Vinnan - 01.07.1962, Qupperneq 7

innan
Hafskipabryggjurnar eru t. d. í Ju-
lianeháb, Godtháb, Egedesminde og
Jakobshavn, og um þessar mundir er
unnið að hafnargerðum í Frederiks-
háb, Sukkertoppen og í Angmagsa-
lik á austurströndinni. Á næstu árum
verða byggðar hafskipabryggjur í
ýmsum öðrum höfnum.
Vegagerð aðeins í bæjunum.
Nýju vegirnir eru malarvegir, en til-
raunum er þó svo langt komið með
þol asfalts við grænlenzk veðurskil-
yrði, að óefað verða asfaltgötur og
vegir algengastar. Hingað til er aðeins
um vegi að ræða á verzlunarlóðunum,
en strandlengjan milli bæjanna er
vegleysa. Vegakerfið samanlagt er að-
eins eitthvað um 100 kílómetrar eða
álíka og vegalengdin fram og aftur
milli Þingvalla og Reykjavíkur.
Vatnsveitur verða dýrar.
Öflun neyzluvatns leystu menn áð-
ur á þann frumstæða hátt, að sækja
vatn í læki, ár og tjarnir. En nú hef-
ur grænlenzka tæknistofnunin gert
allmargar vatnsveitur, sem árið um
kring tryggja heilnæmt vatn til
neyzlu.
Þessar vatnsveitur hafa orðið mjög
dýrar. í fyrsta lagi verður oftast að
gera stíflumannvirki í ám eða vötn-
um, og auk þess verður að byggja
leiðslurnar á lofti og utan um þær tré-
kassa, sem upphitaðir eru með raf-
magni.
Víðast hvar er sorphreinsun þannig
fyrir komið, að rusl og úrgangur er
flutt á vögnum út úr bæjum og þorp-
um og kastað í sjóinn, þar sem straum-
ar bera það ekki inn á hafnarsvæðin.
Þá er einnig verið að leggja skólp-
veitur í flestum grænlenzkum bæjum,
en fram að þessu hefur það verið ná-
lega ógerlegt vegna dreifbýlis. En nú
er byggðin skipulögð, og nýbyggingar
settar þar, sem skólpleiðslur hafa ver-
ið settar í götur.
Rafvæffing, sími og útvarp.
Seinustu árin hefur rafvæðingu
kaupstaðanna miðað vel áfram. Flest
íbúðarhús eru þar raflýst, og til suðu
er rafmagn einnig notað víða. Alls
munu vera 16 rafstöðvar í Grænlandi
— allt dieselstöðvar.
Eftir heimsstyrjöldina síðari hefur
símaþjónustunni fleygt fram. Nú eru
símstöðvar með lang- og stuttbylgju-
útbúnaði í öllum kaupstöðum lands-
ins. Miðstöð símaþjónustunnar er í
Godtháb.
Árið 1958 var útvarpsstöð Græn-
lands vígð. Aðalstöðin er í Godtháb,
en endurvarpsstöðvar í Góðhöfn og
Frederiksháb, en ennþá er útvarps-
sambandið við Norður- og Austur-
Grænland þó ófullnægjandi.
Vöruskemmur og fiskiffjuver.
Allsstaðar eru nú byggð vönduð
vörugeymsluhús, brauðgerðarhús og
grænmetisgeymslur. Sum vörugeymslu-
húsin eru margra hæða byggingar
með nýtízku lyftitækjum. Verzlunar-
búðirnar eru í deildum eftir vöruteg-
undum, og má yfirleitt fullyrða, að
þær búðir, sem nú eru byggðar í Græn-
landi, standist fyllilega samanburð við
ven.iulegar matvörubúðir í Danmörku.
Eftir síðari heimsstyrjöld hefur ver-
ið reistur fjöldi fiskhúsa, og um 80
fiskvinnslustöðvar eru nú dreifðar
víðsvegar um ströndina. Fram undan
þeim eru jafnan bátabryggjur.
í Narsarsuaq, sauðfjárræktarhéruð-
um Suður-Grænlands, var upp úr 1950
byggt nýtízku sláturhús ásamt íshúsi
og niðursuðuverksmiðju. Síðar hefur
verið byggt við það hraðfrystihús fyr-
ir fisk og fullkomin bræðsla, sem vinn-
ur lýsi bæði úr þorskalifur og selspiki.
í bænum Sykurtoppi hefur verið
byggt hraðfrystihús með nýtízku vél-
um, og framleiðir það nokkur þúsund
kassa af fiskflökum árlega.
í Christiansháb var byggð rækju-
niðursuðuverksmiðja árið 1950, og í
fyrra var hún stækkuð mikið, og flutti
hún þá í nýtt og vandað verksmiðju-
húsnæði.
Á ýmsum öðrum stöðum er verið að
koma á fót rækjuverksmiðjum. T. d.
er verið að byggja slíka verksmiðju
í Jakobshavn, og á hún að geta tekið
til starfa á árinu 1962. í þeirri verk-
smið.iu á einnig að framleiða frosin
lúðuflök.
í bæjunum Julianeháb og Frederiks-
háb hafa verið byggðar bátaviðgerða-
stöðvar ásamt viðgerðarskála miklum
til að vinna í að vetrinum. Við þessar
stöðvar eru góð trésmíða- og vélaverk-
stæði.
Meiriháttar skipasmíðastöð er sem
fyrr segir í Holsteinsborg, og er hún
vel búin að vélum og tækjum. Hún
getur tekið í slipp allt að 300 tonna
skip.
Nýir skólar og nýtízku
íbúffabygging'ar.
Skólar hafa verið byggðir í öilum
kaupstöðunum. Eru þeir fyrir stærri
svæði, og byggingu hagað þannig, að
auðvelt sé að stækka skólahúsin með
hækkandi nemendatölu.
í Godtháb, sem er miðstöð allrar
æðri menntunar, er nú verið að byggja
Kirkja-
samskóla, sem lokið verður eftir tvö
til þrjú ár. Þegar þessi skóli verður
fullger, er áformað að hann taki 12-
1300 nemendur, og verða í honum 25
venjulegar kennslustofur, 8 sérgreina-
stofur og tveir fimleikasalir.
í sambandi við skólasamsteypu
þessa verða heimavistir fyrir nemend-
ur unglingaskólans, gagnfræðaskólans
og kennaraskólans.
Eftir 1953 hafa verið byggðar 2200
íbúðir samkvæmt sérlega hagstæðri
byggingalöggjöf. Lán er veitt fyrir öll-
um byggingarkostnaði — 100% lán —
og er 40% af upphæðinni vaxta- og
afborganalaust. Flest hafa þetta ver-
ið einbýlishús og kosta 20—50 þúsund
d. kr., allt eftir gerð og stærð. (Þetta
þýðir ca. 130—310 þús. íslenzkra króna.
Á árinu 1961 var byrjað á miklum
sambyggingum, tveggja til þriggja
hæða. Er gert ráð fyrir því, að íbúð-
irnar í þeim verði ýmist seldar eða
leigðar.
Tæknistofnun Grænlands hefur
þegar unnið mikið að skipulagningu
bæja og kauptúna, því að án þess er
rhugsandi að tryggja íbúunum vatns-
veitu, skólpveitur, sameiginlegar hita-
stöðvar, verzlunargötur, þægilegan
aðgang að stofnunum og vinnustöðv-
um o.s.frv.
Áætlað er, að eftir 25 ár hafi núver-
andi íbúatala Grænlands tvöfaldast,
en hún mun vera um 24 þúsundir.
Og mun þá meginborri ibúanna verða
í kaupstöðunum. Til dæmis er þá gert
ráð fyrir, að íbúar Godthábs verði
orðnir 10 þúsund.
Sé sú mynd af þróun og framvindu
þjóðfélagsmála í Grænlandi, sem hér
hefur verið dregin upp, rétt í aðal-
atriðum. bá verður ekki annað sagt, en
að framfara- og umbyltingartimnbil
mikið sé runnið upp þar í landi. og
munu fáir fagna því jafn einlæglega
og íslendingar.