Börn og menning - 01.09.2000, Side 18

BÖRN 06 mENN|N6
Andri Snær Magnason:
„Únglingabækur"
geta verið stórskaðlegar
Á bókakaffi sem Börn og bœkur og SÍUNG héldu á Súfistanum 27. janúar síðastliðinn sagði
Andri Snœr Magnason viðstöddum frá því hvers vegna hann hefði bullandi fordóma gagnvart
,, Únglingabókum “ (með stóru Ú-i). Hann veitti okkur góðfúslega leyfi til að birta erindi sitt.
Um daginn var forlagið mitt að semja kynningarefni
íyrir mig og þar var meðal annars sagt að ég hefði samið
ýmiss konar skáldskap, meðal annars fyrir unglinga. Eg
neitaði því og var þá spurður hvort MH leikritið hefði
ekki verið leikið af unglingum og fyrir unglinga. Ég gat
ekki neitað því, vissulega var leikhópurinn skipaður
fólki frá 16-20 ára en ég áttaði mig á því að ég hafði ein-
hverja bullandi fordóma gagnvart unglingabókum svo
ég fór aðeins að rannsaka þá.
Ég komst að því með örfáum undantekningum að
mér fannst næstum allt að Unglingabókum en þá er ég
að tala um unglingabækur með stóru Ui og einkum þær
sem hafa orðið metsölubækur. A meðan
flestur skáldskapur endist sæmilega, bæði
umbúðir og innihald þá er unglingabók eins
og mynd af fermingarbami, hún er orðin
hallærisleg áður en hún kemur úr framköll-
un. Og það er sama hvemig litið er á þessar
bækur; framsetningu, graflska hönnun,
tungumálið, frumleika, umljöllunarefnin eða
til dæmis á plottið, allt svo rígbundið tíðar-
andanum eða réttara sagt ofhlaðið af tíðar-
andanum. Höfundur reynir að yngja sig upp með því að
vísa í hluti sem hann þekkir úr auglýsingum og nálgast
í rauninni lesendur sína á svipaðan hátt og auglýsinga-
maður markhóp: Það á að höfða til unglinganna og
skrifa það sem unglingar „vilja lesa um“ og það sem
unglingamir „vilja lesa um“ er svo auðvitað það sama og
markaðsstjórar beina að þeim vegna þess að hugmyndir
höfundanna um líf unglinganna virðist komið frá
markaðsstjórunum. Hversu oft hefði Jón Oddur og Jón
Bjarni verið endurprentuð ef bókin hefði verið unglinga-
bók „í takt við tíðarandann“ og heitið „Algjörir hippar“
eða „Mergjaðir tvíbbar“, Litliprinsinn væri „Ýkti prins-
inn“? Hvemig fýndist mönnum Ronja rœningjadóttir ef
hún væri ótrúlega vel vaxin með sítt ljóst hár og þrýstin
brjóst eins og allar aðalpæjur unglingabókanna?
Ég fór að pæla í því hvemig á þessu gæti staðið,
hvers vegna bamabækur og fúllorðinsbækur virðast geta
enst endalaust og dugað hverri kynslóðinni á fætur
annarri en unglingabækur em eins og grænmetið í Bón-
us, ónýtar áður en maður kemur heim úr búð-
inni. Og svo er það önnur þversögn í málinu,
unglingabækur em yfirleitt ekki lesnar af
unglingum heldur af krökkum á aldrinum 11 -
14 ára. Það þykir ekki gæfúlegt að vera 16 ára
og eiga „gmnsamlega nýjar“ unglingabækur.
En nú gæti einhver sagt, jú unglingabækur
em nauðsynlegar vegna þess að krakkar lesa
aðeins upp fyrir sig, þeir em forvitnir og vilja
fræðast um hvemig það er að verða unglingur,
um ástina, kynlífið, drykkjuna og annað „sígilt“ um-
fjöllunarefúi bókanna og það er eitthvað sem menn hafa
einfaldlega ekki áhuga á eftir að á aldurinn er komið.
Ég ætla að leyfa mér að halda því fram að margar
þessar bækur geti hreinlega verið stórskaðlegar. I stað
þess að opna fyrir manni heim unglingsáranna og
ótæmandi möguleika framtíðarinnar og frelsið sem mað-
16