Morgunblaðið - 12.12.2020, Blaðsíða 26

26 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 2020
Ómar Garðarsson
fréttaritari í Vestmananeyjum
R
agnar Þór Jóhannsson, líka nefndur
Raggi togari, er 32 ára og kemur úr
öllum áttum. Eigum við ekki að
segja það þannig. Aðallega sjómað-
ur, smáútgerðarmaður, ekki stór og
hef aldrei farið hefðbundnar leiðir. Er í raun
alfarið á móti þeim. Það virkar fyrir suma en
ekki fyrir mig. Verð að gera hlutina á minn
hátt eða alls ekki. Það er áhugaverðasti þátt-
urinn í lífinu; að fara sína eigin leið. Ég er bara
með eina reglu; gerðu það með stæl eða
slepptu því. Það á ekki síst við um útgerð og
það sama gerði maður þegar maður fékk sér í
glas,“ segir þessi vaski sjómaður sem byrjaði
snemma til sjós.
„Ég var nýorðinn 17 ára þegar ég missti
mömmu. Var löngu byrjaður á sjó á þeim tíma.
Hún dó 25. janúar 2006 og ég á loðnu fyrir
norðan land þegar ég fæ kall um að þetta sé að
verða búið. Ég rétt næ hingað til Eyja um
morguninn og hún deyr um kvöldið. Það var
með ólíkindum að ég skyldi ná að kveðja hana
mömmu mína. Hún hét Júlía Ólöf Bergmanns-
dóttir og fór alltof fljótt.“
Þetta hefur verið mikið áfall fyrir ungan
mann? „Já. Það var áfall og setti gott strik í
reikninginn en lífið varð að halda áfram en allt
tekur þetta tíma.“
Fimmtán ára á sjó
Ragnar fór á sjóinn strax eftir grunnskóla, 15
ára gamall. Hafði reyndar ekki aldur en um
haustið réð hann sig á Gullberg VE sem seinna
varð Kap VE eftir að Vinnslustöðin keypti út-
gerðina. Fylgdi Ragnar með í kaupunum.
Honum líkaði vel á sjónum þótt sjóveikin plag-
aði hann fyrstu árin. „Það er skemmtilegast að
vera á nótinni, mesta fjörið og mest um að
vera. Mikið í húfi með hvert kast. Fannst þetta
spennandi og mér líkaði líka vel á netum.
Mesta spennan á nót og netum og miklar
tekjur.“
Upp á líf og dauða við Færeyjar
Ragnar lenti í slagvaski við Færeyjar á gömlu
Kap þar sem þeir voru á landleið með 1.000
tonn af kolmunna. Þetta var í apríl 2015. Sex
til átta metra ölduhæð, hávaðarok, 20 til 30
metrar og fiskidæla frammi á losnar. Þeir fara
þrír út að festa dæluna. „Það var slegið af og
ég er að taka í pokaspilið frammi á hvalbak til
að skorða dæluna af. Þá kemur brotsjór fyr-
irvaralaust framan á bátinn sem fer á bólakaf.
Ég þrykkist áfram eins og bíll hafi keyrt á mig
á 100 km hraða. Ég næ að vefja mér utan um
rekkverkið, set höndina fyrir andlitið og hún
brotnar í tvennt. Önnur löppin þvælist ein-
hvern veginn inn í rekkverkið og er í kássu.“
Þarna var þetta spurning um líf og dauða og
Ragnar fann að hann var illa slasaður en það
var bara einn kostur í stöðunni; að koma sér
niður af hvalbaknum. „Það eina sem ég hugs-
aði á meðan ég var að reyna að ná andanum
aftur var: Ef þú kemst ekki niður núna ertu
dauður. Á næsta augnabliki labba ég niður
stigann. Um leið og ég er kominn undir bakk-
ann og veit að ég er kominn í skjól hníg ég nið-
ur. Allt gaf sig en þarna hugsaði ég: Stattu þig
drengur. Þú átt einn séns, annars ertu dauður.
Þetta hugsaði ég á meðan ég var í kafi, vafinn
utan um rekkverkið og allur brotinn.“
Næst var að koma Ragnari í skjól og haft var
samband við Landhelgisgæsluna sem ekki gat
sent þyrlu vegna veðurs og stefnan tekin á
Færeyjar. „Ég var bara strappaður niður á
börum við matarborðið. Öskubakki á bring-
unni á mér og sígarettupakkinn og kveikjari
við hliðina,“ segir Ragnar hlæjandi. „Þar lá ég
í tólf klukkutíma með brúsa til að pissa í. Það
var ákveðin upplifun get ég sagt þér en þeir
hugsuðu vel um mig strákarnir.“
Í Þórshöfn var Ragnar lagður inn á sjúkra-
hús þar sem gert var að sárum hans og aðgerð
gerð á fæti og handlegg. Eftir tvo mánuði var
Ragnar kominn á sjóinn aftur. „Ég var ekki
hræddur að byrja en auðvitað situr þetta í
manni. Gerir mann líka varkárari ef eitthvað
er,“ segir Ragnar og er þetta ekki í eina skipt-
ið sem hann hefur horfst í augu við dauðann á
sjónum.
Sjórinn fossaði inn og engar lensur
„Lubban sökk undan mér fyrir einu eða tveim-
ur árum. „Ég var fenginn til að fara á skytterí
með Leó Snæ Valgeirsson, Jógvan Hansson
söngvara og Friðrik Smárason lögfræðing. Við
vorum komnir lengst vestur fyrir Eyjar þegar
allt í einu kemur gat á bátinn. Sjórinn fossaði
inn og engar lensur virkuðu og allt sló út.“
Þannig byrjuðu vandræðin en þau áttu eftir
að aukast. Lensurnar virkuðu ekki og var aus-
ið með fötu um leið og siglt var á hægri ferð til
Eyja. Kominn var austankaldi, beint í nefið, og
ekki fýsilegt að fara fyrir Klettsnefið á bát
sem var að sökkva í þess orðs fyllstu merk-
ingu. Kallað var eftir aðstoð. „Þeir ausa og
ausa en hafa ekki undan. Ég vissi að ég yrði í
vandræðum þegar ég var kominn fram hjá
Faxaskeri.“
Söngvarinn mikli ætlaði ekki að deyja
Ragnar sér að Jógvan er ekkert farið að lítast
á þetta. „Hann kemur inn í stýrishús til mín á
meðan hinir eru að ausa. Þá byrjaði ég að
syngja: Ó María mig langar heim. Ég gleymi
ekki svipnum á honum. Ég einn lélegasti
söngvari sem uppi hefur verið en Jógvan lista-
söngvari eins og við öll vitum. Hann horfir á
mig og segir með sínum færeyska hreim:
„Raggi, ég skal láta þig vita af því að ég er ekki
að fara að deyja núna. Ég kom með alltof mik-
ið brennivín með mér til Vestmannaeyja.“
Þeir misstu fötuna og Ragnar skipar öllum í
björgunarvesti og lætur gera björgunarbátinn
kláran. Þá var staðan orðin svört. Hann sendir
út neyðarkall; erum að fara niður við Klett-
snefið. „Lubban, eins og kafbátur og stefnið,
komin á kaf. Ég horfi á rafmagnstöfluna og
hugsa: Hvenær fer hún í kaf? Sjálfur stóð ég í
sjó upp á mið læri.“
Þegar þeir koma fyrir Klettinn er bara eitt í
stöðunni; að sigla bátnum upp í fjöru utan við
höfnina í Eyjum. Og enginn þeirra dó.
Draumur um trillu
Þá er komið að tímamótum í lífi Ragnars, hann
hætti að drekka, er með fjölskyldu, og síðast
en ekki síst kominn í útgerð. Hann hafði lengi
dreymt um að fara í trilluútgerð og skellti sér í
skóla til að ná sér í réttindi. Það var fyrsta
skrefið og árið 2017 er hann kominn í útgerð
með vinum sínum Ágústi Halldórssyni og
Daða Ólafssyni. Þeir kaupa bát, sem nefndur
er Júlía eftir móður Ragnars. „Það reyndist
mjög áhugavert en þarna fékk ég tilgang í líf-
inu. Það breyttist allt mitt viðhorf, mér fannst
þetta gaman og kolféll fyrir þessum smáút-
gerðarbransa. Það skemmtilegasta sem ég hef
gert er að vera trillusjómaður,“ segir Ragnar,
sem stóð einn eftir í útgerðinni eftir að að-
stæður breyttust hjá félögum hans.
Eftir eitt ár stækkar hann við sig og er kom-
inn á hörkubát, níu metra, 8,28 brúttótonna
Cleopötru 31. „Fyrsti báturinn sem við keypt-
um var 1980-árgerð af Skagstrendingi. Rétt
rúmir 6 m og með 20 ha Bukh-vél. Sá nýi, sem
ég keypti í mars, er með 400 ha Yamaha-vél,
yfirbyggður og með öllum þægindum. Tölu-
verð breyting en nauðsynleg því síðasta sum-
arið á gamla bátnum hugsaði ég: Ef þú ætlar
að lifa þetta af skaltu kaupa þér stærri bát. Þú
ert alltof kaldur karl til að róa á opnum bát.
Slappst nokkrum sinnum með skrekkinn en þú
ert ekki endalaust heppinn,“ segir Ragnar Þór
sem horfir björtum augum til framtíðar.
Allt eða ekkert
Hann stundar strandveiðar á sumrin og gerir
út á leigukvóta á veturna. Er kominn á fullt í
félagsmálin sem formaður Farsæls, félags
smábátaeigenda í Vestmannaeyjum. „Ég hef
trú á því að með dugnaðí og vinnu komistu
áfram í lífinu. Þú verður að leggja allt þitt í
þetta, allan frítíma, allan þinn pening til þess
að eignast eitthvað eftir tíu ár. Þú ert skip-
stjórinn, vélstjórinn, hásetinn, reddarinn í
landi og með bókhaldið. Ég er tilbúinn. Alveg
eins og þegar ég hætti að drekka og eignaðist
peyjann minn. Það er annaðhvort allt eða ekk-
ert.“
Ragnar tók við formennsku hjá Farsæli í
október og segir að þar sé verk að vinna. „Efst
á blaði eru strandveiðarnar þar sem við viljum
tryggða 48 daga á ári. Það fái allir sína tólf
daga í mánuði. Þarna gildir eitt skref í einu, við
gleypum ekki heiminn en förum þetta í smá-
skrefum. Það voru 18 á strandveiðum frá Eyj-
um í sumar og hafa aldrei verið fleiri. Og þetta
er svo gaman. Ég líki þessu við þegar ég var að
fara í lunda í Elliðaey þegar ég var peyi. Sama
tilfinningin, veiðitilfinningin sem maður fékk
sem peyi. Sama hvort það er fugl eða fiskur,
skiptir ekki máli,“ segir Ragnar Þór Jóhanns-
son af sannfæringu og krafti sem er hans aðal.
En hvað um kvótakerfið? „Það er ekki full-
komið en á meðan það er við lýði verður maður
að vinna með því en ekki móti.“
„Það skemmtilegasta sem ég
hef gert er að vera trillusjómaður“
Morgunblaðið/Ómar Garðarsson
Ragnar Þór Jóhannsson missti móður sína ungur, tók slaginn við Bakkus og hafði betur. Hefur oftar en einu sinni komist í hann
krappan. Horfst í augu við dauðann og var nálægt því að drekkja sameiginlegri þjóðargersemi Íslands og Færeyja. Nú er hann
kominn í útgerð og með konu og barn, Bjarteyju Kjartansdóttur og soninn Líam, og horfir björtum augum til framtíðar.
Ragnar Þór Jóhannsson
eða Raggi togari hefur
marga fjöruna sopið.
Sjómennt
Guðrúnartún 1 • 105 Reykjavík
Sími 599 1450
sjomennt@sjomennt.is
Átt þú rétt á styrk ?
Sjómennt er fræðslusjóður sjómanna og útgerðarfélaga
Sjómennt styrkir starfsmenntun sjómanna beint til fyrirtækja í útgerð.
Sjóðurinn veitir styrki í fræðsluverkefni á vegum stéttarfélaganna.
Sjóðurinn veitir styrki til einstaklinga og sjá stéttarfélögin um afgreiðslu
þeirra í umboði Sjómenntar
Kynntu þér rétt þinn á www.sjomennt.is
Allt um
sjávarútveg