Bæjarins besta - 30.06.1999, Blaðsíða 6

Arnfinnur Jónsson og Valur Richter voru í vor
ráðnir til refaveiða á vegum ísafjarðarbæjar í
sumar. Svæðið sem þeir fara um er mjög víð-
lent, nær frá Alftafirði við Djúp og allt yfir í
Arnarfjörð og mikið fjalllendi um að fara. Þeir
eru báðir þrautreyndar refaskyttur og einkum
gjörkunnugir refaslóðum í Arnarfirði og Dýra-
firði. Tíðarfarið í vor hefur verið afleitt. Mörg
þekkt greni voru undir fönn og þess vegna
hefur tófan gert sér mörg ný að þessu sinni.
Samt voru þeir félagar komnir með yfir áttatíu
unnin dýr um síðustu helgi.
Refaskyttur ísafjarðarbœjar, Vahtr Richter og Arnfinnur Jóttsson.
Þeir voru að vakna og ferð-
búast síðdegis á sunnudaginn
þegar BB spjallaði við Val
Richter um veiðarnar. Nóttin
er helsti veiðitíminn en þó
liggja þeir stundum sólar-
hringum saman á grenjum.
„Við byrjuðum í vor að verja
kringum æðarvörpin og síðan
höfum við verið að leita og
vinna greni. Tíðin hefur verið
alveg óvenjulega slæm. Þetta
er versta sumar hér um slóðir
síðan 1983, bæði rigninga-
samt og mjög kalt. Það snjóaði
meir að segja á okkur í nótt
úti í Svalvogum“, sagði Valur.
ÞeirArnfinnur og Valur hala
unnið mjög lengi saman við
refaveiðar. Frá 1988 voru þeir
á hverju sumri ráðnir til
grenjavinnslu í Arnarfírði og
Dýrafirði, lengi framan af á
vegum Þingeyrarhrepps en
undir lokið hjá hinum sam-
einaða ísafjarðarbæ, eða allt
þar til í hitteðfyrra. Á síðasta
ári samdist ekki og þá voru
þeirfélagarfjarri góðu gamni.
„Þá voru aðeins unnin 27 dýr
allt sumarið á öllu þessu
svæði“, segir Valur. „I hitteð-
fyrra vorum við með Arnar-
fjörð og Dýrafjörð og þá unn-
um við 138 dýr en í fyrra var
skilað inn 27 dýrum af öllu
svæðinu. Núna erum við
komnir með 82 frá því að við
fórum af stað í byrjun þessa
mánaðar.“
Grenin á kafi í snjú
Fram að þessu hafa þeir
mest verið á ferðinni á suður-
hluta svæðisins. „Við höfum
ekki enn komist um allt svæð-
ið en erum nú að fara að færa
okkur norður á bóginn eftir
því sem snjórinn hörfar. Snjór
hefur verið svo mikill á fjöll-
um að það hefur gengið mjög
illa að finna grenin. Tófan er
mikið í nýjum grenjum. Hún
hefur hreinlega ekki komist í
þau gömlu vegna þess að þau
hafa verið á kafi í snjó.“ Valur
segir að hlutfall yrðlinga sé
óvenjulítið. „f áreróvenjulega
mikið af geldlæðum. Ég býst
við að það hafi drepist mikið
undan tófunni í kuldatíðinni.
Það er mjög mikið af fullorðn-
um dýrum og geldum dýrum
en hlutfallið af læðum og
steggjum er líkt og venju-
lega.“
„Skrifstofumennirnir"
- Það kom fram í dagblaði
fyrir nokkru, að ekki þyrfti
lengur að skila inn skottum.
Er það rétt?
„Nei, það er alrangt. Þetta
kom fram í DV og þar var
talað um að búið væri að gera
refaveiðar að skrifstofustarfi.
Ef viðArnfinnurteljumst vera
skrifstofumenn, þá finnst mér
sú skrifstofa leka heldur mikið
og vera nokkuð köld! Jú. við
verðum að skila inn öllum
skottum. Við höfum lent í
öllum veðrum í þessari „skrif-
stofuvinnu" okkar. Við erum
búnir að lenda í snjókomu og
slyddu, þoku og brjáluðu
veðri. Fyrir utan daginn í dag
höfum við aðeins einu sinni
fengið sólskin. Það var á sjó-
mannadaginn. Að öðru leyti
hefur yfirleitt verið rigning og
kuldi allan tímann, al veg niður
í frostmark."
Á meðan veiðitíminn stend-
ur eru þessir menn að alla
daga, virka jafnt sem helga,
og reyndar nætur öllu frekar
en daga. „Við erum að eins
lengi og við þurfum. Lengst
höfum við legið á greni í fjóra
sólarhringa samfleytt. Við
fáum okkur nú blund á milli."
Þeir eru ekki með tjald. „Við
erum í góðum göllum en það
kólnar nú helvíti á okkur
stundum.“
„Tale“ við tófurnar
á þnirra máli
Refaskytturnar nota aðal-
lega sérsmíðaða riffla, mjög
öfluga og með sjónauka.
Einnig kemur þó fyrir að grip-
ið sé til haglabyssunnar. Þeir
félagar nota engin hjálpartæki
við veiðarnar önnur en byss-
urnar - og gaggið, ekki má
gleyma því. Þeir geta gaggað
eins og tófur, en það er rey ndar
ekki mjög oft sem þeir grípa
til þess. Helst að þeir geri það
á grenjum og gaggi þá út
yrðlingana.
„Um daginn sátum við inni
við Mjólká. Við vissum um
dýr þar en fundum ekki gren-
in. Við sátum sinn á hvorum
stað, ég Hófsármegin en Finni
var Mjólkármegin. Finni var
nýbúinn að skjóta stegg sín
megin þegar tófa byrjar að
gagga í fjallinu mín megin.
Hún er nokkuð hátt í fjallinu
og á leiðinni frameftir. Þegar
ég sá að ég væri búinn að
missa hana prófaði ég að
gagga og þá kom hún á spretti
niður tjallið og beint lil mín.
Það var geldlæða.“
- Er ekki vandi að gagga
svo vel fari?
„Það kemur fljótt."
—Vitið þið hvað þið eruð að
segja með gagginu? Þekkið
þið raddbrigði og merkingar-
mun í tófugaggi?
„Já, það eru ótvíræð radd-
brigði í gagginu hjá tófunni.“
- Hvað segið þið helst við
tófurnar?
„Við segjum bara
„komdu“!“
Skottlaus túfa
Það bar til tíðinda um dag-
inn, að þeir félagar unnu rófu-
lausa tófu í Svalvogum við
utanverðanArnartjörð. Maður
sem er ófróður um tófuveiðar
lét sér detta í hug, að einhver
hefði skorið skottið af til að fá
premíunaog vonasttil að ann-
að yxi í staðinn og þannig
mætti fá fleiri en eina „upp-
skeru“ af sömu tófunni. Valur
telur slfkt aldeilis af og frá.
„Ég hef aldrei séð svona áður.
Hún hefur greinilega fæðst
rófulaus. Það var ekki að sjá
neitt ör eða neinn stubb. Þessi
tófa hafði sýnilega verið mjög
öflug í kollunni. Ég sá hana
fyrst á löngu færi og hélt fyrst
að þarna væri lamb að koma
skokkandi. Mérfannst lambið
að vísu með óvenjulega stóran
haus og þegar ég gætti betur
að sá ég að þetta var tófa með
kollu í kjaftinum."
Það er svo spurningin, hvort
Valur fær borgað fyrir skott af
skottlausri tófu.
Varpstöðvarnar sem þeir
Arnfinnur og Valur voru að
vakta í byrjun veiðitímans eru
víða á svæðinu. Helstu staðir
þar sem æðarvarpi er sinnt og
dúntekja stunduð eru Lauga-
ból, Auðkúla og Hrafnseyri í
Arnarfirði, Hólar, Mýrar og
Lækur í Dýrafirði og Holt,
Tannanes og Veðrará í Ön-
undarfírði. „Þetta er víða og
bændurnir hringja í okkur
þegar þeir eiga í erfiðleikum
að verja varpið fyrir tófunni."
„Aðkomumenn að sunnan"
Þeir Arnfinnur og Valur eru
hreint ekki sáttir við að vera
nefndir „aðkomumenn að
sunnan“ sem nú hafi verið
fengnirtil að stundarefaveiðar
hér fyrir vestan, eins og gert
var í áðurnefndri umfjöllun í
DV. Arnfinnur átti heima á
Þingeyri í þrjátíu og fimm ár
og hefur stundað refaveiðar á
svæðinu í fjölda ára en er nú
nýfluttur brott. „Ég get nú
varla kallað hann aðkomu-
mann“, segirValur, sem sjálf-
ur settist að á Þingeyri fyrir
rúmum tuttugu árum og bjó
þar þangað til hann fluttist til
Isafjarðar fyrir nokkrum ár-
um. Og þar býr hann nú. Lík-
lega þurfa menn þó að vera
búsettir hér vestra lengur en
fáeina áratugi áður en inn-
fæddir hætta að nefna þá „að-
komumenn að sunnan“. „En
hvað sem því líður, þá finnst
mér árangurinn skipta mestu
máli“, segir Valur.
Þeir„aðkomumennirnir“ná
vissulega góðum árangri,
enda gjörþekkja þeir land-
svæðið og háttalag tófunnar
eftir að hafa stundað hér
grenjavinnslu í fjölda ára.
„Munurinn kom berlega í ljós
í fyrra þegar við vorum ekki
til staðar“, segir Valur. „Núna
erum við á stuttum tíma og
við mjög erfiðar aðstæður
búnir að vinna þrefalt fleiri
dýr en unnin voru á öllu
svæðinu allt sumarið í fyrra.“
Og þeir eiga enn tvo mánuði
eftir, því að veiðitíminn hjá
þeim stendur til 1. ágúst.
Þeir þekkja fjölda grenja t'rá
liðnum árum en einnig leita
þeir sífellt að nýjum grenjum.
Það gera þeir bæði með því
að fylgjast með tófunni en
einnig vita þeir af reynslunni
hvar hennar er helst að leita.
„Verst er að finna greni í kjarr-
lendi“, segir Valur.
Það gengur yfirleitt vel að
ná yrðlingum út úr grenjum.
„Við bofsum þá bara út, herm-
um eftir fullorðnu tófunum
þegar þær koma heim með
ætið. Þá koma þeir stökkvandi
út.“
Faðernismál túfunnar
Valur segir að það sé ljóst,
að steggur og læða haldi sam-
an að minnsta kosti yfir sum-
arið. „Dr. Páll Hersteinsson
er um þessar mundir að rann-
saka faðernismál hjá tófunni
og athuga hvað læðan fær hjá
mörgum steggjum eða hvort
hún fær yfirleitt hjá fleiri en
einum.“
6
MIÐVIKUDAGUR 30. JÚNÍ 1999