Börn og menning - 2016, Side 28

Drauga-Dísa
Gunnar Theodór Eggertsson
Vaka-Helgafell, 2015
Skoffín hafa löngum mátt þola illt umtal og ærumeið-
andi glósur en í bókinni Drauga-Dísa eftir Gunnar
Theodór Eggertsson er þessu snúið við og skoffínið
nýtur sannmælis. Auðvitað er skoffínið besta skinn. Ein
sagan af tilurð skoffíns er sú að það komi úr hanaeggi
og hér er hún tekin gild. Það er skemmtilegur kynusli í
því að á elliárum breytist haninn í hænu og verpi eggi.
Skoffínið í sögu Gunnars Theodórs er ekki aðalpersóna
þó að það fái ágætis vægi í sögunni. Hins vegar fær
það táknlega merkingu, táknar að ekkert er sem sýn-
ist í þessari sögu. Haninn verpir, unginn úr eggi þessa
karlfugls er ekki fugl heldur allt önnur dýrategund,
hann er skoffín, ógnvaldur í íslenskum þjóðsögum en
hér sýnir hið hættulega skoffín á sér aðrar og vinalegri
hliðar. Það birtist snemma í verkinu og boðar okkur að í
þessari sögu muni margt fara öðruvísi en ætlað er.
Tveir heimar
Burðarásar frásagnarinnar eru tveir heimar eins og löng-
um vill verða í fantasíubókmenntum, raunverulegur
heimur sem við þekkjum þar sem frásögnin byrjar og
endar og hliðarheimur sem verður meginatriði þegar
veruleikanum er hafnað. Stúlkan Dísa er stödd í okkar
tíma og rúmi, á síðustu tveimur árum grunnskólans.
Hún er mótþróaunglingur en snýst fyrst og fremst gegn
harðri stjórn vinsældaklíkunnar sem vill öllu ráða um
það hvernig megi sitja og standa. Átökin eru hörð og
athyglisvert hve varnarlausir og marklausir foreldrar og
kennarar eru þegar á hólminn er komið. Þeir fá ekki
og munu aldrei fá neinar upplýsingar sem máli skipta.
Unglingurinn Dísa er baráttujaxl og stendur lengst
af ein gegn öllum eins og röð af hetjum hefur gert á
undan henni, bæði í bókum og veruleika. Dísa hefur
fjörugt ímyndunarafl og hún nýtur þess að skrifa sögur.
Í sögunum tekur veruleiki hennar á sig ýmsar myndir
og kvalarar hennar fá harkalega fyrir ferðina. Jafnframt
kynnist hún hliðarheimi í sögunni sem hér er til um-
fjöllunar. Harry Potter er ekki fjarri í því hvernig gengið
er frá hliðinu milli heimanna en að sjálfsögðu mætti hér
nefna marga aðra.
Það eru þrjúhundruð ár á milli söguheimanna en
aðalpersónurnar eru lengst af staddar í sama dalnum.
Framan af er fyrst og fremst farið um tímagáttir en
yfirferðin í rúminu verður líka allmikil áður en yfir
lýkur. Í hliðarheiminum er drengurinn Björn aðal-
persóna. Hann er gæðadrengur en svolítið huglaus og
kúgaður, öfugt við hina kræfu Dísu. Hann er yngstur í
fjölskyldunni og hans megin í sögunni er líka fólk sem
hefur gaman af að hræða og kvelja þann sem er yngstur
og stendur einn. Sú gleði mannskepnunnar er tímalaus.
Að lokum verður þó hræðsla hans dýrmætt vopn og
hann fær það gamalkunna hlutverk að vera ekki hetjan
sem ekkert óttast, heldur hetjan sem drýgir dáð þrátt
fyrir óttann. Annars eru karlmenn í þessari sögu yfir-
leitt óttaleg himpigimpi en helsta karlpersónan, Björn,
er góður drengur og fær að vera huglaus og tilfinninga-
næmur meðan stúlkan Dísa er harðjaxlinn þó að hún
sé viðkvæm gagnvart Birni. Vinkonur og haturskonur
Dísu hafa skapgerð og láta til sín taka í átökum ung-
linganna sem sagt er frá í sögunni Drauga-Dísa.
Tvenns konar átök
Á stærri skala en illindi unglinganna eru átök galdra-
mannanna. Þau eru í heimi fortíðar, góð galdranorn og
illur galdrakarl sem vill senda öll skrímsli fortíðarinnar
inn í nútíðina og þar verður væntanlega fleiri lesend-
um en mér hugsað til þeirrar karllægu menningar okkar
sem er að mynda sig til þess að senda ýmiss konar eit-
urskrímsli inn í framtíð afkomenda okkar.
Bækur
Skoffín nýtur sannmælis
Kristján Jóhann Jónsson