskeið í kennslu blindra í notkun
hvíta stafsins. Þegar þetta gerðist var
ég á unglingsaldri úti í Vestmanna-
eyjum og fékk mig með engu móti til
þess að nota þetta nauðsy nlega hjálpar-
tæki. Sjálfsagt hefur mér fundist ég
verða meira áberandi en gott væri, en
það er algengur misski lningur fatlaðra
að þeir geti dulið fötlun sína með
einumeðaöðrumhætti. Arið 1978 var
hins vegar svo komið að blindan var
orðin mér slíkur fjötur um fót að
geðheilsunni var hætta búin. Mér var
því komið til Bretlands, til borgarinnar
Torquay, þar sem er þjálfunarstöð
blindra.
Þar komst ég í sátt við þetta und-
ursamlega hjálpartæki, hvíta stafinn.