Bændablaðið - 11.02.2021, Blaðsíða 8

Bændablaðið | Fimmtudagur 11. febrúar 20218
Tilbúinnn áburður hefur leikið
stórt hlut verk við að auka upp­
skeru bænda, einkum í kornrækt
í gegn um árin, og ekki er að sjá
neinar breytingar á þeirri stöðu
samkvæmt spá Matvæla­ og land­
búnaðar stofnunar Sameinuðu
þjóðanna (FAO). Hins vegar hefur
framleiðsla og eftirspurn verið
nokkuð rokkandi samkvæmt
tölum sem byggðar eru á gögn­
um Alþjóðabankans en athygl­
isvert hversu áburðarnotkun á
hvern ræktaðan hektara er afar
mismun andi eftir löndum.
Samkvæmt spá FAO er búist
við að notkun á tilbúnum áburði í
heiminum haldi áfram að aukast, en
hún var 292.429.000 tonn árið 2016
og var áætluð 315.973.000 tonn á
árinu 2021 og 318.652.000 tonn á
árinu 2022. Þarna er um tilbúinn
áburð að ræða (N+P2O5+K2O) sem
framleiddur er úr ammoníaki (N),
fosfatsýru (P2O5) og matarsóda eða
pottösku K2O.
Helstu framleiðsluþjóðir á til-
búnum áburði eru Kína, Indland
og Bandaríkin. Búist er við að
áburðarverð á heimsvísu verði
nánast óbreytt á árinu 2021 miðað
við meðalverð á síðasta ári. Það
getur þó oltið nokkuð á framvindu
COVID-19.
Samkvæmt gögnum sem byggð
eru á tölum Alþjóðabankans var
meðalnotkun af tilbúnum áburði að
meðaltali á hektara ræktaðs lands í
heiminum 107,6 kg árið 2002. Árið
2007 var þessi tala komin í 126,2 kg
á hektara. Eftir smá niðursveiflu á
árunum 2008 og 2009 rauk notkunin
upp í tæp 136 kg á hektara á árinu
2011 og var komin í rúmlega 140 kg
á hektara árið 2016. Í flestum ríkjum
sem úttekt bankans nær yfir hefur
áburðarnotkunin verið að aukast.
Frá 4 grömmum og upp í
tæp 35 tonn á hektara
Gríðarlegt misvægi er í notkun
einstakra þjóð á tilbúnum áburði,
eða frá 4 gömmum á hektara í
Nígeríu á árinu 2016 og upp í 30,2
tonn á hektara í Singapúr. Á árinu
2019 var Mið-Afríkulýðveldið í
neðsta sæti með 3 grömm á hektara
en Singapúr var komið upp í 34,7
tonn árið 2019. Þar er notkunin jafn-
framt margfalt meiri en hjá Katar,
sem er með næstmesta notkun, eða
6,7 tonn á hektara 2016 og tæp 7,5
kg árið 2019.
Notkunin í Singapúr hefur verið
gríðarlega sveiflukennd frá 2005 og
erfitt að átta sig á hvað veldur eða
hversu áreiðanlegar þessar tölur eru.
Þannig var notkunin þar rúm 13,7
tonn á hektara árið 2005, rúm 3 tonn
árið 2010, rúm 4 tonn árið 2011, rúm
14,2 tonn árið 2012 og rúm 14,4
tonn árið 2013. Þá hrapaði notkunin
niður í rúmlega 1 tonn á hektara árið
2014, en rauk svo upp í rúm 33 tonn
árið 2015 og fór svo í rúm 30 tonn
árið 2016 og 34,7 tonn árið 2019. Á
fimm árum hafði áburðarnotkunin
þar í landi að meðaltali aukist um
101,2%.
Kúveit var í þriðja sæti árið 2019
með tæp 3,9 tonn á hektara, Malasía
í fjórða sæti með tæp 1,8 tonn og
Nýja-Sjáland var þá í fimmta sæti
með rúm 1,7 tonn á hektara.
Frændur okkar Írar virðast líka
hafa notað hressilega mikið af áburði
samkvæmt tölum Alþjóðabankans.
Þar voru þeir í sjöunda sæti með
rúmlega 1,2 tonn á hektara að með-
altali á árinu 2016 og voru komnir
upp í sjötta sæti árið 2019 með rétt
tæplega 1,4 tonn á hektara.
Margir hefðu eflaust talið að
Kínverjar skoruðu hátt á listanum,
en Kína var þó aðeins í þrettánda
sæti árið 2016 með rúmlega 503
kg á hektara, en datt niður um eitt
sæti árið 2019, en samt með meira
áburðarmagn, eða 519 kg á hektara.
Norðmenn nota mestan áburð
af Norðurlandaþjóðunum
Noregur er í fertugasta sæti árið
2016 með tæp 204 kg á hektara, en
var dottið niður í 44. sæti árið 2019
með sama magn, eða 204 kg á hekt-
ara. Það þýðir aukningu á fimm ára
tímabili um 1%.
Margar Evrópuþjóðir eru þar
fyrir ofan. Fast á eftir Noregi komu
Sádi-Arabía með tæp 200 kg á hekt-
ara árið 2019. Portúgal var þá með
199 kg og Þýskaland með 198 kg
á hektara, sem eru svipaðar tölur
og 2016.
Ísland var í fertugasta og sjö-
unda sæti árið 2016 með 181,5 kg
á hektara, en var dottið niður í 52.
sæti árið 2019 með 180 kg á hekt-
ara. Áburðarnotkun hafði að jafnaði
heldur verið að aukast á Íslandi frá
2005 en hefur samt verið breytileg
milli ára. Þannig var hún ansi mikil
árið 2014, eða 201,7 kg á hektara. Á
fimm ára tímabili frá 2014 til 2019
dróst áburðarnotkunin þó saman á
Íslandi, eða að meðaltali um 2,2%.
Þá var Danmörk í 70. sæti árið
2016 með 131,1 kg á hektara, en var
í 73. sæti 2019 með 134,2 kg á hekt-
ara. Þar var 2,2% aukning á fimm
árum. Svíþjóð er í 87. sæti árið 2016
með 96,3 kg en var komið niður í
90. sæti 2019, þrátt fyrir að hafa
aukið við sig í 98,1 kg á hektara.
Finnland er með minnstu áburðar-
notkun Norðurlandaþjóðanna og
var í 94. sæti árið 2016 með 80,5
kg að meðaltali á hektara, en var
komið í 102. sæti með 71,8 kg á
hektara árið 2019. Líkt og á Íslandi
dróst áburðarnotkunin saman í
Finnlandi á fimm ára tímabili, eða
um 3,5%.
Bandaríkin með mun
minni áburðarnotkun en
Norðurlandaþjóðirnar
Athygli vekur að Bandaríkin eru
talsvert langt á eftir okkur Íslend-
ingum, eða í 64. sæti árið 2016
með 138,6 kg á hektara og höfðu
fallið niður í 67. sæti árið 2019
þrátt fyrir aukna notkun, eða 142,8
kg á hektara.
Rússar ekki stórtækir í
áburðarnotkun
Stærsta land heims skorar ekki ýkja
hátt í áburðarnotkun á heimsvísu
og má því væntanlega telja nokkuð
vistvænt hvað það varðar. Þannig
var Rússland í 126. sæti með 18,5
kg á hektara á árinu 2016 og var
komið niður í 131. sæti árið 2019
með nánast sama áburðarmagn,
eða tæp 18,8 kg á hektara.
Mikil áburðarnotkun skapar
ójafnvægi í náttúrunni
Hefur mikil áburðargjöf leitt til
spurninga um ofnýtingu og niður-
brots lands og mengunar áburð-
arefna út í grunnvatn, ár, stöðu-
vötn og innhöf. Þörungablómi á
grunnsævi og í stöðuvötnum er
t.d. vaxandi vandamál. Þá er ljóst
að með mjög mikilli áburðar-
notkun hættir landbúnaður að
vera sjálfbær.
Annar vandi við aukna áburðar-
framleiðslu er notkun jarð efna-
eldsneytis við framleiðsl una með
tilheyrandi losun gróður húsa-
lofttegunda. Nú er hins vegar farið
að leggja meiri áherslu á notkun
endurnýjanlegra orkugjafa við
áburðarframleiðsluna.
Stóraukin vetnisframleiðsla
gæti mögulega lækkað
áburðarverð
Vandinn við áburðarframleiðsluna
hefur verið að framboð efna sem til
þarf hefur vart haldist í hendur við
eftirspurnina. Á þessu er að verða
töluverð breyting, m.a. með gríðar-
legum áformum um aukna vetn-
isframleiðslu víða um heim sem
er forsendan fyrir aukinni amm-
oníaksframleiðslu. Ástæðan fyrir
auknum áherslum á vetnisfram-
leiðslu er þó ekki síst hugmyndir
um að stórauka notkun vetnis sem
orkugjafa í þungaflutningum. Það
ætti að geta leitt til lækkunar á
áburðarverði þegar fram í sækir
sem leiðir þá líklega til aukinnar
notkunar.
Reyndar lækkaði verð á til-
búnum áburði (NPK) á síðasta ári
samkvæmt tölum Alþjóðabankans.
Ástæðan var að verulegum hluta
rakin til COVID-19 faraldursins
og lækkunar á eldsneytisverði sem
fór reyndar að hækka umtalsvert
í árslok. Þá var faraldurinn líka
talinn leiða til minni eftirspurnar
eftir áburði og samdráttar í fram-
leiðslu matvæla sem geti farið að
ógna fæðuöryggi þjóða heims. Um
leið er talað um matvælasóun þar
sem um þriðjungur matvælafram-
leiðslu heimsins ýmist eyðileggst
eða er hent. /HKr.
FRÉTTIR
Áburðarnotkun þjóða heims er mjög mismunandi samkvæmt gögnum Alþjóðabankans:
Rokkar frá 3 grömmum og upp í tæp 35 tonn á hektara
– Noregur í 44. sæti árið 2019 með 204 kg á hektara, Ísland í 52. sæti með 180 kg, en Danmörk, Svíþjóð og Finnland með minna
Þetta kort sýnir áburðarnotkun eftir löndum á árinu 2016. Síðan hefur
áburðarnotkun aukist í fjölmörgum löndum, en dregist saman á Íslandi og
í Finnlandi.
Sumar þjóðir eru stórtækari en aðrar í notkun tilbúins áburðar, en notkun
á slíkum áburði hefur aukist stórlega á undanförnum árum. Mynd /SAMAA
Áburðarsalar sem flytja inn tilbú­
inn áburð til túnræktar hafa nú
allir birt vörulista sína og verð­
skrár. Eins og við mátti búast
hækkar áburður svolítið frá því
í fyrra hjá flestum, sem skýrist af
gengisþróun íslensku krónunnar.
Jóhannes Baldvin Jónsson hjá
Líflandi segir að útsöluverð á áburði
þeirra sé með svipuðum hætti og á
síðasta ári.
„Líf áburðurinn hjá Líflandi er
gæða fjölkorna áburður framleiddur
af Glasson Fertilizers í Bretlandi,
samkvæmt evrópskum stöðlum.
Áburðurinn er blandaður í einni
af blöndunarstöðvum Glasson
Fertilizers í Montrose í Skotlandi.
Mikil áhersla er lögð á gæðaþáttinn
og frágang sekkja til að tryggja að
varan sé í lagi fram að dreifingu,“
segir Jóhannes Baldvin.
„Á vörulista Líflands er nú 21
vörutegund, meðal annars nokkrar
tegundir með húðuðu H-N úrefni
sem er hagkvæmur valkostur hvað
köfnunarefni snertir. Einnig eru í
boði tegundir meðhöndlaðar með
NutriCharge sem eykur aðgengileika
fosfórs og minnkar fastbindingu
hans. Ein- og tvígildum vörutegund-
um hefur verið fjölgað frá því í fyrra,
auk þess sem þétt hefur verið í rað-
irnar í öllu úrvalinu til að mæta efna-
þörfum sem flestra. Líf áburðurinn
er gerður fyrir íslenskar aðstæður
og við hvetjum bændur til þess að
fá tilboð frá okkar sölumönnum,“
segir Jóhannes Baldvin.
Hækkandi heimsmarkaðsverð
Einar Guðmundsson segir að Búvís
bjóði upp á breiða vörulínu, sem
nánast aldrei er eins á milli ára.
„Verðið er mjög svipað í erlendri
mynt og á síðasta ári, en svo-
lítið mismunandi milli tegunda.
Hækkunin er um sjö til 12,5 prósent
á milli ára og skapast það aðallega
af veikingu íslensku krónunnar
síðasta árið. Þróun áburðarverðs
á heimsmarkaði er almennt sú að
áburðarverð fer hækkandi þegar
líður nær vori og er lægst á hausti,“
segir Einar.
Lúðvík Bergmann hjá Skeljungi
segir verðlista Spretts áburðar
endurspegla verðhækkanir erlendis
og gengisþróun.
„Við hvetjum bændur til þess að
ganga sem fyrst frá pöntunum því
markaðurinn er mjög kvikur um
þessar mundir. Við erum stolt af
litlu kolefnisspori Spretts áburð-
ar, sem við teljum að sé líklega
„grænasti áburður“ sem völ er á
hér á landi.
Við erum með tvær nýjar Sweet-
Grass tegundir, hlaðnar næringar-
efnum, innihalda NPK, brennistein,
kalk, magnesíum, selen og natrí-
um,“ segir Lúðvík.
Elías Hartmann hjá Sláturfélagi
Suðurlands segir að verðskrá
fyrir Yara áburð taki mið af verð-
hækkunum á hráefnum til áburðar-
framleiðslu í haust og gengisþróunar
krónu.
„Yara gaf út verðskrá í september
og síðan óbreytta verðskrá í des-
ember þegar lokið var samningum
um viðbótarmagn fyrir vorið. Verð á
hráefnum til áburðarframleiðslu og
á tilbúnum áburði hefur hækkað á
undanförnum vikum og margt sem
bendir til þess að svo verði áfram
fram til vors.
Allur Yara áburður er einkorna
þar sem öll næringarefnin eru í
hverju korni. Í vor bjóðast fimm
tegundir sem innihalda selen en
mikilvægt er að viðhalda góðri sel-
enstöðu gróffóðurs. Við leggjum
áherslu á að bjóða bændum Dolemit
Mg-kalk í lausu en niðurstöður hey-
sýna hjá bændum sem aukið hafa
kölkun hafa skilað sér í betra stein-
efnainnihaldi gróffóðurs og betri
fosfórstöðu,“ segir Elías. /smh
Áburðarsalar segja verðhækkanir í samræmi við gengisþróun
Eins og við mátti búast hækkar áburður svolítið frá því í fyrra hjá flestum
áburðarsölum, sem skýrist af gengisþróun íslensku krónunnar. Mynd / HKr.