Fréttablaðið - 23.07.2020, Blaðsíða 10

Í vestanverðum Kverkfjöllum er eitt öflugasta háhitasvæði landsins sem staðsett er í norður-jaðri Vatnajökuls í 1.600–1.700 metra hæð. Þarna eru tveir sigkatlar þar sem jarðhitinn hefur brætt jökulísinn og heitir sá eystri því skemmtilega nafni Gengissig og sá vestari
Galtárlón. Gengissig er talið hafa myndast við jarð-
hræringar árið 1959 en líkt og Galtárlón tæmist það
reglulega með tilheyrandi vatnavöxtum í nálægum
jökulám, meðal annars í Volgu, sem kemur undan
Kverkjökli og síðan áfram úr henni niður í Jökulsá á
Fjöllum. Þessi f lóð geta komið skyndilega og kraftur-
inn verið ógurlegur því fallhæðin niður Kverkfjöllin
er mikil. Gengissig er öðruvísi örnefni en um það leyti
sem lónið varð til sveiflaðist gengi íslensku krón-
unnar eins og hjartalínurit. Nafngiftina má þó fremur
rekja til sífelldra breytinga á vatnsyfirborði lónsins
en það er um 600 metra breitt og í austri og suðri
prýtt allt að 60 metra háum ísveggjum. Stundum sést
brotna úr þeim og fylgja því miklar drunur og dynkir
sem gaman er að verða vitni að. Það eru ekki margir
staðir í íslenskri náttúru sem breytast jafn mikið og
Gengissig og oft verða ótrúlegar breytingar á milli
ára. Þannig getur lónið verið fyllt blágrænu vatni og
fljótandi ísjökum eitt sumarið en það næsta er það
tómt og spúandi gufuhverir á botninum. Ekki spillir
fyrir að örstutt frá Gengissigi er annar og ekki síðri
gimsteinn, Efri-Hveradalur. Syðst í honum er Galtár-
lón sem hljóp vorið 2019 og hefur síðan verið nánast
tómt.
Það þarf gott veður til að heimsækja Gengissig,
enda 10 klukkustunda ganga fram og til baka og
þarf að bæta við einni til tveimur klukkustundum
ef í sömu ferð er farið ofan í Efri-Hveradal og vestari
hluti Kverkarinnar skoðaður. Frá Möðrudal er 100
kílómetra greiðfær jeppavegur í Kverkfjöll og er til-
valið að gista í Sigurðarskála eða slá þar upp tjaldi.
Skemmtilegast er að ganga yfir Kverkjökul á mann-
broddum að Löngufönn en einnig má ganga fyrir
enda jökultungunnar. Langafönn er síðan skáuð
upp að hábungunni í rúmlega 1.800 metra
hæð. Allt í einu blasir Gengissigið við eins
og stansað út úr jökulísnum og er haldið í
áttina að Tunnuskeri þar sem er nettur
skáli Jöklarannsóknafélags Íslands.
Hvergi á Íslandi er barátta elds og íss
augljósari og náttúrufegurðin nán-
ast ógnvekjandi – líkt og íslenska
krónan á síðustu öld.
Náttúrulegt
Gengissig
Gengissig er
risastór sigketill
sem er eins og
stansaður út
úr norðurbrún
Vatnajökuls.
MYND/SIGTRYGG-
UR ARI
Gengissig nokkrum dögum eftir hlaup í Volgu 15. ágúst 2013. Lónið er tómt og gufuhverir sem annars eru huldir
vatni komnir í ljós. Sífelldar breytingar verða á vatnsyfirborði lónsins. MYND/MAGNÚS TUMI GUÐMUNDSSON
Sigketillinn
hefur orðið til
vegna jarðhita
en í Kverk-
fjöllum er eitt
stærsta háhita-
svæði landsins.
MYND/ÓMB.
Tómas
Guðbjartsson
hjartaskurð-
læknir og
náttúruunnandi
og Ólafur Már
Björnsson
augnlæknir og
ljósmyndari
2 3 . J Ú L Í 2 0 2 0 F I M M T U D A G U R10 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð