Stefnir - 01.04.1994, Blaðsíða 39

Hannes Hólmsteinn Gissurarson og Ólafur Klemensson skrifa með og
á móti eignarhaldi útgerðarmanna á veiðiheimildum
geta skipulagt veiðarnar með langtíma-
sjónarmið í huga.
Af því, sem nú er sagt, má ráða, að það
er misskiiningur, sem sumir menn uppi í
Seðlabanka hafa haldið fram, að nauð-
synlegt sé að innheimta auðlindaskatt af
sjávarútvegi vegna þess, að hann hafi
það umfram aðrar útflutningsgreinar Is-
lendinga að búa við ókeypis aðgang að
gjöfulli auðlind, fiskimiðunum. Um leið
og kvótakerfið kom til sögunnar, hætti
aðgangur að fiskimiðunum einmitt að
vera ókeypis; þá tók eðlilegt verð að
myndast á auðlindinni. Það er líka mis-
skilningur, að keyra þurfi gengi krón-
unnar niður með handafli í því skyni að
bæta öðrurn útflutningsgreinum en sjáv-
arútvegi upp „aðstöðumun“ (sem enginn
er lengur): Gengi krónunnar á auðvitað
að ráðast af framboði og eftirspurn. Ef
einhver ein útflutningsgrein er mjög arð-
bær, þá á það að endurspeglast í meiri
arði þar en annars staðar.
Kvótakerfið er auðvitað ekki fullkom-
ið. Mesta meinið er, að það nær ekki
nógu langt. Enn eru veiðar smábáta til
dæntis ekki undirorpnar aflahlutdeildar-
eða kvótakerfinu, svo að þeim hefur
fjölgað úr hófi fram. Kvótakerfið er eins
konar „girðing“ í kringum miðin. svo að
ekki verði þar „ofbeit", og á þessari girð-
ingu eru enn nokkur göt, sem smábátar
geta smogið urn. Þeim þarf að loka.
Ég hygg, að í raun sé ekki mikill á-
greiningur um það, sem ég hef nú sagt.
En andstæðingar kvótakerfisins eru aðal-
lega tvenns konar. Annars vegar eru
þeir, sem sjá fram á að missa spón úr
aski sínurn við það, sem er óhjákvæmi-
leg afleiðing kvótakerfisins, að skipum
fækkar og rnargir sjómenn verða að leita
sér að öðrunt störfum. Kvótakerfið er
beinlínis til þess að fækka skipum:
Vandinn var einmitt offjárfesting, of
margir togarar að eltast við þorskinn og
loðnuna, og kvótakerfið er lausn hans.
Hagræðingin er sársaukafull. þótt hún sé
nauðsynleg, og sumir eiga erfitt með að
þola hana.
Hins vegar eru þeir andstæðingar
kvótakerfisins, sem sjá ofsjónum yfir
því, ef útgerðarfyrirtæki á Islandi fá að
eflast og greiða hluthöfum sínum arð.
Þeir gagnrýna það, að í upphafi
var kvótunum, veiðiheimildunum,
úthlutað endurgjaldslaust til
þeirra, sem þá höfðu verið að
veiðurn um árabil.
Þótt þessir andstæð-
ingar kvótakerfisins
séu býsna háværir,
hafa þeir að vísu
ekki neina eina
skoðun á því, hvað annað hefði átt
að gera. Sumir hefðu viljað bjóða
veiðiheimildirnar upp í eitt skipti
fyrir öll, selja þær; aðrir hefðu
viljað leigja þær um eitthvert tímabil.
eina vertíð, eitt ár, firnm ár eða tíu ár;
enn aðrir hefðu viljað innheimta ein-
hvers konar auðlindaskatt.
Ég færi rök að því í heilli bók urn þetta
mál, Fiskistofnarnir við Island: Þjóðar-
eign eða ríkiseign?, að upphafleg úthlut-
un kvótanna hafi verið eðlileg í þeim
skilningi, að ekki hafi verið brotinn rétt-
ur á neinum öðrum. Ég ætla ekki að end-
urtaka þessi rök hér. En á eitt verð ég að
leggja áherslu. Hið raunverulega val um
eigendur kvótanna er val unt ríkið og út-
gerðarfyrirtækin. Það stuðlar tvímæla-
laust að víðtækari dreifingu valds og
skynsamlegri meðferð fiskveiðiarðsins,
ef útgerðarfyrirtækin fá að hirða hann í
stað þess, að stjómmálamenn fái að nota
hann til atkvæðakaupa og pólitísks
brasks síns. Allt gott og heiðarlegt fólk
ætti að sameinast um að takmarka fjár-
öflunarntöguleika stjórnmálamanna.
Ef taka á kvótana af útgerðarmönnum,
þá verður líka að taka allar jarðir af
bændum og öll laxveiðiréttindi af eig-
endum þeirra, innheimta skatt af vatns-
útflytjendum og gróðurhúsaeigendum
fyrir afnot þeirra af vatnslindum og heitu
vatni. Má ég minna hér á, hversu hörmu-
lega hefur til tekist, þar sem ríkið hefur
slegið eign sinni á olíulindir?
Átökin urn eignarhald á kvótum og
ráðstöfun fiskveiðiarðsins minnir
einmitt urn margt á stjórnmála-
deilurnar rétt fyrir síðustu alda-
mót um kenningar bandarísks sér-
vitrings, Henry Ge-
orge að nafni. Hann
var prentari að iðn
og trúði því, að
ranglátt væri, að
jarðeigendur ættu
jarðir og hirtu af þeint jarðrent-
una. Menn ættu aðeins að eiga
það eitt, sem þeir hefðu beinlínis
unnið til í sveita síns andlits.
Taldi Henry George, að ríkið ætti því að
eiga jarðir og leigja þær út nógu háu
verði til þess, að jarðrentan hyrfi öll í
ríkissjóð. Þetta myndi nægja fyrir öllum
útgjöldum ríkisins, að því er George
hélt. Margir stuðningsmenn auðlinda-
skatts eða veiðileyfagjalds (eins og þeir
kalla það í von um, að það láti betur í
eyruni) beita svipuðum rökum.
Því er síðan við að bæta, að íslenskir
dómstólar hafa nýlega fellt dóma um
það, að útgerðarfyrirtækjum er skylt að
eignfæra kvótana. Svo virðist því sem sú
réttarvenja sé að myndast hér á landi, að
kvótarnir séu hlunnindi í almenningum,
sambærilegir við margvísleg hlunnindi í
einkaeigu í almenningum og afréttum
uppi á landi. Þjóðin á fiskistofnana, en
útgerðarfyrirtækin eiga aflakvótana.
Hinir færustu hagfræðingar okkar og
lögfræðingar taka því undir það, sem
heilbrigð skynsemi segir okkur raunar
og þróunin hefur stefnt að, að heppileg-
ast sé, að einstaklingar eigi kvótana og
sjái urn fiskveiðar á eigin ábyrgð.
Hið raunverulega val um eigendur kvót-
anna er val um ríkið og útgerðarfyrirtækin.
o