Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.06.2020, Page 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.6. 2020
Sagt er að til séu þrjár tegundir af fólki.Þau sem kunna að telja og þau semkunna það ekki. Og við getum rifist
endalaust um tölur. Sem er reyndar býsna
merkilegt því þær ættu að vera svo afgerandi.
Þær eru nefnilega ekki eins og orð sem hægt
er að túlka á alla vegu. Í þeim eru engin blæ-
brigði og engar duldar meiningar. Þær eru
bara það sem þær eru. Tölur.
Samt er það svo að í hverri einustu viku og
sennilega á hverjum einasta degi lesum við
fréttir um deilur um hvernig eigi að skilja töl-
ur. Hvað þær þýði og hvað þær séu að segja
okkur. Í hvaða samhengi þær eru og hver
reiknaði þær út.
Árum saman hafa dunið á okkur kannanir
sem sýna annarsvegar að meirihlutanum finn-
ist meiriháttar að geta gengið niður bíllausan
Laugaveg og svo hinsvegar að þar sé allt á leið-
inni lóðbeint til helvítis vegna þess að bílarnir
komist ekki niður Laugaveginn og það sé lífs-
ins ómögulegt að finna bílastæði og allar búð-
irnar á leiðinni á hausinn. Svo eru þessar kann-
anir túlkaðar fram og til baka og þegar búið er
að fá niðurstöðu sem hentar málstaðnum.
Það er einmitt helsti draumur margra. Að fá
sönnun fyrir að vera að gera allt rétt og geta
flaggað einhvers konar opinberu plaggi því til
stuðnings.
Nýjasta dæmið er um kannanir á fylgi
forsetaframbjóðenda. Þar hefur annar fram-
bjóðandinn, og reyndar býsna margir stuðn-
ingsmenn hans, hreinilega hafnað því að þær
séu réttar. Mögulega af því að það er ekki talað
við rétta fólkið, fólkið sem á könnunarfyrir-
tækin er hluti af hinni meintu „elítu“ eða
niðurstöður eru blátt áfram falsaðar. Hans eig-
in kannanir gefi allt aðra mynd og sama gildi
um kannanir á vefsíðum og útvarpsstöðvum.
Það verður reyndar að teljast merkilegt að í
einni könnun er hann með sjö af hundraði en
nær svo tæpum helmingi í annarri. Það ættu
sennilega allir að sjá að það getur ekki verið
eðlileg sveifla.
Þá er loksins komið að því að ég geti farið að
nota þetta 25 ára nám mitt í stjórnmálafræði.
Lykilatriði í þessum vísindum er við hverja
er talað. Það er nefnilega svo merkilegt að þeg-
ar á að finna þverskurð þjóðarinnar þá þarf
einmitt að tala við þverskurð þjóðarinnar. Þá
er ekki nóg að tala bara við vini sína, stuðn-
ingsmenn og fylgjendur.
Þannig væri könnun á meðal vina þinna á
Facebook líklega ekki fjarri skoðunum þínum.
Einkum vegna þess vinir þínir eru líklegri til
að deila með þér lífsskoðunum og jafnvel frek-
ar líklegt að þú hafir hafnað vináttu við þá sem
eru þér ósammála
um helstu gildi
lífsins.
Að sama skapi
er líklegt að
könnun meðal al-
mennra notenda
á Facebook,
Twitter og Insta-
gram myndi skila
ólíkri niðurstöðu, enda oft ólíkir hópar fólks
sem nýta sér þessa miðla.
Lykilhugtakið hér er slembiúrtak þýðis
(gaman að geta slegið um sig). Það er segja að
fólk sé valið af handahófi úr hópi þeirra sem
verið er að rannsaka. Í þessu tilviki íslenska
þjóðin. Aðeins þannig fæst raunveruleg niður-
staða.
Ég vildi bara nefna þetta svo við lendum
ekki í því sama og síðast þegar forseta-
frambjóðandi sem hafði fengið meirihluta at-
kvæða í könnun á útvarpsstöð stóð svo stein-
hissa að kvöldi kjördags með hálft fjórða
prósent.
Við getum kannski kallað þetta væntinga-
stjórnun.
’Lykilatriði í þessum vís-indum er við hverja er talað.Það er nefnilega svo merkilegtað þegar á að finna þverskurð
þjóðarinnar þá þarf einmitt að
tala við þverskurð þjóðarinnar.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Þverskurðurinn
Þegar þeir Kristján Thorla-cius, Einar Ólafsson, Har-aldur Steinþórsson og fleiri
úr forystusveit BSRB á árum áður
stóðu að uppbyggingu orlofs-
byggða samtakanna á áttunda og
níunda áratug síðustu aldar, köll-
uðu þeir sér til leiðsagnar bestu
landslagsarkitekta sem völ var á.
Þetta þótti ekki sjálfsagður hlutur
á þessum tíma en ber þess vitni
hve umhugað þessum mönnum var
að fara með gát að umhverfi og
náttúru.
Þetta skilaði sér og deilir enginn
um að í orlofsbyggðunum í Mun-
aðarnesi í Borgarfirði og á Eiðum
á Héraði eru byggð og náttúra í
góðri sátt.
Nú líður tíminn. Nýtt fólk kem-
ur til starfa í BSRB og áfram er
haldið uppbyggingu, nú með betr-
umbótum og viðhaldi, heitir pottar
og bætt aðstaða koma til sögunnar.
Og enn skyldi byggt. Að þessu
sinni ný áhaldaskemma sem jafn-
framt gæti orðið fjölnota að ýmsu
öðru leyti. Menn
þóttust vita á
hvaða svæði væri
hentugast að
byggja svo húsið
þjónaði tilgangi
sínum á sem hag-
kvæmastan hátt.
Og sjálfan bygg-
ingarblettinn
þóttumst við BSRB-menn koma
auga á, slétt svæði þar sem stutt
var niður á fast þannig að djúpur
grunnur með tilheyrandi kostnaði
yrði ekki okkar hlutskipti.
„En er ekki rétt að hafa sam-
band við landslagsarkitektinn,
Reyni Vilhjálmsson?“ var spurt,
„gott ef við höfum ekki skuldbund-
ið okkur sem samtök til að hafa
jafnan þann hátt á við fram-
kvæmdir á orlofssvæðunum.“ Og
til fundar við okkur mætti nú
Reynir Vilhjálmsson til að skoða
teikningarnar en áður hafði hann
farið á vettvang að kanna að-
stæður. Niðurstaða hans var skýr
og okkur til mikillar skapraunar:
Ekki kæmi til greina að byggja á
þessum stað, „eða hvernig haldið
þið að þetta liti út frá þjóðveg-
inum, fellur á engan hátt inn í fag-
urt en viðkvæmt umhverfið!“
Til að gera langa sögu stutta þá
féllumst við á endanum á umhverf-
isrök landslagsarkitektsins og
hættum við áform okkar.
Þetta hefur orðið mér dæmisaga
sem ég hugsa til þegar hagkvæmn-
isrök rekast á við náttúru og um-
hverfi. Svörin eru ekki alltaf aug-
ljós og sjaldnast einföld. Stundum
að vísu augljós og skal ég nefna
dæmi.
Ekki langt frá Munaðarnesi er
Gljúfurá. Kynslóðirnar á mínu reki
minnast þess þegar Norðurleiða-
rúturnar þurftu að ná nær ómögu-
legri beygjunni inn á brúna á leið-
inni norður en þegar það tókst,
sem alltaf á endanum var raunin,
sáu farþegarnir upp eftir gljúfrinu
með birkivöxnum klettaveggjum,
sýn sem okkur sem þetta reyndum
verður alltaf eftirminnileg enda
„viðburður“ á norðurleiðinni.
Á Suðurlandi var þröng og fyrir
vikið erfið brú yfir Þjórsá, en svo
tilkomumikil var hún að þögn sló á
ferðalangahópinn sem horfði í and-
akt upp í æðandi straum jökul-
árinnar frá stórfenglegri brúnni.
Hvorug þessara brúa er lengur
notuð fyrir bílaumferð – þeirra
tími var einfaldlega liðinn. Glúfurá
þeysum við nú yfir án þess að
verða vör gljúfursins sem áður
hreif okkur og gott ef nýja brúin
yfir Þjórsá fékk ekki verðlaun fyr-
ir afburðagóða tæknihönnun. En
Þjórsár verðum við hins vegar nú
varla vör á hraðferð okkar árbakk-
anna í milli.
Nú spyr ég: Hefði góður lands-
lagsarkitekt getað fundið leið til að
flytja okkur yfir árnar á hag-
kvæman hátt en án þess að fórna
sýn okkar á náttúruperlurnar? Og
ef svo er, þá er rétt að spyrja
hvort nógu margir slíkir séu hjá
Vegagerðinni, hvort ef til vill þurfi
að fjölga þeim til að hemja hinn
hagkvæma framkvæmdamann sem
bara vill komast niður á fast.
Mér býður í grun að það hafi
verið einhver Reynirinn sem frels-
aði okkur frá því að aka um bak-
garð Árbæjarhvefis inn í Reykja-
vík þegar við keyrðum inn í
borgina af Suðurlandinu, og beindi
okkur þess í stað
inn til Rauða-
vatnsins og síðan í
manngert gljúfrið
þar sem Faxafló-
inn opnast sjónum
á stórfenglegan
hátt. Við þessi
skipti varð auðvelt
að sannfærast um
að vegagerð á að lúta umhverf-
ishönnun.
Hagkvæmnisrök segja að gott sé
að aka á upphækkuðum sléttum
vegum yfir hálendið, að allar ár og
sprænur skuli settar í málmrör
langt undir malbikinu, að helst all-
ir vegir verði margbreiðir svo aldr-
ei þurfi að hemla eða hægja á sér.
En þá megum við líka vita að all-
ar Gljúfurár og Þjórsár hverfa
sjónum og land sem horft er á frá
upphækkuðum rennisléttum hrað-
brautarvegum er annað land en
það sem sést frá vegi sem bugðast
með landinu.
Og þegar skýrt var frá því að
vegna veirufaraldurs hefði verið
ákveðið að gera sérstakt stórátak
með hraði í samgöngumálum svo
túristalausir vegirnir verði enn
hraðskreiðari, þá var það sem við
manninn mælt að verktakar kom-
ust í fyrirhruns-stuð og tóku í gríð
og erg að panta fleiri gröfur og
skóflur og ýtur til að svara neyð-
arkallinu. Vandinn er hins vegar sá
að gröfur eru gráðugar. Þær vilja
fá að grafa meira og enn meira
þegar hverju stórátaki lýkur.
Hvað er þá til ráða? Það er aug-
ljóst, við ráðum Reyni margfaldan
til Vegagerðarinnar.
Og svo það gleymist ekki: Takk
fyrir Munaðarnes Reynir. Takk
fyrir að forða okkur frá nátt-
úruspjöllum og kenna okkur að sú
lausn sem virðist hagkvæmust við
fyrstu sýn er ekki endilega sú sem
við viljum þegar upp er staðið.
Þegar ég sé árnar og lækina
komna í rör og allt „óaðfinnanlegt“
að hætti verkfræðinnar, þá verður
mér hugsað til Reynis.
Hans er þörf.
Kannski sem aldrei fyrr.
Takk Reynir!
Úr ólíkum
áttum
Ögmundur Jónasson
ogmundur@ogmundur.is
’ Þegar ég sé árnarog lækina komna írör og allt „óaðfinn-anlegt“ að hætti verk-
fræðinnar, þá verður
mér hugsað til Reynis.
á heimasíðu Hreyfils:
hreyfill.is
eða í App Store
og Google Play
SÆKTU APPIÐ
Sæktu appið frítt á AppStore
eða Google Play
Hreyfils appið
Pantaðu leigubíl á einfaldan
og þægilegan hátt
Þú pantar bíl1
3 og færð SMS skilaboðað bíllinn sé kominn.
2 fylgist með bílnum í appinu