Bæjarins besta - 29.12.1993, Síða 9

REJARINS BESTA • Miövikudagur 29. desember 1993
9
það. Ég er alveg ófeimin við að
segja það að ég tel að ég hafi átt
núnn þátt í því að það vannst.
Ég bara veit það.”
-Eiga konur ennþá erfitt upp-
dráttar innan þessara hefð-
bundnu stjómmálaflokka?
Hún hugsar sigum eitt andar-
tak. Segir síðan. „Ef maður vill
ekki vera með sleggjudóma þá
er dálítið erfitt að meta stöðu
kvenna í stjómmálunum. Það
er enginn vafi á því að störf
kvenna eru vel metin innan
stjómmálaflokkanna. Éghef t.d.
alltaf verið vel metin. Það er
hins vegar þannig að konur vilja
láta aðra ýta sér fram. Karlamir
ýta sér fram sjálfir. Þeir em
alltaf tilbúnir að taka fyrsta
sætið. En þegar við emm búnar
að ná árangri viljum við að
karlarnir komi og segi við
okkur. Þú ert búin að ná góðum
árangri og sætið er þitt. En þá er
oft einhver karl kominn sem
vill ogheldur aðhann eigi skilið
ömggt sæti. Þeir em oft miklu
vissari um að þeir eigi erindi í
ömggt sæti og ganga þá í það
að tryggja sér það fyrr en við.
Við emm andvaralausari og
auðvitað em karlar og konur
mjög ólíkar manngerðir. Ég hef
oft tekið eftir því þegar verið er
að velja konur í nefndir og ráð
að þá em karlar stundum búnir
að koma sér á undan í biðröðina.
Þeir em búnir að láta vita af því
aó þeir séu tilbúnir að taka slík
störf að sér. Konur em aldrei
búnar að koma sér í slíka bið-
röð. Þær era ef til vill tilbúnar
ef leitað er til þeirra en þurfa þá
kannski að hugsa sig um hvort
þær séu nú hæfar. Þær efast
lengur. Ég held að þetta sé upp-
eldið. Hvað sem við segjum þá
ferðumst við um í sitt hvom
samfélaginu, karlar og konur,
þótt okkur líki vel að blanda
geði við hvort annað.
- Var það efi þinn sem varð til
þess að þú fékkst ekki ráðherra-
stól þegar Ossur Skarphéðins-
son og Guðmundur Ami Stef-
ánsson komu inn í ríkisstjóm-
ina?
„Það má vel vera að það
hefði breytt einhverju hefði ég
gengið í það að koma mér að.
Það gerði ég ekki. Ég hafði
prófað að vera aðstoðaráðherra
og ég er ekkert viss um að ég
hefði viljað ganga svo langt að
svo stöddu. Ég lét formanninn
þó hiklaust vita hvaða kosti ég
sæi við að Alþýðuflokkurinn
ætti tvær konur í ríkisstjóm. Ég
vildi vera jafn gjaldgeng og
félagar mínir. Minn metnaður
brýst þannig út að þegar mér
finnst vera gert upp á milli fólks
þá er mér misboðið.
Samstarfið við
Jón Baldvin
-Þú situr núna sem vara-
formaður Alþýðuflokksins og
ferð þar í spor Jóhönnu Sigurð-
ardóttur sem hefur kvartað há-
stöfum undan Jóni Baldvini
Hannibalssyni. Hvemig er að
vinna með Jóni?
„Það var alveg ljóst að eftir
svona uppákomu eins og varð í
vor að hvaða formaður sem var
myndi reyna að eiga gott sam-
starf við næsta varaformann
flokksins fram til flokksþings.
Ég óttaðist ekki að það yrði
vandamál. Samstarf mitt og
Jóns Baldvins er á allt öðmm
palli en samstarf hans og Jó-
hönnu. Þau fara saman í ríkis-
stjóm og sitja saman við ríkis-
stjómarborð sem formaður og
varaformaður. Ég er á þessum
tíma þegar kornin í hlutverk sem
þingflokksformaður Alþýðu-
flokksins. Þingflokksformað-
urinn er sá sem leiðir þinghóp
flokksins í þinginu. Hann er
oddviti þingmannanna og tals-
maður flokksins í þinginu. Þess
vegna breytti varaformennskan
ekki svo miklu í okkar sam-
starfi því formaður þingflokks-
ins hefur auðvitað mikið sam-
band við formann flokksins. Ég
ætla ekki að bera mín varafor-
mannsstörf saman við störf
Jóhönnu sem varaformanns og
vonandi gerist þess ekki þörf
síðar.”
Sverrir hefur þagað í dágóða
stund og hlustað á okkur Rann-
veigu ræða um pólitíkina og
þau störf sem hún hefur gegnt
fyrir Alþýðuflokkinn. Ég spyr
hann að því hvort hann hafi
getað séð það fyrir að eigin-
kona hans ætti eftir að verða
varaformaður Alþýðuflokksins
þegar hún ákvað að gefa kost á
sér í bæjarmálin í Kópavogi?
„Nei, ekki í upphafi. En hún
hefuralltaf siglthægtogsígandi
upp á við síðan 1978,” segir
hann brosandi.
Rannveig segir að þrátt fyrir
ólík viðhorf og ágreining um
mál milli stjómarliða og stjóm-
arandstöðu á Alþingi ríki góður
samstarfsandi á milli kvenna í
þinginu. „Það er góð taug á
milli allra kvennanna í þinginu
hvort sem það em Kvennalista-
konur eða konur í hinum flokk-
unum. A góðri stund kemur það
fyrir að konumar í flokkunum
ræða sérstöðu sína á þinginu og
bera örlítið saman bækumar.”
Félagshyggju-
kona eða
hægrisinni?
-Er hún ánægð með störf
Alþýðuflokksins í þessari ríkis-
stjóm?
„Já, ég er þokkalega ánægð
með störf flokksins í ríkis-
stjóminni. En menn verða að
gera sér grein fyrir því að það er
mjög ólíkt að vera stjómarliði í
þriggja flokka samsteypustjóm
þar sem félagshyggjuflokkamir
fara með völdin eða vera einn
félagshyggjuflokkanna í stjóm
með Sjálfstæðisflokki. Við
þessar aðstæður er svo auðvelt
fyrir stjórnarandstöðuna að
finna snögga bletti á Alþýðu-
flokknum. Núna hafa verið
miklir samdráttar- og erfiðleika-
tímar í íslensku efnahagslífi.
Það er svo auðveldur leikur hjá
stjómarandstöðunni aó koma
með harða gagnrýni á niður-
skurð í ríkisútgjöldum og aðrar
aðhaldsaðgerðir við þessar
kringumstæður. Mér finnst
ríkisstjórnin hafa staðið sig
þokkalega við erfiðar aðstæður
og það er ekki undarlegt þótt
hljómurinn í henni hafi stundum
verið misjafn. Þar er ég að tala
um stjómarliða og ráðherra í
þessari ríkisstjóm. Þrátt fyrir
allt era nokkuð öndverð sjónar-
mið í þessum tveimur flokk-
um.”
-Sagt hefur verið að forysta
flokksins sé nokkuð hægri-
sinnuð í seinni tíð. En innan
Alþýðuflokksins era náttúrlega
sterk félagshyggjuöfl ennþá.
Hvomm arminum tilheyrir þú?
„Ég held að þeir, sem hafa
starfað með mér til margra ára
og þekkja mín sjónarmið,
myndu ekki telja mig hægri-
sinnaða. Ég vann að félags-
málum hér í Kópavogi á þeim
tíma sem hér fór fram mjög
mikil félagsleg uppbygging. Ég
var formaður félagsmálaráðs
héma, í félagsmálastofnun sem
öll fjölskyldumálin heyrðu
undir. Mér finnst það mjög
mikilvægt við stjórnvölinn,
hvort sem það er hjá ríki eða
bæ, að menn setji sér forgangs-
röð verkefna. Það hefur verið
dálítið erfitt um vik þau fjögur
ár, sem ég hef verið á þingi, því
nær allir kraftamir hafa farið í
uppbyggingu efnahagsmála
vegna langvarandi samdráttar í
þjóðarbúskapnum. Málin, sem
maður hefði viljað berjast fyrir,
hafa átt undir högg að sækja
sökurn þess að hvað eftir annað
hefur þurft að bregðast við yfir-
vofandi þrengingum í atvinnu-
lífinu. Þaðhefur veriðnauðsyn-
legt að reka aðra skattapólitík,
en maður sá fyrir, til þess að
afstýra því að fyrirtækin yrðu
gjaldþrota. Og það hefur þurft
að veita talsverðum fjármunum
til atvinnuskapandi verkefna á
sama tíma og tekjur ríkisins h afa
staðið í stað. Ef við hefðum
haft samahagvöxt og hin OECD
ríkin undanfarin ár, þá hefðum
við haft 250 milljörðum meira í
tekjur. Þetta setur sitt mark á
þaö að við höfum ekki getað
sótt jafn mikið fram í hinum
félagslegu þátturn og mig
dreymdi um þegar ég kom inn á
þing, þó margt hafi áunnist.
Atvinnumálin
hafa haft
forgang
Atvinnumálin hafa þurft að
hafa forgang því allt annað er
minna virði. Fólkverður aðhafa
atvinnu. Það er gmndvallar-
atriði. Ég hef alltaf haft það að
leiðarljósi að sinna því sem ég
vil kalla fjölskyldustefnu. Ef ég
lít yfir þessi fjögur ár og reyni
að finna eitthvað sem ég er ós-
átt við þá finnst mér að við
hefðum mátt taka enn betur á
þeim málum. Ég hef orðið
ennþá ákveðnari í því á þessum
ámm mínum á þingi að mesta
fjölskyldustefnan er sú að flytja
verkefni frá ríki yfir til sveitar-
félaganna og jafnframt gefa
þeim auknar tekjur, því það er
þar sem hægt er að vinna að
málum á semhagkvæmastahátt.
Ef sveitarfélögin sjá um mál
eins og öldrunarmálin, dag-
vistun, málefni fatlaðra og
önnur nærverkefni sem snúa
beint að íbúunum þá er fundin
sú samskipan sem þarf til að
þessir þættir grípi inn í hvem
annan. Ég vil leggja megin-
áherslu á að sveitarfélögin fái
sjálfstæða tekjustofna og verk-
efni þannig að fólkið sjálft geti
valið um það hvemig sveitar-
félagi það vill búa í.“
-Þú ert að tala um að minnka
miðstýringuna, eða hvað?
„Já. Fólkið hefur betri yfir-
sýn yfir það sem gerist heima í
bæjunum og getur þá kosið
pólitíkusa sem vilja efla þá þætti
sem mikilvægir em. Þannig
verður lýðræðið virkast. Ég hef
séð það á þessum ámm að það
er ekki gott að Alþingi og ríkið
sé með puttana í þeim málum
sem snúabeint að fjölskyldunni
þótt auðvitað verði Alþingi að
setja lög. Það er ekki gott að
ákvarðanir um fjárveitingar til
þessara málaflokka séu teknar
af því stjómvaldi semríkisstjóm
er.”
Er kreppan að
hverfa?
-Þú situr í efnahags- og viö-
skiptanefnd Alþingis. Hvað
sérð þú fyrir þér á næsta ári?
„Ég sit í efnahags- og við-
skiptanefnd og ég er líka for-
maður félagsmálanefndar sem
auk þess að vera sveitarfélaga-
nefndin er einnig með hin
mjúku málin sem kölluð em.
Það er alveg ljóst að þessi ár,
sem hafa liðið og þau ár sem
framundan em, gera miklar
kröfur um endurskipulagningu
í þjóðfélaginu. Við verðum að
hætta öllum glannaskap í
rekstri. Við megum ekki fram-
kvæma upp á guð og lukkuna
með framlögum úr sjóðum. Það
er mjög mikilvægt að atvinnu-
lífinu verði búið þannig um-
hverfi að búast megi við blóm-
gun þar. Það hefur verið frekar
erfitt aðhorfaupp á aukna skatt-
heimtu hjá einstaklingum um
leið og hlúð hefur verið að at-
vinnulíflnu. Því vonaég aðhjól
atvinnulífsins fari að hreyfast
úr stað. En það verður einnig
að gæta þess að
þar fari engin ævintýramennska
af stað. Það er ljóst af þeim
spámum efnahagsmál, sem við
höfum skoðað, að við emm ekki
komin út úr þrengingunum þrátt
fyrir að nýjasta þjóðhagsspáin
sýni örlítið bjartara útlit en gert
hafði verið ráð fyrir. Við
munum fara aðeins neðar í öldu-
dalinn á næsta ári en eftir það er
búist við svolítilli uppsveiflu.
Þess vegna er afar mikilvægt
að við verðurn ekki búin að
skuldbinda góðærió þegar það
kemur.
Ríkisstjómin hefur reynt að
hafa það að leiðarljósi í sínum
verkum. Ég er bjartsýnni eftir
að við fengum þessa seinni
þjóðhagsspá fyrir jólin. Það er
örlítið bjartara framundan en
það leit út fyrir að vera fyrst í
haust.”
Tengda-
sonurinn
Kristján
Jóhannsson
Eitt er það sem verður að
ræða við þau hjón Rannveigu
og Sverri en það er ævintýri
dóttur þeirra, Sigurjónu sem
hefur fylgt eiginmanni sínum
Kristjáni Jóhannssyni, þeim
heimsþekkta ópemsöngvaraum
víða veröld.
„Þegar Sigurjóna og Kristján
tóku saman var hann að byrja
að þoka sér upp í að syngja í
þessum stóm alþjóðlegu ópem-
húsum. Við horfðum upp á
hvaðhann þurfti að leggjamikið
undir og hversu mikið hann
þurfti að leggja á sig. Fáir hafa
fylgst jafn náið með því og við,”
segir Rannveig. „Eitter aðhafa
þessa gullrödd. En til viðbótar
því þurfa einstaklingar að hafa
áræði og ofboðslega sterkan
vilja og þann eiginleika að láta
aldrei bugast,” bætir hún við.
„Það er samspil allra þessara
þátta sem hafa gert Kristjáni
kleift að komast þangað sem
hannhefurnáð. Þauhjóninhafa
verið óskaplega samheldin og
Sigurjóna hefur litið á þetta sem
sameiginlegt verkefni þeirra
beggja. Það hefur verið rnjög
gaman að sjá þetta gerast og
sérstaklega að sjá árangurinn af
starfmu. Þau eigaheimili á Italíu
og eiga tvo stráka, sem em sex
og fjögurra ára,” segir amman
Rannveig stolt.
-Sigurjóna var sjálf komin á
fleygiferð í leiklistina þegar þau
tóku saman. Hún hefur náttúr-
lega þurft að leggja það til hliðar
til að geta fylgt manni sínum?
Sverrir: „Þau em mjög góðir
félagar og ákaflega samrýmd.
Kristján flnnur þörf hjá sér til
að hafa hana við hlið sér á
æfingum. Þau vinna mikið
saman. Hún hefur kynnst fræg-
ustu óperaleikstjórumheimsins
og hefur þannig öðlast mikla
reynslu í þessum sérstæða
heimi.”
Óperutónlistin
heillar
-Hlustið þið mikið á ópemr?
Rannveig: „Við gerðum þaó
ekki áður en höfum alveg
heillast af ópemtónlist eftir að
hún fór að hafa svona áhrif á
fjölskylduna,” segir hún og
brosir.
„Við höfum verið viðstödd
stærstu sigurstundir Kristjáns
og vomm á meðal áhorfenda
þegar hann þreytti fmmraun
sína á Scala og þegar hann söng
í fyrsta sinn á leikvanginum í
Veróna. Við fómm einnig að
sjá hann syngja í fyrsta skipti í
New York City óperunni og í
Metropolitan ópemnni. Þetta
hafa verið ógleymanlegar
stundir.”
Eldri sonur þeirra, Eyjólfur
Orri býr einnig erlendis. Hann
er flugvirki og býr í Gautaborg.
„Hann á einnig tvo litla stráka,”
segir Rannveig.
„Eldri sonurhans erbyrjaður
í skóla í Svíþjóð og það á líka
við um eldri son Sigurjónu sem
er í skóla á Italíu. Það að bömin
okkar búi í útlöndum er kannski
svipaó því þegar við fómm
suður í skóla. Ef til vill sjáum
við bömin okkar og bamaböm
ekkert minna en foreldrar á Isa-
firði sáu sín böm sem fóm burt
í aðra landshluta til náms og
starfa. Þetta er athyglisvert og
sýnir hversu hröð þróunin hefur
veriö.”
Yngsti sonur þeirra, Jón
Einar, er sautján ára og er enn
ekki floginn úrhreiörinu. Hann
er menntaskólanemi.
Það er mál að slíta samtalinu.
Þau hjónin þurfa að sinna jóla-
undirbúningi líkt og aðrir Is-
lendingar. Þau em fríinu fegin.
Eftir hátíðamar hefst hið póli-
tíska þref á ný.
Texti: Bjarni Brynjólfsson.
Myndir: Hreinn Hreinsson.