Læknablaðið - maí 2020, Blaðsíða 48

272 LÆKNAblaðið 2020/106
Sjö komu í fyrsta sinn í greiningarferli fyr-
ir kynleiðréttingu á Landspítala í janúar.
Fyrir um áratug tók transteymi spítalans
við tveimur til þremur einstaklingum á
ári. Þeir voru 50 í fyrra. Þetta segir Hannes
Sigurjónsson lýtalæknir sem hefur sérhæft
sig í kynleiðréttingaraðgerðum. Hann er
fluttur aftur heim til Íslands eftir 10 ára
dvöl í Stokkhólmi. Þrettán transkonur eru
á biðlista eftir kynfæraaðgerð. Biðin tekur
allt að tvö ár.
„Skurðaðgerðin sjálf er aðeins partur
af kynleiðréttingarferli. Þverfaglegt teymi
geðlækna, sálfræðinga, innkirtlalækna,
kvensjúkdómalækna og lýtalækna kemur
að ferlinu.“
Hannes lauk læknanámi frá Háskóla
Íslands og sérhæfði sig í lýtalækning-
um á Karólínska háskólasjúkrahúsinu í
Stokkhólmi. Hann tók doktorspróf þaðan
2016, er í þremur rannsóknarhópum og
handleiðari doktorsnema. Hann gerði tvær
kynleiðréttingaraðgerðir í byrjun mars á
Landspítala og segir fjórar hafa verið á
dagskrá fyrir sumarið. Tveimur sem átti að
gera í lok marsmánaðar var frestað vegna
COVID-19 veirufaraldursins.
„Vonandi verður faraldurinn genginn
yfir í sumar og við komust af stað með
valaðgerðir eftir sumarfrí,“ segir hann.
Áður en Hannes flutti aftur heim kom
hann tvisvar til þrisvar á ári og gerði að-
gerðirnar á Landspítala.
Hann hefur frá því í fyrrasumar starf-
að á lýtalækningastöðinni Dea Medica
í Glæsibæ. Hann er enn í hlutastarfi á
Karólínska eina viku í mánuði. Þá er hann
stundakennari við Karólínska háskólann
og kennir almennar lýtalækningar og kyn-
leiðréttingaraðgerðir.
Langir biðlistar hér heima
Hannes segir biðlista eftir aðgerðunum en
hann einskorðist þó ekki við transskjól-
stæðinga. „Einnig eru langir biðlistar fyrir
annars konar valkvæðar aðgerðir svo sem
liðskiptiaðgerðir, augasteinsaðgerðir og
brjóstauppbyggingu eftir krabbamein. En
vonandi verður ástandið betra þegar fram
í sækir.“
Hann bendir á að hann hafi stigið inn
í gott starf og utanumhald með kynleið-
réttingaraðgerðum. Halla Fróðadóttir lýta-
læknir hefur verið með honum í stórum
kynleiðréttingaraðgerðum. „Hún hefur
dregið vagninn hvað varðar skipulag og
utanumhald á skurðaðgerðum fyrir sjúk-
lingahópinn síðustu ár.“
Hannes gerir stóru kynleiðréttingar-
aðgerðirnar á Landspítala en þó einnig
á stofu sinni í Glæsibæ. „Við erum með
fullbúna skurðstofu og gerum aðgerðir í
svæfingu. Hér geri ég til að mynda brjóst-
nám á transmönnum, brjóstastækkanir
fyrir transkonur og minni kynfæraaðgerð-
ir, eins og þegar gera þarf minniháttar
leiðréttingar eftir stóru aðgerðina,“ segir
hann.
Hann segir skurðstofurnar á Landspít-
ala sérútbúnar dýrum tækjum auk þess
sem sjúklingarnir þarfnist langrar legu
eftir stærri aðgerðirnar. „Konurnar liggja
inni í um 7 daga og karlmenn allt að 10
daga.“ Kynfæraaðgerðir á transmönnum
séu tæknilega flóknar aðgerðir. „Yfirleitt
taka þessar aðgerðir 6-8 klukkustundir,“
segir hann.
Sá tækifæri í kynleiðréttingum
En hvernig kviknaði áhuginn á að leiðrétta
kyn? Hann segir frá því að hann hafi verið
meðal 22 lýtalækna og námslækna á lýta-
deildinni á Karólínska þegar yfirlæknirinn
hafi skipt um stöðu og skilið eftir skarð í
hópnum.
„Biðlistar voru langir. Allt upp í tveggja
ára bið eftir stærri aðgerðum. Sjúklinga-
hópurinn var að stækka mikið og hratt.
Greiningum að fjölga. Ég sá bæði þörf og
tækifæri,“ segir Hannes.
„Ég var frekar stutt kominn í sérnám-
inu þegar þarna var komið og byrjaður að
gera stórar kynleiðréttingaraðgerðir áður
Hröð framþróun við
kynleiðréttingaraðgerðir
Eftirspurn eftir leiðréttingu á kyni í Svíþjóð tífaldaðist á 10 ára starfsferli Hannesar Sigurjónssonar
lýtalæknis. Þrettán bíða nú eftir aðgerð hér á landi og geta búist við allt að tveggja ára bið.
Hannes segir tækniþróunina hraða í meðferð og aðgerðum transfólks.
Transkonur vilja eignast börn
„Konur fæddar í karllíkama hafa komið að máli við okkur lýtalækna og spurt hvort
þær geti fengið grætt í sig leg,“ segir Hannes Sigurjónsson, annar tveggja lýtalækna
sem gerir kynleiðréttingaraðgerðir hér á landi. Legígræðslur í konur hafi fyrst verið
gerðar í Gautaborg í Svíþjóð, og nú á fleiri stöðum í heiminum, með góðum árangri.
Hann telur að áður en starfsævi hans verði á enda fæði kona fædd í karlkyns líkama
barn.
„Tæknilega er legígræðsla möguleg. Við höfum rætt þetta á þingum en ég held að
það sé langt í að ígræðslan verði raunverulegur möguleiki fyrir transkonur.“ Áskor-
unin liggi í siðferðislegum álitamálum og líffærafræðilegum hindrunum sem eftir
sé að ræða og yfirstíga. Hann bendir á að líffæraþeginn þurfi gjafa, helst móður eða
systur.
„Svo þarf allt að passa. Tæknilega væri mögulegt að tengja gjafalegið við æðar í
kviðarholinu,“ segir hann. „Minna pláss er í grindarholinu hjá þeim sem eru fæddir
í karlmannslíkama en kvenmanns, en þetta er ekki útilokað.“ Áhugaverð grein hafi
birst í BJOG í janúar í fyrra frá rannsóknarhópi frá Imperial College, þar sem segir í
niðurstöðu að bæði lagalega og siðferðislega væri ótækt að hafna því að þessar að-
gerðir yrðu gerðar á transkonum.
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir