Bæjarins besta - 05.01.2005, Síða 8

MIÐVIKUDAGUR 5. JANÚAR 20058
Bóksali
með áunna leikhæfileika
– viðtal við Kristján Frey Halldórsson, bóksala
í Reykjavík og fyrrum bæjarfulltrúa á Ísafirði
Jólabókaflóðið er á enda. Það er gaman að
fylgjast með þessu árlega flóði bókmennt-
anna sem skellur á landsmönnum. Þar tak-
ast á rithöfundar, útgefendur, bókaverslanir
og stórmarkaðir. Taugatitringurinn fer ekki
framhjá neinum enda eru þessar fáu vikur í
kringum jól í raun uppskera mikillar vinnu.
Á þessum vikum ræðst að stórum hluta
afkoma fjölda fólks er tengist verslun og
listum. Flóðið í ár var ekki ólíkt öðrum
bókaflóðum. Öllu er tjaldað til að sannfæra
almenning um gæði hverrar bókar fyrir sig.
Auglýsingar bókaútgefenda eru fyrirferðar-
miklar á aðventunni. Nýtt andlit gat að líta í
hópi þeirra leikara er léku í sjónvarps-
auglýsingum. Andlitið er hins vegar kunn-
uglegt á Ísafirði. Þar fór maður sem hér á
árum áður var bæjarfulltrúi á Ísafirði. Hann
spilaði líka um tíma á sveitaböllum hér
vestra. Stóð fyrir innan búðarborð og seldi
fólki hljómplötur og hljómtæki. Var nem-
andi í Menntaskóla Björns Teitssonar. Þrátt
fyrir þessa löngu upptalningu er maðurinn
ekki gamall. Kristján Freyr Halldórsson er
innfæddur Ísfirðingur. Af rótgrónum kom-
inn. Undanfarin ár hefur hann selt bækur í
Reykjavík og leikið í misjafnlega vinsælum
hljómsveitum. Hann kom vestur í jólafrí til
þess að jafna sig eftir jólabókaflóðið. Við
ákváðum að setjast niður og taka létt spjall
um bækur og fleira sem honum er kært.
– Hvað hefur þú tekið þér
fyrir hendur frá því að þú fluttir
suður?
„Ég er aðstoðarverslunar-
stjóri í bókaverslun Máls og
menningar á Laugavegi. Ég
flutti suður 1998 eftir að hafa
rekið plötubúðina Hljóma hjá
Heiðari í Ljóninu í tvö ár og
setið í bæjarstjórn. Ég fór í
Háskóla Íslands í íslensku og
ensku en hef ekki lokið því
námi ennþá því árið 2000 hóf
ég störf í Mál og menningu og
hef ílenst þar. Það má segja að
á liðnum árum hafi ýmislegt
gengið á í rekstri verslana Máls
og menningar því þær hafa á
þessu tímabili verið í eigu
þriggja aðila og ég haft fjóra
yfirmenn. Fyrst var það Bók-
menntafélagið Mál og menn-
ing, síðan Edda og síðan í
ágúst 2003 hefur Penninn átt
bókaverslanirnar.
Penninn rekur í dag bóka-
verslanir Eymundsson og
bókaverslanir Máls og menn-
ingar. Það sem áður var Mál
og menning hefur nú skipst á
milli þriggja fyrirtækja. Bóka-
útgáfan er nú undir hatti Eddu
útgáfu, Mál og menning bók-
menntafélag gefur út Tímarit
Máls og menningar og síðan
eru bókaverslanirnar sem áður
sagði frá.“
Ekki hrifinn af
kaupum Pennans
– Er þá nokkur samkeppni
orðin eftir í rekstri hefðbund-
inna bókabúða?
„Það segir sig sjálft, að í
krafti stærðar sinnar ræður
Penninn auðvitað mjög miklu
á þessum markaði. Þegar það
kom til að fyrirtækið keypti
bókaverslanir Máls og menn-
ingar var ég ekki hrifinn í
fyrstu. Taldi þetta alveg ómög-
ulegt því við höfðum verið í
mjög grimmri samkeppni við
Eymundsson sem Penninn átti,
auk samstarfs við fleiri bóka-
verslanir víða um land. Ég
taldi ekki miklar líkur á því að
Samkeppnisstofnun myndi
samþykkja þessi kaup. En á
endanum samþykkti stofnunin
þennan gjörning og við því er
ekkert að gera. Greinilega allt
of mikið að gera hjá Sam-
keppnisstofnun.“
– Eru einhverjar hefðbundn-
ar bókaverslanir eftir sem eru
í eigu annarra?
„Já, þær eru til. Það er Lárus
Blöndal, Bóksala stúdenta,
Bókabúð Steinars og síðan er
ný verslun í Iðu í Lækjargötu.
Að auki eru stórmarkaðirnir
að selja bækur eins og allir
vita. Uppsetning þessarar nýju
verslunar í Lækjargötu var
auðvitað djörf ákvörðun, svo-
na mitt á milli risanna Máls
og menningar á Laugavegi og
Eymundssonar í Austurstræti.
Í bókaverslun okkar getur
þú gengið að mjög góðu úrvali
bóka. Við erum ekki aðeins
að selja það vinsælasta á hverj-
um tíma heldur getur þú fengið
þar Ársrit Sögufélags Ísfirð-
inga, svo eitthvað sé nefnt.
Við viljum standa undir því
að vera alvöru bókabúð með
breitt úrval bóka. Í dag horfir
þetta öðruvísi við fyrir mér
með verslanir Pennans, þær
eru gott mótvægi á móti stór-
mörkuðunum; veita góð kjör,
gott úrval og góða þjónustu
allan ársins hring.“
Samkeppnin við
stórmarkaðina
– Eiga bókabúðir einhverja
von í samkeppni við stórmark-
aðina?
„Ja, það er spurning. Það er
augljóst að bókaútgefendur
hafa mjög mikið rými til verð-
lækkana ef marka má verð-
lagningu stórmarkaða. Reynd-
ar er það nú svo að í stórmörk-
uðum er verið að búa til tilboð
sem eru seld almenningi. Það
er slegið upp afsláttartölum í
prósentum til þess að lokka
fólk inn. Þegar inn er komið er
umrædd bók ekki til og hefur í
raun aðeins verið til í fimm
eintökum.
Að sjálfsögðu er það gott
fyrir neytendur að verð skuli
lækka á vörum sem þeir vilja
kaupa. Hitt getur auðvitað ekki
gengið að bókaútgefendur taki
þátt í þeim skrípaleik sem átt
hefur sér stað í kringum stór-
markaðina á undanförnum ár-
um. Útgefendur hafa hækkað
viðmiðunarverð hjá sér úr hófi
til þess að hægt sé að búa til
spennandi afsláttartölur. Til
hvers þessi leikur er leikinn
veit ég ekki. Það viðmiðunar-
verð sem birt er í Bókatíðind-
um er sjaldnast notað í bóka-
búðum því það er svo hátt.“
– Með þessu afsláttarverði,
er þá verið að ganga á hlut
verslananna, útgefendanna
eða rithöfundanna?
„Að einhverju leyti. Aðal-
málið er að leiðbeinandi verð-
ið er alltof hátt og ekki í nein-
um tengslum við raunveruleik-
ann. Þessi afsláttarleikur sem
viðgengist hefur er skrípaleik-
ur. Það fer orðið ómældur tími
í bókabúðum að skipta um
verð. Stundum gerist það oft á
dag. Þetta er fyrst og fremst
gert til þess að auglýsa stór-
markaðina.“
Höfum ekkert val
– En þið takið þátt í leikn-
um?
„Já, auðvitað. Við höfum
ekkert val. Við verðum að
berjast. Það er auðvitað grát-
legt að horfa á stórmarkaðina
koma inn á markaðinn í sex
vikur á ári og reyna að fleyta
rjómann ofan af. Þess í milli
sinna þeir í engu þörfum sinna
viðskiptavina.“
– Eru stórmarkaðir ennþá
að ná af ykkur viðskiptum?
„Ég er ekki viss um það.
Sennilega eru þeir að því enn-
þá. Ef marka má sölutölur út-
gefenda hafa þær verið að
hækka. Sé það rétt er mark-
aðurinn líka að stækka. Auk
þessara aðila sem áður eru
nefndir hafa bókaútgefendur
líka verið að setja upp síma-
sölu á nýjum bókum.“
– Er ekki erfitt fyrir ykkur,
sem rekið sérhæfðar bóka-
verslanir, þegar bókaútgefend-
ur eru farnir að hringja í al-
menning í jólamánuðinum og
bjóða bækur á miklum af-
slætti?
„Jú, auðvitað er það mjög
öfugsnúið að bókaútgefendur
skuli vera komnir í beina sam-
keppni við bókaverslanir. Oft
enda nú þessar bækur í hönd-
unum á útgefendum að nýju.
En ég tek það skýrt fram að
þetta á ekki við um alla útgef-
endur. Þessar hliðarsölur eru
líka að trufla allar mælingar á
sölu því þær koma hvergi fram
í sölutölum bókabúðanna.“
Af metsölubókum
– Eitt af því sem rætt var við
tilkomu stórmarkaða í bóksölu
var að titlum myndi fækka.
Hefur það gerst?
„Nei, þær spár hafa ekki
ræst. Í það minnsta ekki enn
sem komið er. Það ríkir ekki
algjör „bestsellerismi“ sem
betur fer.“
– En þeir spádómar að sala
metsölubóka færi í ennþá
meiri hæðir en áður? Var
velgengni Kleifarvatns Arn-
aldar vegna þess hversu góð
bókin er eða var það vegna
þess að hún var auglýst í upp-
hafi sem metsölubók?
„Nú skal ég viðurkenna að
ég hef ekki ennþá lesið þá bók.
Ég hafði hana með mér vestur
og ætla að lesa hana í ró og
næði hér. Já, það er auðvitað
skrítið að sjá bók auglýsta sem
metsölubók á útgáfudegi.
Hvað er metsölubók? Met-
sölubók er bók sem allir kaupa
af því hún selst svo vel. Þarna
er stýringin orðin mjög mikil
og við höfum svo sem tekið
þátt í henni líka. Þarna er kom-
in mjög mikil hætta á að fólk
fari bara að kaupa það sem
allir eru að kaupa. Hvort þetta
á við um Kleifarvatn veit ég
ekki, en hættan á þessu er auð-
vitað fyrir hendi, og oft sem
góðar bækur drukkna í flóðinu.
Auðvitað hefur engin bók selst
áður en hún kemur út.“
– Erum við þá farin að sjá
fyrstu merki þess að titlum
fari að fækka þegar farið er að
bóka ákveðna höfunda sem
metsöluhöfunda áður en bæk-
ur þeirra koma út?
„Ég hélt satt að segja að við
hefðum fengið nóg af þessari
þróun fyrir þremur árum en
því miður heldur þessi met-
sölubókatilbúningur áfram.
Hins vegar sáum við nokkra
nýja höfunda koma fram í ár
sem fengu verðskuldaða at-
hygli og á meðan svo er á
maður kannski ekki að hafa
áhyggjur af þróuninni.“
Nýir höfundar
– Er fólk opið fyrir nýjum
höfundum?
„Já, fólk er opið fyrir nýjum
höfundum og ekki eins íhalds-
samt og áður. Menn héldu að
þessi kynslóð sem nú er að
koma upp myndi snúa baki
við bókinni. Það hefur ekki
gerst. Hver leggst upp í rúm
með tölvu? Ungt fólk kaupir
mikið af bókum, kann að lesa
og kann líka að skrifa. Gaman
að sjá þessa ungu höfunda með
ljóð og skáldsögur, til að
mynda Eirík Norðdahl.“
– Þú nefndir okkar mann,
hann Eirík Örn. Var hann að
gera það gott?
„Já, mér finnst hann vera að
gera góða hluti. Mönnum sem
ég tek mark á í hópi rithöfunda
þótti töluvert til hans koma og
svo er um fleiri nýja höfunda
sem komu fram í ár. Hins veg-
ar fékk Eiríkur misjafna dóma
gagnrýnenda sem mér fannst
útgefandi hans vinna vel úr,
snúa vörn í sókn.“
Að slátra bók
– Geta gagnrýnendur slátrað
bók? Hafa þeir gert það?
„Já, það hefur gerst án þess
að ég vilji fara að nefna nein
nöfn í því sambandi. Sumt er
eins og að sé dauðadæmt fyrir-
fram. Bækur hafa átt mjög erf-
itt uppdráttar eftir slæma
dóma.“
– Á undanförnum árum hef-
ur birst bókagagnrýni í sjón-
varpi í stuttum þáttum á besta
sjónvarpstíma. Hafa þessir
dómar áhrif?
„Já, alveg gríðarleg áhrif og
ég er ekki frá því að þeir séu
áhrifameiri en þeir dómar sem
birtast í blöðum. Öll umfjöllun
er af hinu góða og því má ekki
gera lítið úr þessari umfjöllun
sem í sjónvarpi er. Þrátt fyrir
að snöggsoðnir dómar hafi
áhrif, þá er fyrir öllu að um-
fjöllun um bækur og bók-
menntir aukist. Sem dæmi um
skrítna umræðu var umræðan
í kringum Bítlaávarp Einars
Más. Sumir gagnrýnendur
höfðu það út á hann að setja
að hann væri ennþá að skrifa
um lífið í Vogunum. Datt ein-
hverjum í hug að segja við
Heinesen að hann væri alltaf
að skrifa um lífið í Færeyjum?
Gagnrýnendur geta ekki dottið
í svona gryfjur. Hvert verk
verður að dæma fyrir sig.“
Bóksalinn leikandi
– Að öðrum þætti bóksöl-
unnar fyrir jólin. Þú varst áber-
andi í sjónvarpsauglýsingum
fyrir þessi jól. Hvernig kom
það til?
„Ja, það kom nú þannig til
að það var leitað innan fyrir-
tækisins að fólki með með-
fædda leikhæfileika, eins og
það var orðað. Markaðsfólkið
leitaði víða og meðal annars
til mín. Ég sagðist ekki hafa
neina meðfædda hæfileika
heldur einungis áunna hæfi-
leika. Þeir höfðu samband síð-
ar og ég sló til enda hef ég
gaman af að leika. Þetta gekk
glimrandi vel og var tekið upp
lítt undirbúið á einum degi.
Ég var mjög ánægður með út-
komuna miðað við að ég er
hvorki leikari né fyrirsæta.
Þeir sem léku í auglýsingunni
sem afgreiðslufólk voru allir
að leika sjálfa sig.
Þessi leikur minn í þessum
auglýsingum sannfærði mig
um mátt sjónvarpsins. Börn
sem komu í búðina bentu mik-
ið og kölluðu á mig sem auð-
vitað var gaman að upplifa.
Skondnasta atvikið var þegar
einn ógæfumaður kom í búð-
ina til okkar. Það gerist nokkuð
oft enda erum við í þjóðbraut.
Þessi ógæfumaður var eitthvað
til vandræða og stelpurnar í
búðinni treystu sér ekki til þess
að koma honum út og kölluðu
á mig. Þegar ég birtist varð
hann mjög hrifinn af því að
þarna væri auglýsingamaður-
inn kominn. Hann hlýddi öllu
sem ég sagði. Þetta kom mér
mjög á óvart enda hélt ég að
þessi maður væri ekki mikið
að horfa á sjónvarpið. Þessi
01.PM5 6.4.2017, 09:198