Fréttablaðið - 09.12.2020, Blaðsíða 36

Þrátt fyrir 2 prósenta vaxtalækkun Seðla-banka Íslands á árinu, t i ltölu leg a stöðug t verðlag en versnandi efnahagshorfur, hafa
langtíma raunvextir á Íslandi
hækkað verulega síðustu mánuði.
Þróun sem er á skjön við það sem er
víðast erlendis og sem dæmi hefur
bandaríski seðlabankinn lækkað
stýrivexti um 150 punkta á sama
tíma og langtíma raunvaxtamunur
Íslands við Bandaríkin hefur meira
en tvöfaldast á árinu og er nálægt 2
prósentum í dag.
Fjármálaráðherra lét hafa eftir sér
í lok nóvember að vel hefði gengið að
fjármagna hátt í 300 milljarða króna
hallarekstur ríkissjóðs á líðandi ári
og „margir möguleikar“ væru fyrir
hendi við fjármögnun hallans horft
fram á veginn, sem stefnir í vel yfir
1.000 milljarða króna til ársins 2025.
Þetta eru athyglisverð ummæli. Það
sem af er ári hefur langmesti hluti
fjármögnunar ríkissjóðs verið í
formi stuttra skuldabréfa sem hafa
að mestu verið fjármögnuð af fjár-
málastofnunum, með fjármunum
sem Seðlabankinn „úthýsti“ úr
bundnum innlánum í bankanum
síðastliðið vor. Útboð ríkissjóðs á
lengri tíma skuldabréfum, sem og
Lánasjóðs sveitarfélaga, hafa hins
vegar gengið brösuglega og verið
framkvæmd „á hnjánum“ þar sem
nær öllum tilboðum fjárfesta í
umræddum útboðum hefur verið
tekið. Slíkt kann ekki góðri lukku
að stýra ef markmiðið er að við-
halda góðum fjármagnskjörum og
endurspeglast í stöðugt versnandi
lánsfjárkjörum ríkissjóðs og sveitar-
félaga á lengri tíma skuldbindingum
á síðari hluta ársins, þrátt fyrir
vaxtalækkanir Seðlabankans.
Ólíka þróun langtímavaxta hér
og erlendis má að miklu leyti rekja
til þess að vestrænir seðlabankar
hafa almennt stutt við fjármögnun
opinberra aðila og viðhaldið nægri
eftirspurn á eftirmarkaði, sam-
hliða mikilli fjárþörf útgefenda
á frummarkaði. Ásgeir Jónsson
seðlabankastjóri hefur hins vegar
verið skýr í málflutningi sínum og
einfaldlega sagt að hér gildi önnur
lögmál á Íslandi en í öðrum litlum,
opnum hagkerfum. Seðlabankinn
hefur því ekki treyst sér til að kaupa
íslensk skuldabréf í neinum mæli
sem skiptir, hingað til.
Ummæli seðlabankastjóra þarf
að setja í samhengi við skulda-
söfnun ríkis og sveitarfélaga. Hið
opinbera á Íslandi „spilar ekki í
sömu deild“ og aðrar vestrænar
þjóðir og efnahagsleg viðbrögð
þurfa að taka mið af því. Erlendir
seðlabankar og ríkissjóðir hyggjast
víða stíga samstíga dans þar sem
vöxtum til lengri og skemmri tíma
er haldið lágum á meðan vonir eru
um að vaxandi verðbólga og hag-
vöxtur muni minnka skuldafjall
heimsfaraldursins með tíð og tíma.
Líkt og ofangreind þróun ber með
sér, eru langtímavextir mun hærri
hér en í öðrum þróuðum ríkjum og
hljóta því að setja stífari skorður við
skuldaaukningu en annars staðar.
Jafnvel þótt ótti margra um
að framtíðin muni bera með sér
kreppuverðbólgu (vegna hárra
skulda og mikils peningamagns)
muni ekki rætast, er ljóst að áskor-
un bíður íslenska þjóðarbúsins, að
skapa þær útf lutningstekjur sem
bera eiga uppi hagvöxt framtíðar,
eftir að verstu áhrif heimsfarald-
ursins hafa gengið yfir. Verði árleg-
ur hagvöxtur sem dæmi almennt
2% næsta áratuginn, munu skuldir
sem bandaríska ríkið fjármagnar
í dag, minnka um 26% af lands-
framleiðslu á tímabilinu, á meðan
skuldir íslenska ríkisins lækka um
10% og skuldir íslenskra sveitar-
félaga standa í stað.
Það er engin sérstök ástæða til
að óttast að skuldir hins opinbera
verði ekki á endanum greiddar á
tíma. Hitt er hins vegar ljóst að hin
mikla skuldasöfnun í dag verður að
sköttum og klyfjum framtíðarinnar
– við því er engin töfralausn.
Hið opinbera á
Íslandi „spilar ekki
í sömu deild“ og aðrar
vestrænar þjóðir og efna-
hagsleg viðbrögð þurfa að
taka mið af því.
Davos-ráðstefnan til Singapore
Ráðstefnan The World Economic Forum, sem alla jafna er haldin í Davos í Sviss, verður færð til Singapore. Ástæðan er rakin til smithættu af COVID-
19 í Evrópu. Yfirleitt er ráðstefnan haldin í janúar en hafði áður verið færð fram í maí. Í október var tilkynnt að viðburðurinn yrði í borginni Lucerne
sem er ekki jafn hátt uppi og Davos. Þetta verður í annað skiptið í 20 ára sögu ráðstefnunnar sem hún verður haldin í öðru landi. FRÉTTABLAÐIÐ/EPA
Skotsilfur
-1,5%
des jan feb mar apr maí jún júl ágú sep okt nóv des
-1,0%
-1,5%
0,0%
0,5%
1,0%
1,5%
2,0%
2,5% 10 ára raunvextir Ísland 10 ára raunvextir US Lánasjóður sveitarfélaga
Skuldir framtíðarinnar 
Agnar Tómas
Möller
sjóðstjóri
skuldabréfa hjá
Kviku eign-
astýringu
Dýrkeypt
afskipti
Fréttir af bóluefni
hafa keyrt upp
hlutabréfaverð
Icelandair sem
stendur nú í 1,7
krónum á hlut
samanborið við
útboðsgengið 1. Lífeyrissjóður
starfsmanna ríkisins, sem bætti
við sinn hlut í útboðinu, hefur á
undanförnum dögum og vikum
selt hluti í Icelandair með mörg
hundruð milljóna króna hagnaði.
Skörp hækkun bréfanna skapar
þreifanlegan ávinning fyrir LSR en
er umhugsunarefni fyrir sjóðfélaga
Lífeyrissjóðs verzlunarmanna sem
tók ekki þátt í útboðinu. Vitaskuld
voru málefnalegar ástæður fyrir
því að fjárfesta ekki í Icelandair og
fleiri lífeyrissjóðir en LIVE ákváðu
að sitja hjá. En ólíkt LIVE þá lék eng-
inn vafi á því hjá hinum sjóðunum
að stjórnir þeirra tóku sjálfstæða
ákvörðun. Ragnar Þór Ingólfsson,
formaður VR, beitti grímulausum
þrýstingi fyrir opnum tjöldum
og jafnvel þó að hann hefði
dregið yfirlýsingar sínar til baka var
skaðinn skeður. Óhjákvæmilegt
var að grunsemdir myndu vakna
um sjálfstæði stjórnarmanna LIVE.
Afskipti hans kunna að hafa reynst
sjóðfélögum dýrkeypt.
Horfa til
Arnarlax
Fjárfestar vonast til
þess að Arnarlax
verði skráð tví-
hliða í Kauphöll
Íslands á nýju ári
samhliða því að
félagið færi sig yfir
á Aðallistann í Noregi.
Það er þrennt sem einkum er horft
til; þrír íslenskir hluthafar, þar á
meðal Kjartan Ólafsson stjórnar-
formaður, eru á meðal þeirra tíu
stærstu eftir vel heppnað hluta-
fjárútboð á dögunum. Ef fram fer
sem horfir verður fiskeldi í náinni
framtíð ein af burðarstoðunum í
útflutningstekjum þjóðarbúsins.
Auk þess vex fyrirtækið hratt um
þessar mundir en frá bankahruni
hafa vaxtarfélög ekki sóst eftir
skráningu í Kauphöllina sem skerðir
verulega valkosti fjárfesta. Eins
er líklegt að Marel muni fyrr en
síðar hverfa af íslenska hlutabréfa-
markaðnum og þá munar um að fá
félag á markað sem er metið á 49
milljarða króna í norsku Kauphöll-
inni.
Vagg og vitleysa
Kolbeinn Ótt-
arsson Proppé,
þingmaður VG,
fullyrti að RÚV
væri vagga upp-
lýsingaflæðis á
Íslandi. Því yrði að
ausa meira fé í stofnunina. Það er
rangt. RÚV hefur margoft misstigið
sig og flutt rangar fréttir án þess
að leiðrétta fréttaflutninginn.
Nærtækt dæmi fyrir þingmanninn
er að RÚV gerði því góð skil að farið
væri fram á að Landspítalinn skæri
niður í rekstrinum um 4,3 milljarða.
Rétt fjárhæð er 400 milljónir.
RÚV sá ekki sóma sinn í að koma
skikk á eigin upplýsingaóreiðu.
Sannleikurinn er sá að fjölbreytt
fjölmiðlaflóra er bóluefnið gegn
upplýsingaóreiðu. Ekki RÚV.
9 . D E S E M B E R 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R10 MARKAÐURINN