Fjölrit RALA - 15.08.1994, Side 16

14
mjólkaðar aftan frá (4. mynd), auk ýmissa afbrigða af þessum megingerðum. Við
mjaltabása er yfirleitt biðsvæði þangað sem kýmar eru reknar fyrir mjaltir en stundum er
hluti göngusvæðis nýttur sem biðsvæði. Við hönnun mjaltabása er megináherslan lögð á
gott vinnuumhverfi mjaltamanns, m.a. með réttri dýpt gryfju, öflugri lýsingu og jafnvel
upphitun.
SAMANBURÐUR Á MISMUNANDI FJÓSGERÐUM
ínngangur
Eitt veigamesta atriðið sem taka þarf tillit til þegar ráðist er í nýbyggingu fjóss er hvort
kýrnar eigi að vera bundar á bása eða ganga lausar. Lausagönguformið hefur sótt á með
árunum enda bendir margt til þess að tjóðrun húsdýra verði ekki viðurkennd sem
framtíðarlausn við hýsingu þeirra.
Nú eru kýr bundar eða lokaðar á básum í um 95% íslenskra fjósa, a.m.k. milli mjalta
(Bændaskólinn á Hvanneyri, 1990). Ef marka má þróunina erlendis er líklegt að hlutur
lausagöngufjósa muni aukast. í Skotlandi eru 80% allra fjósa legubásafjós, (Kelly o.fl.,
1993) en í Englandi og Wales eru 64% legubásafjós, 16% lausagöngufjós með legubeði
og 20% básafjós (Sumner, 1991). Algengasta fjósgerðin í Noregi hefur verið básafjós
með lang- eða stuttbásum, með flórrist fyrir aftan, og stíur með rimlagólfi fyrir geldneyti
(Nygaard, 1981), en síðasta áratug hefur þróunin verið í átt til lausagöngufjósanna.
Ástæðan fyrir þessu er meðal annars sú stefnumörkun Norðmanna að við nýbyggingar
eða gagngerar endurbætur skuli bændur velja lausagöngu þar sem sannað þyki að almenn
velferð gripanna sé meiri og heilbrigðisástand betra hjá lausum kúm en bundnum. Sams
konar stefnumörkun hefur verið ákveðin í Svíþjóð, þ.e. að við endumýjun fjósa þar sem
stefnt er að umtalsverðri fjölgun gripa skuli byggð lausagöngufjós eða gerðar aðrar
ráðstafanir til að tryggja daglega hreyfingu kúnna (Forslund, 1994). Ástæða þessa er að
fjölmargar rannsóknir benda eindregið til að lausaganga henti nautgripum betur en
tjóðrun, að því tilskildu að hönnun fjósanna og hirðing gripanna uppfylli ákveðnar
lágmarkskröfur.
Nyt og fóðurnýting kúa_____________________________________________________
Margar rannsóknir hafa verið gerðar á áhrifum húsagerðar á nyt og fóðurnýtingu kúa.
Niðurstöðurnar eru yfirleitt básafjósunum í vil (allt að 10% meiri nyt) en oft þurrkast
munurinn út ef tekið er tillit til þátta eins og frjósemi og sjúkdóma. Reynslan sýnir að
munurinn milli bæja með sömu fjósgerð er oft meiri en munurinn milli fjósgerða.
Rannsóknir á þessu sviði ættu því í auknum mæli að beinast að áhrifum bústjómar,
kynbótastarfs, fóðrunar og vinnubragða við hirðingu á afurðir kúa.______
Fjósgerð. Af þeim fjölda rannsókna sem gerður hefur verið á áhrifum fjósgerðar á nyt
verður hér fjallað um fjórar norrænar rannsóknir.
í sænskri rannsókn frá upphafi áttunda áratugarins komu fram mismunandi niðurstöður úr
samanburði á lausagöngufjósum og básafjósum (Nordfeldt o.fl., 1972). Rannsóknin var