Málfríður - 15.09.1998, Síða 17

Orðaforðahorn Auðar Torfadóttur
Síðastliðið vor birti ég grein í Málfríði
sem nefndist Orðaforði og tungumála-
nám. Þar var farið vítt og breitt yfir svið-
ið, en rúmsins vegna var ekki hægt að gera
öllu skil. Eg hafði því samband við rit-
stjórn Málfríðar og kom með þá uppá-
stungu að birta smápistla um orðaforða
öðru hverju, þar sem hægt væri að taka
fyrir viss afmörkuð atriði. Það var vel tek-
ið í það, og hér birtist fyrsti pistillinn, en
þeir munu ganga undir heitinu Orða-
forðahornið.
Það hafa ýmsir velt fyrir sér og spurt
hvernig best sé að fylgjast með þróun
orðaforða hjá nemendum og prófa orða-
forða. Orðaforðahornið tekur þessi mál til
meðferðar í þetta sinn, einkum þó fyrr-
nefnda atriðið.
Orðaforðapróf
Orðaforði hefur löngum verið sérstakt
prófatriði á stöðluðum tungumálaprófum,
eins og t.d. ameríska TOEFL prófinu og
þá gjarnan í formi krossaspurninga. Þetta
hefur hins vegar verið að breytast. Ef við
tökum TOEFL prófið sem dæmi, þá hefur
það sætt gagnrýni á undanförnum árum
fyrir að stilla tungumálinu upp sem sam-
safni af mismunandi þáttum (málfræði,
orðaforða o.s.frv.), frekar en að leggja
áherslu á málið sem heildstætt fyrirbæri.
Einn af þeim sem hafa gagnrýnt þessa
stefnu er Lyle Bachman, sem er einn
þekktasti sérfræðingur Bandaríkjamanna á
sviði tungumálaprófa. Það þarf mikið til
að hrófla við hinni sterku hefð Banda-
ríkjamanna fyrir tölfræðistýrðum krossa-
prófum og þróunin er hæg. I fyrstu voru
orð prófuð ein og sér, t.d.
foolish means
____ clever
____ rnild
____ silly
frank
Næsta stig í þróuninni var að setja orð-
in í samhengi, t.d.:
Mrs. P. had a stroke.
____ a serious illness
____ an idea
____ an accident
(Tekið skal fram að þessi dæmi eru ekki úr
TOEFL prófunum sjálfum). Vegna enn
frekari gagnrýni hefur sú þróun orðið að
orðaforði hefur frá 1995 verið prófaður
sem hluti af lestexta en ekki sér.
A undanförnum árum hafa prófsemj-
endur víða um heim verið að færa tungu-
málapróf í átt til meiri samþættingar þar
sem litið er á tungumálið heildstætt og
skilningsorðaforðinn (receptive) er próf-
aður í tengslum við hlustun og lestur, en
virki orðaforðinn (productive) í tengslum
við munnlega og skriflega tjáningu.
Opinber prófastefna á Islandi virðist
ganga í öfuga átt við það sem tíðkast ann-
ars staðar nú og samræmd próf hafa færst í
átt frá samþættingu í það að prófa að-
greinda þætti. Mælitæki tölfræðinnar eru
látin ráða ferðinni án þess að tillit sé tekið
til þeirrar þróunar sem hefur orðið í
kennslu erlendra mála. Fyrir nokkrum
árum var könnunarpróf í ensku lagt fyrir í
framhaldsskólum landsins. Þar var málið
bútað niður í einingar sínar og prófað sér
í orðaforða með krossaspurningum. Orð-
in, sem prófa átti, voru fjórtán að tölu.
Þarna blasir við vandi. Hvernig er hægt að
velja fjórtán orð til að vera fulltrúar þeirra
þúsunda orða sem nemendur á þessu stigi
eiga að kunna? Prófformið sjálft kemur í
veg fyrir að hægt sé að prófa nema brot.
Auk þess er mjög erfitt að semja góð
krossapróf og þau prófa ekki endilega það
sem þau eiga að prófa. Nemendur þurfa
að skilja alla hina valmöguleikana til að
geta svarað rétt, og þar með er verið að
gera aukakröfur til nemenda umfram það
sem prófatriðið leggur upp með.
Auður Torfadóttir.
Opinber prófa-
stefna á íslandi
virðist ganga í
öfuga átt við
það sem tíðkast
annars staðar nú
og samræmd
próf hafa færst í
átt frá samþætt-
ingu í það að
prófa aðgreinda
þætti.
17