Íþróttablaðið - 01.06.1945, Síða 13

IÞRÓTTABLAÐIÐ
5
staðreynd að sundlcunnátta varð-
veitist meðal þjóðarinnar allt
frá bygg'ingu landsins. Sundiðk-
anir námssveina Bessastaðaskóla
örva aðra landsmenn til sund-
náms. Einstaklingur liefur sund-
kennslu stofnar til sundskóla
á 4 stöðum.
III.
Þá væri rétt að athuga íþrótta-
mál Dana á sama tíma, því að
í Kaupmannaíiöfn dvelja náms-
menn þá langdvölum og taka
þátt í heræfingum stúdentaliðs-
flokka.
Með þeim umbótum, sem gerð-
ar voru á högum alþýðumanna
í Danmörku í lok 18. aldar —
lausn hænda úr átthagafjötrum
1788 og prentfrelsið 1790 —
leiddi af sér nýtt og auðugra
menningarlíf. Áhrif frelsis og
nýrra menningarstrauma náði
einnig inn í uppeldismálin.
Kenningar Guts-Muths í Þýzka-
landi um líkamsuppeldi voru
boðaðar í Danmörku af Franz
Nachtegall. Nachtegall iðkaði
sem guðfræði-stúdent skilming-
ar og fimleika, og varð kennari
í fimleikum við 2 einkaskóla í
Kaupmannahöfn. Hann stofnaði
fimleikafélag fyrir stúdenta og'
verzlunarménn 1799. Arið 1800
stofnaði liann fimleikaskóla,
liinn fyrsta í Evrópu. Meðal
þeirra sem gengu á þann skóla
var guðfræðikandidatinn P. H.
Ling frá Svíþjóð. 1804 var
Naclitegall sæmdur prófessors
nafnhót. Sama ár stofnaði liann
félag til þess að örva sundiðk-
anir og þá var stofnaður lier-
fimleikaskóli af dönsku stjórn-
inni. 1808 var af stjórninni stofn-
aður horgaralegur fimleikaskóli,
en var lagður niður eftir fárra
ára starf. Þessir skólar voru
háðir hinir fyrstu á sínu sviði í
Evrópu. 1821 var Nachtegall
skipaður yfirumsjónarmaður með
íþróttakennslu í her og skólum.
Hann gaf á þessum árum út
marga hæklinga til leiðbeining-
ar um íþróttaiðkanir. 1828 voru
fimleikar gerðir að skyldunáms-
grein i öllum skólum, en sund-
iðkanir eru örvaðar þar, sem
þeim varð viðkomið, en verð-
ur ekki skvldunámsgrein í öll-
um skólum í Danmörku fyrr en
1939.
Hinn ötuli eftirlitsmaður vann
háa sejn lága með sér í harátt-
unni fyrir því að gera sem flesta
Dani synda. Einn hezti stuðn-
ingsmaður hans var Friðrik kon-
ungur VI. Árið 1842 dró F.
Nachtegall sig í hlé, eftir að'hafa
unnið liappasælt hrautryðjanda-
starf, sem ekki aðeins hafði á-
hrif á danskt menningarlíf held-
ur einnig á menningarlíf allra
Norðurlanda. Franz Nachtegall
andaðist 1847.
IV.
Hverjar voru ástæðurnar fvrir
því að sundreglur F. Nachte-
galls voru íslenzkaðar af Jónasi
Hallgrímssyni ?
Við skulum hafa í huga, að
Jónas átti ágæta félaga — ,,eitt-
hvert hið mesta mannval þjóð-
arinnar á 18. öld“ — Brynjólf
Pétursson, Konráð Gíslason og
Tómas Sæmundsson. Þeir stóðu
allir sem „útgefendur Fjölnis“
að útgáfu sundreglnanna.
Þeir voru allir hrifnir með
af liinni miklu hreyfingu frelsis
og' framfara, sem fór um alla
Norðurálfu eftir 1830.
Þeir voru allir heillaðir af
fornsögunum. Þeir höfðu allir
alist upp í skóla þar sem sund
og aðrar íþróttir voru iðkaðar
með harðfylgi.
Þeir höfðu allir sannfærst um,
að liarður og' hraustur líkami
var samhliða lærdómi aðalskil-
yrði allra afkasta á verklegu og
andlegu sviði.
Þeir Iiöfðu allir sannfærzt um,
á þeim árum, sem ötull íþrótta-
eftirlitsmaður starfar með hvað
mestum áróðri fyrir þvi að
byg'gja upp íþróttamennt Dana
og þeir liafa án efa kynnzt hon-
um er þeir störfuðu í stúdenta-
liðsflokkum. (Jónas er á einum
stað titlaður Commanddeurser-
gent Hallgrimsen). En Jónas átti
sérstöðu, ekki i íþróttalegum
skilningi, — þvi að Ivonráð mun
hafa verið þeirra félaga hezt hú-
inn að þróttum — en í fvrsta
lagi vegna athurðar, sem sviftir
hann föðurforsjá og' í öðru lagi
vinátta hans við fj'rsta íslenzka
sundkennarann.
„4. ágúst 1816, sem var sunnu-
dagur, messaði Hallgrímur Þor-
steinsson aðstoðarprestur að
Bakka í Öxnadal. Eftir messu
réðst hann um það við Jónas
hónda á Hrauni, að fara með
sonum hans, Jóni og Ólafi, er
háðir voru nálægt tvítugsaldri,
til silungsveiða í Hraunvatni.
Vatn það er uppi í fjalli. Fór
prestur þá frá Bakka að Hrauni
með Jónasi og þaðan með þeim
bræðrum upp að vatninu. Net var
við vatnið og bátkæna. Prestur
fór í bátinn og ætlaði að leggja
út netið. Jón stóð eftir og liélt
i landtogið, en Ólafur réri fram
kænunni og varð hún of ör-
skreið. En er netið þraut stóð
prestur upp og hvolfdi við það
kænunni og féllu þeir háðir,
prestur og Ólafur i vatnið.
Prestur sökk, en ölafur flaut.
Jón stóð á landi og sá slysið; óð