Málfríður - 15.09.1998, Side 14

Að byggja upp orðaforða
Dagana 8. til 10. júní í sumar var haldið
námskeið á vegum STIL og Endurmennt-
unarstofnunar HI um orðaforða og orða-
forðatileinkun. Leiðbeinendur voru Auður
Torfadóttir lektor í KHÍ og Hafdís Ingv-
arsdóttir kennslustjóri I HI. Þátttakendur á
námskeiðinu voru 30 og voru saman
komnir fulltrúar dönsku, ensku, frönsku,
spænsku og þýsku. Því miður komust færri
að en vildu þannig að það er eindregin
Járunn Tómasdóttir. ,, TT r,, c
von okkar að Auður og Hatdis sjai ser tært
að endurtaka námskeiðið svo að þeir, sem
voru svo óheppnir að komast ekki að í
sumar, fái notið frábærra fyrirlestra um
einkar athyglisvert og tímabært efni.
I þessum greinarstúfi ætla ég mér ekki
að gera nákvæma grein fyrir viðamiklu
umtjöllunarefni námskeiðsins né endur-
segja í smáatriðum firnagóða fyrirlestra
þeirra Auðar og Hafdísar heldur eingöngu
stikla á stóru. Það verður að segjast strax í
upphafi að námskeiðið tókst með ein-
dæmurn vel. Auði og Hafdísi tókst að
halda athygli allra fanginni frá fyrstu mín-
útu og voru þátttakendur sammála um að
sjaldan hefðu þeir verið á jafn skemmti-
legu og gefandi námskeiði.
I upphafi var velt upp spurningunni um
hvernig við sjálf lærum ný orð. Fólk beit-
ir mismunandi tækni við að festa orð í
minni sér, t.d. sjá þau fyrir sér, rifja þau
stöðugt og markvisst upp, skrifa þau, tengja
þau við önnur orð o.s.frv. Því rniður
hendir það oft að við kennarar þröngvum
okkar eigin aðferðum upp á nemendur
við að tileinka sér ný orð í staðinn fyrir að
veita þeirn frelsi til að velja þá aðferð eða
tækni sem hentar hverjum og einum best.
Auðvitað gerum við þetta í góðri trú, full-
viss um að þar sem tiltekin aðferð nýtist
okkur vel hljóti hún að nýtast nemendum
okkar á sama hátt. Hlutverk kennarans er
fremur að benda nemandanum á ýmsar
ólíkar leiðir við að tileinka sér ný orð og
veita honum síðan fullt frelsi til að velja
14 sína eigin aðferð.
Auður hélt síðan yfirlitsfyrirlestur um
þátt orðaforða í tungumálakennslu. Hún
byggði fýrirlesturinn að mestu á grein sem
hún skrifaði í síðasta tölublað Málfríðar.
Vil ég nota tækifærið og benda fólki ein-
dregið á að lesa þá grein. Eins og við vit-
um eru orð til alls fýrst. Það er óhugsandi
að læra tungumál án þess að kunna orð.
Við getum ekki hlustað, talað, lesið eða
ritað tiltekið mál án þess að hafa hluta
orðaforða þess á valdi okkar. Orðaforðinn
er því bæði fýrirferðarmikill og afar mik-
ilvægur í öllu tungumálanámi. Að sjálf-
sögðu hafa tungumálakennarar ætíð gert
sér grein fýrir mikilvægi orðaforðans og
lagt ríka áherslu á að kenna nemendum
orð, orðasambönd og orðatiltæki og beitt
til þess ýmsum og tjölbreytilegum aðferð-
um en ef til vill hefur kennsla í orðaforða
verið tremur tilviljanakennd og varla
nægilega markviss hingað til. Þó er vitað
að án málfræði getum við lítið sagt en án
orðaforða getum við ekkert sagt.
í framhaldi af fýrirlestri Auðar var rætt
um kennslubækur og orðaforða. Oft virð-
ist sem hending ein ráði því hvaða orða-
forði ratar inn í kennslubækurnar, ekki sé
vísindalega unnið að því að byggja hann
upp og festa í minni nemenda bæði til
skilnings (óvirkur orðaforði) og til notk-
unar (virkur orðaforði). Viss grundvallar-
orðaforði þarf að vera fýrir hendi sem fýrst
og síðan þarf markvisst og skipulega að
byggja ofan á hann. Ekki eru allir sammála
um hversu mikill orðaforðinn þarf að vera
til að unnt sé að segja kinnroðalaust að
maður ,,kunni“ tungumál en öllum má
vera ljóst að hann þarf að vera töluverður.
Kennari sem leggur metnað sinn í að
gera orðaforðanum jafn hátt undir höfði í
kennslunni og öðrum færniþáttum þarf
fýrst og fremst að hafa í huga hver mark-
rniðin með orðaforðakennslunni eru:
— að nemandinn öðlist góðan og gagn-
legan grunnorðaforða.