Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.06.2020, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.6. 2020
F
ulltrúar í borgarstjórn Reykjavíkur og
bæjarstjórninni þar á undan voru lengi
15 talsins. Vinstri meirihlutinn sem tók
við í fyrsta sinn 1978 hafði sem sína
stefnu að fjölga borgarfulltrúum í 21.
Sú breyting tók gildi í byrjun kjör-
tímabilsins á eftir, vorið 1982. En þá höfðu Sjálfstæð-
ismenn óvænt unnið meirihluta á ný, bæði atkvæða og
fulltrúa. Þeir höfðu haft í stefnu sinni að fækka bæri
borgarfulltrúum á ný í 15, enda haldlítil rök fyrir fjölg-
uninni.
En þetta fyrsta kjörtímabil nýs meirihluta þeirra
voru borgarfulltrúarnir 21 og Sjálfstæðismenn með 12
þeirra og minnihlutinn 9.
Fjölgunin hafði ekki verið vinsæl á meðal borgarbúa
sem keyptu ekki kröfuna um nauðsyn þess.
Mest hafði því verið beitt fyrir vagninn að íbúum
hefði fjölgað verulega og því yrði að fjölga fulltrúum
þeirra.
Gæluverkefni gufaði upp …
Hinn nýi meirihluti Sjálfstæðismanna samþykkti strax
í upphafi stjórnartíðar sinnar að fækka skyldi borgar-
fulltrúum á ný í 15, en fækkunin gat ekki tekið gildi
fyrr en í byrjun nýs kjörtímabils. Meirihluti Sjálfstæð-
ismanna jók fylgi sitt nokkuð í kosningunum 1986 og
bætti svo sannarlega um betur í lok kjörtímabilsins.
Þá fengu þeir 60,4 prósent atkvæðanna og 10 borgar-
fulltrúa af 15 og aðeins hagfelldari skipting atkvæða
hefði gefið þeim 11 fulltrúa. Þegar R-listinn náði meiri-
hluta vorið 1994 var hann ekki með fjölgun borgarfull-
trúa á sinni dagskrá. Hann hefur sjálfsagt skynjað það
vel í kosningunum 1982 að fjölgun fulltrúa mæltist
heldur illa fyrir.
… og gufaði niður aftur
En síðar komu til aðrir flokkar og menn sem beittu sér
fyrir því að borgarfulltrúum yrði fjölgað í 23.
Það hefur farið heldur illa, eins og ýmsir óttuðust.
Sú gjörð hefur ekki tryggt að einstakir hlutar borg-
arinnar hafi nú talsmenn í borgarstjórn umfram það
sem áður tíðkaðist, nema síður sé. Það var þó ein af
mörgum fátæklegum röksemdum fyrir útþenslunni.
Önnur var sú að eftirlitshlutverk borgarfulltrúanna
myndi skerpast. Það urðu hrópleg öfugmæli. Stjórnun
borgarinnar hefur aldrei verið í eins miklum ólestri og
nú. Flestar fréttir sem úr Ráðhúsinu berast eru um
mistök, óreiðu, spillingu, einelti, fjármálalegt klúður
og lóðabrask og borgarstjórinn, sem jafnan varpar frá
sér allri ábyrgð, stórri sem smárri, lætur embættis-
menn komast upp með að svara ekki spurningum um
alvarlega hluti mánuðum saman!
Vinnubrögðin aldrei lakari
Eftirlitshlutverk borgarfulltrúanna 23 hefur misst all-
an mátt og þvælst er fyrir þeim í hverju skrefi sem
þeir reyna að taka.
Hitt sem hefur hins vegar gerst er að borgarbúar
vita enn síður en áður hverjir það eru sem eiga að vera
sérstakir trúnaðarmenn þeirra í Ráðhúsinu. Kannski
ná þeir ekki að leggja allan þennan hóp á minnið.
Og síst og seint verður því haldið fram að vinnu-
brögðin hafi batnað í yfirstjórn borgarinnar, sem á ár-
um fyrr þótti til fyrirmyndar fyrir önnur sveitarfélög
og auðvitað fyrir ríkisreksturinn.
Þá var fyrirspurnum frá borgarfulltrúum svarað að
bragði og því hægt að ræða spurningar og svör opin-
berlega í borgarstjórn skömmu eftir að þær höfðu bor-
ist á skrifstofu borgarstjóra. Nú er öllu drepið á dreif
með algjörlega óboðlegum hætti.
Nú er svo annað komið til sem er með öðrum brag en
var. Æðstu yfirmenn borgarinnar eru iðulega í dæma-
lausum eltingarleik við borgarfulltrúa, sem eiga að
gegna ríkulegu eftirlitshlutverki samkvæmt sveitar-
stjórnarlögum. Er það ótrúlegt upplit.
Stundum fer best á að flýta sér ekki
Það er gömul saga og ný, að ekki eru allar breytingar
til bóta og þá kannski síst þær sem knúnar eru áfram
af tilbúningi sem nauðsynlegt sé að apa eftir og fylgja
því sem talið er vera tíska.
Það fer ekki framhjá neinum að völd kjörinna full-
trúa þjóðarinnar fara ört minnkandi. Þrýst er á það að
starfsmenn stjórnarráðsins og lausbeislaðra ríkis-
stofnana með útbólginn fjárhag eða hópar með ónota-
legan klíkubrag og ábyrgðarlausir með öllu eigi að
hafa öll eiginleg völd í krafti þess að þar fari „óhlut-
drægir“ fagmenn.
Því fer þó fjarri að hald sé í þeirri gefnu fullyrðingu
og að það hafi alls staðar farið vel og eru dæmin um hið
gagnstæða óþægilega mörg.
Og þegar flokkarnir taka að tíðka að senda reynslu-
lítið fólk inn í ráðuneytin þá heldur þróunin áfram og á
enn meiri ferð.
Stundarhagsmunir stjórna för
Þeir fræðimenn sem til er leitað um svör varðandi
þessa óeðlilegu þróun stjórnsýslulegunnar eru gjarn-
an sjálfir uppnumdir yfir eigin fræðimennsku og
óvænta ábyrgðarlausa valdi og leggja því flestir öll sín
lóð á þá hlið. Í framhaldinu sjást þeir svo sjálfir kall-
aðir til æ víðar.
Og iðulega gerist það einnig að þeir sem eru súrir yf-
ir því að sitja í stjórnarandstöðu eru með málatilbún-
ing á þingi og í opinberri umræðu um að sitjandi ráð-
herrar hafi tekið ákvörðun sem þeir hafi í raun ekki
verið búnir að fá fullnægjandi heimild fyrir hjá ráðu-
neytisstjórum, skrifstofustjórum og öðrum yfirmönn-
um sínum innanhúss.
Miklu nær væri að stjórnarandstæðingar litu á sig
sem fulltrúa almennings en ekki kerfisins og hefðu
þann metnað og framsýni að finna að því að ráðherrar
fylgdu ekki eftir og færu fram samkvæmt því lýðræð-
islega umboði sem þeir þó hefðu. Þeir myndu með svo
ærlegum málatilbúnaði senda þau skilaboð til kjós-
enda að þeir myndu sjálfir aldrei gerast undirtyllur í
eigin húsi en axla það vald sem þeim væri réttilega
fengið.
Í þessu sambandi er ekki átt við núverandi stjórnar-
andstöðu sérstaklega heldur almennt og er þá horft til
margra dæma frá liðnum árum.
Lýðræði stórt orð
með ósýnilegra vægi
En allt er þetta hluti af annarri staðreynd, sem sagt
þeirri, að hið lýðræðislega vald er orðið mjög veiklað
og áhugi kjósenda á því brölti öllu minnkar því sífellt.
Innlent lagasetningarvald fer þverrandi þar sem meg-
inhluti þess á ekki bara rót, heldur nú orðið einnig
leggi og blöð, frá andlýðræðislegasta valdabatteríi ver-
aldar, í Brussel.
Þar eru gerðar stórbreytingar á lagaumhverfi lands-
manna og það svo innleitt hér með öllu óathugað,
gjarnan lokið í formi þingsályktunartillagna sem fá
miklu veikari afgreiðslu í þinginu en lög skulu fá. Og
þar með verður hinn almennt þröngi aðgangur forseta
að lagasetningu samstundis enginn, sem hlýtur að
kalla á ítarlega umræðu þótt vera megi að þetta henti
forseta vel.
Ekki síst þegar svonefndir „evrópufræðingar“, sem
oftast hafa farið á lengri eða styttri námskeið hjá
Þegar gera á
betur en vel, þá
fer oft verr en illa
Reykjavíkurbréf19.06.20