Fréttablaðið - 23.07.2020, Page 22

Sandra Guðrún
Guðmundsdóttir
sandragudrun@frettabladid.is
Saga hárkollunnar byrjar, eins og svo margar sögur, á sárasótt. Árið 1580 var sjúk-
dómurinn orðinn einn versti
faraldur sem riðið hafði yfir Evr-
ópu frá svarta dauða. Gríðarlegur
fjöldi sjúklinga troðfyllti sjúkra-
hús í London og nýir bættust við
daglega. Þar sem sýklalyf voru
ekki í boði þurftu sjúklingarnir að
takast á við sjúkdóminn af fullum
þunga. Einkenni voru opin sár,
slæm útbrot, blinda, minnisglöp
og skallablettir. Skallafaraldur
heltók Evrópu. Á þessum tíma
þótti skalli mikil skömm. Sítt hár
var stöðutákn og bert höfuð gat
auðveldlega valdið fólki álits-
hnekki.
Samuel Pepys, enskur embættis-
maður sem er í dag þekktastur
fyrir dagbókarskrif sín á 17. öld,
skrifaði eitt sinn í dagbók sína,
þegar bróðir hann veiktist af
sárasótt: „Ef hann lifir þetta af
mun hann ekki geta sýnt á sér
höfuðið, sem verður mikil skömm
fyrir mig.“ Þessi skrif sýna hvað
hár skipti gríðarlega miklu máli á
þessum tíma.
Þessi skömm á hárleysi varð
til þess að hárkollugerð jókst til
muna í kjölfar sárasóttarfarald-
ursins. Sjúklingarnir földu
skallann og andlitssárin með hár-
kollum búnum til úr hesta-, geita-
og mannshári. Hárkollurnar voru
þaktar púðri með appelsínu- eða
lavenderilm til þess að fela alla
ólykt. Þrátt fyrir að þær væru
algengar voru hárkollurnar ekkert
sérstaklega fallegar. Þær voru bara
skammarleg nauðsyn. En það
breyttist árið 1655 þegar konung-
ur Frakklands fór að missa hárið.
Tískukóngarnir lögðu
línurnar fyrir almúgann
Loðvík XIV var ekki nema 17 ára
gamall þegar hár hans tók að
þynnast. Áhyggjufullur yfir því að
skalli myndi skaða mannorð hans,
réði hann 48 hárkollugerðar-
menn til starfa til að bjarga ímynd
sinni. Fimm árum síðar gerði Karl
II Englandskonungur og frændi
Loðvíks slíkt hið sama, þegar
hár hans byrjaði að grána. Það er
talið líklegt að báðir hafi verið
með sárasótt. Fólk við hirðina og
annað aðalsfólk fór strax í kjöl-
farið að skarta hárkollum til að
herma eftir kóngunum. Tískan
smitaðist síðan niður í efri milli-
stétt og nýjasta æðið í Evrópu leit
dagsins ljós.
Verð á hárkollum hækkaði
og þær urðu tákn ríkidæmis.
Hversdagshárkolla kostaði um 25
skildinga, sem voru vikulaun hins
almenna Lundúnabúa. Verðið
fyrir stórar glæsilegar hárkollur
fór upp í allt að 800 skildinga. Fólk
sem hafði efni á að kaupa stórar
íburðarmiklar hárkollur notaði
þær til að sýna ríkidæmi sitt.
Eftir andlát þeirra Loðvíks og
Karls héldu hárkollurnar enn velli
vegna þess hve hagkvæmar þær
voru. Þetta var á tímum þegar lýs
voru alls staðar og tímafrekt og
erfitt var að kemba hárið. Hár-
kollur héldu vandanum í skefjum.
Til að hárkollurnar pössuðu varð
fólk að raka af sér hárið og þar af
leiðandi sóttu lýsnar ekki í það.
Þær komu sér aftur á móti fyrir í
hárkollunum en mun auðveldara
var að losna við þær þaðan. Hár-
kollurnar voru einfaldlega sendar
til hárkollugerðarmannsins sem
sauð kolluna og losaði hana þann-
ig við lúsanitin.
Seint á 18. öld var tískan við
það að deyja út. Almenningur í
Frakklandi kom kollunum frá í
byltingunni og Bretar hættu að
nota kollurnar þegar stjórnvöld
ákváðu að skattleggja hárpúðrið.
Stutt náttúrulegt hár var næsta
æðið hjá karlmönnum og var það
áfram næstu tvær aldirnar, svona
hér um bil.
Hárkollur voru
hagkvæm tíska
Í næstum tvær aldir voru hárkollur það allra heitasta í
tískunni. Þær hefðu þó aldrei orðið vinsælar ef ekki væri
fyrir kynsjúkdóm, óörugga kónga og skort á hreinlæti.
Fólk notaði hárkollurnar til að sýna ríkidæmi sitt. MYNDIR/GETTY
Hárkollur voru í tísku í um það bil tvær aldir, aðallega hjá efri stéttunum.
Tískukóngurinn Loðvík XIV réði til hirðarinnar fjörutíu og átta hárkollu-
gerðarmenn þegar hann fór að missa hárið aðeins sautján ára gamall.
FERMINGARGJAFIR
Fimmtudaginn 15. mars gefur Fréttablaðið út
bráðsniðugt aukablað sem innheldur ótal
hugmyndir að fjölbreyttum fermingargjöfum.
Allir sem hafa fermst vita að dagurinn og ekki síst
gjarnar lifa í minningunni um aldur og ævi.
Tryggðu þér gott auglýsingapláss
í langmest lesna dagblaði landsins.
Upplýsingar hjá auglýsingadeild Fréttablaðsins í síma 512 5402
eða sendu okkur póst á netfangið serblod@frettabladid.is
Nán ri upplýsi gar um blaðið veitir:
Jón Ívar Vilhelmsson markaðsfulltrúi Fréttablaðsins.
Sími 550 5654 / jonivar@frettabladid.is
MARAÞON
Veglegt sérblað Fréttablaðsins um maraþon
kemur út föstudagi n 31. júlí nk.
Í sérblaðinu Maraþon er tilvalið fyrir hin ýmsu góðgerðarfélög að
kynna sig og benda hlaupurum um leið á frábært málefni til að styrkja.
Tryggðu þér gott auglýsingapláss í langmest lesna dagblaði landsins.
6 KYNNINGARBLAÐ FÓLK 2 3 . J Ú L Í 2 0 2 0 F I M MT U DAG U R