Vinnan - 01.11.1998, Blaðsíða 4

Þjóðfélag fyrir fólk á öllum aldri
Alþýðusambandið stóð í sl. mán-
uði fyrir ráðstefnu um starfslok í
samvinnu við BSRB og Landssam-
band eldri borgara. Ráðstefnan sem
bar yfirskriftina „Þjóðfélag fyrir fólk
á öllum aldri“ var haldin þann 1.
október sl. en sá dagur markaði upp-
haf árs aldraðra hjá Sameinuðu þjóð-
unum. Ingibjörg Pálmadóttir, heil-
brigðis og tryggingamálaráðherra,
flutti ávarp til kynningar á ári aldr-
aðra og boðið var upp á ýmis
skemmtiatriði. Meginhluti dagskrár-
innar samanstóð hins vegar af erind-
um þar sem lögð var áhersla á félags-
lega stöðu eldri borgara, undirbúning
starfsloka og virkni fólks að þeim
loknum. I máli fleiri en eins ræðu-
manns kom fram hversu mikilvægt
væri að gera eitthvað með fólki en
ekki fyrir það. Breyta þyrfti ímynd
aldraðra, hætta að hugsa um hvað
hægt væri að veita þeim, fremur ætti
að huga að því hvað aldraðir gætu
veitt sér.
Þórunn Sveinbjömsdóttir, formað-
ur Sóknar, sat í undirbúningsnefnd
ráðstefnunnar fyrir hönd ASI, ásamt
þeim Pétri A. Maack frá VR, og
Eddu Rós Karlsdóttur, hagfræðingi
ASI. Þómnn segist vera mjög ánægð
með ráðstefnuna, bæði hafi mæting
verið góð og vel tekið í erindin sem
flutt voru. „Ráðstefnan var verka-
lýðshreyfingunni til sóma“, segir
hún. „Vandinn er hins vegar að fylgja
málunum eftir og það veltur á hverju
félagi fyrir sig.“
I erindi sínu á ráðstefnunni ræddi
Þómnn um verkalýðshreyfinguna og
starfslok félagsmanna. Hún sagði
mikilvægt að hjá félögunum væri
hægt að fá allar upplýsingar þannig
að eldri félagsmenn gætu haldið á-
fram að leita til síns félags. Helst
þyrfti að sérhæfa fólk í þjónustu við
eldri félagsmenn og benti hún þá sér-
staklega á skrifstofur ASÍ og risafé-
laganna tveggja. Þórunn ítrekaði
nauðsyn námskeiða um starfslok og
vísaði þá í reynslu Sóknar en könnun
hjá eldri félagsmönnum sýnir að slfk
námskeið gefa góða raun. „Helst
þyrfti að halda slík námskeið tvisvar
fyrir hvern einstakling", sagði Þór-
unn. „Fyrst fáeinum ámm fyrir starfs-
lok þar sem lögð væri áhersla á að
fólk undirbyggi sig og liti á árin
framundan sem' áhugaverð. Síðan um
það leyti sem fólk hættir störfum."
Þá ræddi Þórunn sveigjanleg
starfslok og benti á að breytt heilsufar
og lengri lífaldur krefðist breyttra
viðhorfa. Hún sagði að kannanir
sýndu að fólk vildi eiga kost á að
starfa lengur og þá helst í hlutastarfi.
Þess vegna hefði verkalýðshreyfingin
farið að huga að auknum sveigjan-
leika. I framhaldi af því ræddi Þómnn
lífeyrissjóðakerfið og aukna val-
möguleika þess með opnun á séreign-
ardeildum.
Þórunn kynnti síðan eftirfarandi
markmið ASÍ og BSRB vegna eldri
félagsmanna í aðildarsamtökunum:
Að tengsl félagsmanna við starfslok
rofni ekki við sitt félag.
Að sá mannauður sem eldri félagar
em verði virkjaður til félagsstarfa
innan félaga.
Að starfslokanámskeið verði fest í
sessi og haldin árlega.
Að koma á virku samstarfi eldri fé-
laga sem hættir eru störfum við
stjómir stéttarfélaganna.
Að stéttarfélög hafi á að skipa upp-
lýsingum varðandi starfslok fyrir
félagsmenn sína.
Að stéttarfélög hafi að leiðarljósi að
aldursdreifing í stjómum og ráðum
félaganna endurspegli alla aldurs-
hópa.
Að samtök launafólks og Landsam-
band aldraðra haldi uppi öflugu
fræðslu- og kynningarstarfi um
starfslok og sameinist um að þrýsta
á þá opinberu aðila sem hafa
skyldur á þessu sviði.
Lára Björnsdóttir.félagsmálastjóri Reykjavíkurborgar, stýrði pallborðsumrœðum en þátttakendur í þeim voru Anna Jónsdóttir og Bjarnfríður Leósdóttir.frá Lands-
sambandi aldraðra, Soffía Egilsdóttir.félagsráðgjafi, Ogmundur Jónasson, formaður BSRB, Grétar Þorsteinsson,forseti ASÍ, Vilhjálmur Vilhjálmsson, Sambandi
íslenskra sveitaifélaga og Jón Helgason, oddviti framkvœmdastjórnar árs aldraðra 1999.
Pétur A. Maack, varaformaður VR og ráðstefnustjóri, ásamt Ingibjörgu Pálma-
dóttur, heilbrigðisráðherra, sem ávarpaði ráðstefnuna, og Hötlu Halldórsdóttur,
forseta bœjarstjórnar Kópavogs.
Þjóöfélag fgrirfólk á <
t<>99
menningarlífi í þjóðfélaginu. Að fólk
láti ekki skipa sér á sérstaka bása í
þjóðfélaginu. Að fólk hafi fullan
sjálfsákvörðunarrétt í öllum sínum
málum. Að sveitarfélög, ríki og
verkalýðshreyfing skapi ytri aðstæð-
urnar, síðan sjái fólkið sjálft um
framkvæmdina. Að gera eitthvað
með fólki en ekki fyrir það
Starfslok sem framhald
fnemun en endalok
„Við starfslok finnum við einhverja
mestu stöðubreytingu sem verður á
seinni hluta fullorðinsáranna, sagði
Berglind Magnúsdóttir, sálfræðingur
á Landakoti og ítrekaði að ekki væri
undarlegt að margir kviðu þessum
Grétar Þorsteinsson,forseti ASI, leitar að lausu sœti íþéttskipuðum salnum í
Gullsmáranum í Kópavogi.
Að endurskoðun fari fram á lögum
um almannatryggingar og samspil
þeirra við lífeyrissjóðakerfið.
Að samtök launafólks taki þátt í um-
ræðu urn sveigjanleg starfslok
Mikilvægt að draga sig ekki í
lilé við starfslok
Aðalsteinn Sigfússon félagsmála-
stjóri í Kópavogi benti á að ráðstefn-
an hefði í raun víðtæka þjóðfélags-
lega skírskotun. „Það má rökstyðja
það að eðlileg og farsæl starfslok
fólks hafi áhrif á aðra þætti í þjóðfé-
laginu", sagði Aðalsteinn. „Að frjótt
og innihaldsríkt líf einstaklinganna
muni lækka kostnað við stofnanir
fyrir aldraða. Það leiðir að sjálfu sér
að einstaklingur sem gengur af
vinnumarkaði með fullri reisn og
heldur áfram að lifa eðlilegu og frjóu
lífi hefur miklu meiri líkur á að halda
andlega og líkamlega góðri heilsu
lengur en sá sem lendir í einangrun
eða er settur á sérstakan bás forræðis-
hyggjunnar."
Aðalsteinn lýsti síðan hugmynda-
fræði Frístundahópsins Hana-nú sem
starfar í Kópavogi. Kjami hennar er
að fólk sé sjálft vel undirbúið fyrir
starfslok og dragi sig ekki í hlé við að
hverfa af vinnumarkaði, eða eins og
hópurinn orðar það: Að fólk byrji að
undirbúa ellina meðan það er enn á
vinnumarkaði. Að eftir verklok haldi
fólk áfram að taka virkan þátt í öllu
almennu félagslífi, skemmtanalífi og
tímamótum. Astæðan væri sú að
vinnan hefði mikil áhrif á skipulagn-
ingu daglegs lífs og réði því að stór-
um hluta hvaða fólk maður umgeng-
ist. Starfslokakvíðinn snerist því oft
upp í hreina hræðslu við hið óþekkta,
ófyrirsjáanlega og jafnframt óvissu
um eigin viðbrögð. Hún benti jafn-
framt á að eftir starfslok þyrfti fólk
að endurskipuleggja daglegt líf og í
mörgum tilfellum gæti það reynt
vemlega á hjónabönd fólks.
Berglind sagði hugmyndir manna
um starfslok vera að breytast. Aður
fyrr hefði fólk litið á starfslokin sem
eins konar verðlaun sem fólk átti
skilin eftir mikla vinnu, nú væri hins
vegar farið á líta á þau sem framhald
vinnunnar. Að sögn Berglindar er
mikilvægt að líta á starfslok sem eðli-
lega þróun í lífi hvers manns, upphaf
að nýju tímabilli fremur en endalok.
Hún tók síðan undir með Aðalsteini
að mikilvægt væri að fólk undirbyggi
starfslok sín vel enda sýndu kannanir
að því betur sem fólk væri undirbúið
fyrir þessi tímamót, þeim mun betur
liði því í framhaldinu. Þess vegna
væri rétt að tala um starfslok sem yf-
irfærslu, yfirfærslu sem felur í sér ný
áhugamál, nýjan tilgang og athafna-
semi. Tímabilinu eftir starfslok
tengdust sérstakar væntingar, verk-
efni og áskoranir, ekki mætti tengja
það athafnaleysi.
Berglind ræddi að lokum hvort
starfslok hefðu í för með sér þung-
lyndi eða breytingar á sjálfsvirðingu.
Hún vísaði í niðurstöður rannsóknar
þar sem sýndu að starfslok hefðu
ekki neikvæð áhrif á líðan fólks. Því
virtist sem óvissan, kvíðinn og
hræðslan við tilvonandi starfslok
hefðu neikvæðari áhrif en starfslokin
sjálf. Ef til vill er þó munur á viðhorfi
kvenna og karla til starfsloka, eins og
Berglind nefndi en hún vísaði í er-
lenda rannsókn sem sýnir að karlar
eru almennt ánægðari eftir starfslok
en konur. Athyglivert er að karlar
sem höfðu verið ánægðir í starfi voru
ánægðastir eftir starfslok en þessu er
öfugt farið með konumar. Astæðan er
talin sú að konurnar eiga yfirleitt
slitrótta starfsævi að baki og eru því
ekki eins sáttar við sinn feril. Einnig
skiptir máli að karlamir höfðu undir-
búið sig betur fyrir starfslokin.
Þjónnsta stéttarfélaganna við eldri félagsmenn
Aðildarfélög ASÍ sinna eldri fé-
lagsmönnum með margvísleg-
um hætti öðrum en þeim birtist í
baráttu heildarsamtaka launafólks
fyrir kjömm og réttindum aldraðra.
Eldri félagsmenn stéttarfélaga
greiða yfirleitt ekki félagsgjald en
halda samt sem áður öllum réttind-
um í félaginu. Víðast hvar er lögð á-
hersla á að eldri félagar taki virkan
þátt í öllu almennu félagsstarfi og
stéttarfélögunum ber saman um að
þeir séu yfirleitt duglegir við að
sækja fundi, fara í ferðir á vegum
félaganna og mæta á skemmtisam-
komur. Mörg félög bjóða að auki
upp á sérstakar ferðir fyrir eldri fé-
laga og/eða halda þeim kaffisam-
sæti. Þá þekkist að orlofssjóðir
greiði eina ferð með félaginu á ári
fyrir eldri félaga og eldri félagar
geta einnig nýtt orlofshúsin áfram.
Talsmönnum stéttarfélaga ber
saman um að stéttarvitund eldri fé-
laga sé rík. Þeir sinna gjarnan á-
kveðnum verkefnum fyrir félögin.
Dæmi eru um að eldri félagar hafi
tekið virkan þátt í að safna efni um
sögu viðkomandi stéttarfélaga. Hjá
VR eru eldri félagar áfram í trúnað-
armannaráði eins lengi og þeir kjósa
sjálfir. Þeir teljast þá ekki lengur
fulltrúar starfsmanna hjá viðkom-
andi fyrirtæki heldur fulltrúar þeirra
sem komnir eru af vinnumarkaði. I
Trésmiðafélagi Reykjavíkur er
starfandi sérstök öldunganefnd sem
kosin er beint og þess er gætt að
halda góðu sambandi við eldri fé-
laga.
Mörg félög halda reglulega
starfslokanámskeið fyrir félags-
menn sína, gjaman námskeið MFA
sem ber yfirskriftina „Arin okkar”.
Kannanir leiða einnig í ljós að eldri
félagar eru duglegir að sækja nám-
skeið sem boðið er upp á.
Eldri félagsmenn leita mikið til
stéttarfélaga sinna til að fá aðstoð
við að rata í þeim frumskógi sem
mörgum virðist bótakerfi almanna-
trygginga vera. Þá aðstoða félögin
eldri félaga gjarnan við umsóknir
um greiðslur frá lífeyrissjóðum.
Algengt er að minni stéttarfélög
styrki margvíslegt félagsstarf eldri
borgara með einum eða öðrum
hætti og má þar nefna útgáfur á
þeirra vegum, samkomur eða ferða-
lög.
Þá þekkjast dæmi þess að stéttar-
félög hafi tekið beinan þátt í eða
styrkt sérstaklega byggingu fbúða
fyrir aldraða eða dvalarheimila.
Stéttarfélög hafa einnig styrkt
tækjakaup og/eða uppbyggingu fé-
lagsaðstöðu.
4
Vinnan