Morgunblaðið - 27.01.2021, Síða 13

13
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. JANÚAR 2021
Kátur Þessi hundur leit yfir í bíl ljósmyndara Morgunblaðsins þegar þeir mættust á rauðu ljósi. Ekki er gott að segja hvor þeirra var forvitnari um hinn, ljósmyndarinn eða hundurinn.
Eggert
Andstæðingar þess
að bjóða út takmark-
aðan hlut ríkisins í Ís-
landsbanka og skrá
hlutabréf bankans í
kauphöll hafa ekki
pólitískt þrek til að
segja það sem þeir
sumir vilja í raun og
veru; að ríkið haldi
áfram að fara með að-
alhlutverkið á íslensk-
um fjármálamarkaði, að einhvers
konar útgáfa af sovésku fjár-
málakerfi þjóni hagsmunum þjóð-
arinnar best – fyrirtækjum og heim-
ilum. Þess vegna er tímasetningin
sögð röng, aðstæður ekki hag-
stæðar og asinn of mikill.
Látum liggja á milli hluta að all-
ar ríkisstjórnir hafa allt frá 2012
(þegar umsvif ríkisins á fjár-
málamarkaði voru mun minni) með
einum eða öðrum hætti stefnt að
því að draga úr fjárhagslegri
áhættu ríkisins af rekstri fjármála-
fyrirtækja. Horfum einnig fram hjá
því að tvær síðustu ríkisstjórnir
hafa í stjórnarsáttmála stefnt með
skýrum hætti að sölu á stórum
hluta eigna ríkisins í bönkum. Setj-
um 300 blaðsíðna hvítbók um fram-
tíð fjármálakerfisins frá 2018 til
hliðar. Gleymum umræðum í þing-
nefndum og þingsal um skipulag
fjármálakerfisins og öllum laga-
setningum og hertu reglunum um
fjármálamarkaðinn sem náð hafa
fram að ganga. Forsagan rennir
hins vegar ekki stoðum undir þá
fullyrðingu að asi ráði för.
Hreyfiafl breytinga
og þróunar
Mörgum finnst erfitt
að taka ákvörðun jafn-
vel eftir áralangan
undirbúning, skýrslur,
ræður, fundi og grein-
arskrif. Ákvörð-
unarfælni? Hræðsla
við breytingar?
Kannski. Ekki má gera
lítið úr slíkum tilfinn-
ingum, en þær eru
hvorki hreyfiafl breyt-
inga eða framþróunar, heldur leiða
til stöðnunar fái þær að ráða.
Eftir allt sem á undan er gengið
verður því illa haldið fram að hrað-
inn sé mikill við að færa íslenskt
fjármálakerfi í átt að því sem þekk-
ist í öllum vestrænum ríkjum. Sala á
takmörkuðum hluta í Íslandsbanka
verður seint sögð vera bylting,
fremur hænufet í rétta átt. Þeim
sem finnst hraðinn vera of mikill,
sverja sig í ætt við snigilinn sem
kvartaði yfir hraða skjaldbökunnar.
En hvað með tímasetninguna? Er
þetta rétti tíminn til að taka fyrsta
skrefið?
Auðvitað er tíminn aldrei réttur í
hugum þeirra sem vilja ekki breyt-
ingar og/eða eru í hjarta sínu fylgj-
andi ríkisreknu fjármálakerfi.
Skattaglaðir stjórnmálamenn hafa
aldrei fagnað þegar stefnt að því að
létta álögum af launafólki í fyrir-
tækjum. Fyrir þá er þægilegra og
einfaldara að ræða tímasetningar en
leggjast þvert gegn skattalækkun-
um. Hið sama á við um talsmenn
ríkishyggju í fjármálakerfinu. Við
hin hugsum bara; loksins, loksins.
Flest bendir til að aðstæður til að
bjóða út og skrá hlutabréf í Íslands-
banka séu góðar. Verðþróun á
hlutabréfamörkuðum hefur verið
hagstæð. Úrvalsvísitala Kauphallar-
innar hefur aldrei verið hærri, fjöldi
einstaklinga sem eiga skráð hluta-
bréf tvöfaldaðist á síðasta ári, og
fjöldi daglegra viðskipta hefur auk-
ist verulega. Mikil hækkun hluta-
bréfa Arion banka og Kviku banka
styrkir fullyrðingar um hagstæð
skilyrði. Hlutafjárútboð Icelandair í
september síðastliðnum, þar sem
umframeftirspurnin var 85%, er
önnur góð vísbending. Sögulegar
lágir vextir örva að öðru óbreyttu
eftirspurn eftir hlutabréfum og ýta
undir nauðsynlega fjárfestingu at-
vinnuveganna.
Styrkir hlutabréfamarkaðinn
En það er fleira sem vinnst við út-
boð og skráningu hlutabréfanna en
að draga úr umsvifum ríkisins og
áhættu. Líkt og kemur fram í um-
sögn meirihluta efnahags- og við-
skiptanefndar um greinargerð fjár-
málaráðherra um fyrirhugaða sölu,
þá styrkir og dýpkar skráning
hlutabréfa Íslandsbanka innlendan
hlutabréfamarkað, „eykur fjöl-
breytileika og hefur þar með já-
kvæð áhrif á verðmyndun“. Öflugur
hlutabréfamarkaður eykur mögu-
leika lítilla og stórra fyrirtækja, jafnt
rótgróinna sem sprota, til að afla sér
áhættufjár, jafnt hlutafjár sem láns-
fjár. Þannig verður þróttur atvinnu-
lífsins til viðspyrnu meiri. Með öðr-
um orðum: Það er beint samhengi á
milli öflugs hlutabréfamarkaðar, að-
gengis fyrirtækja að áhættufé og
lífskjara okkar allra.
Hugmyndin um að bjóða aðeins út
takmarkaðan hluta eignar ríkisins í
Íslandsbanka og skrá hlutabréfin á
opinberan verðbréfamarkað er var-
færin og kemur á virkri og gagn-
særri verðlagningu hlutabréfanna.
Þar með er byggt undir hærra heild-
arverðmæti til lengri tíma.
Endanleg ákvörðun um sölu og
skráningu liggur ekki fyrir. Að-
stæður kunna að þróast þannig að
ekki sé skynsamlegt að taka þetta
litla skref á vormánuðum. En lík-
urnar eru sem betur fer meiri en
minni á að áætlun um útboð nái fram
að ganga. Ekki síst þess vegna er
skynsamlegt að horfa lengra fram á
veginn og ákveða, hvenær og með
hvaða hætti ríkið losar fjármuni sem
bundnir eru í Íslandsbanka að fullu á
komandi árum.
Næstu skref
Næsta skref – skref tvö – við að
draga ríkið hægt og bítandi út úr að-
alhlutverki á fjármálamarkaði er
ekki flókið. Afhenda á öllum Íslend-
ingum allt að 15% eignarhlut í Ís-
landsbanka. Þetta skref er hægt að
stíga í upphafi komandi árs. Með því
er ýtt undir þátttöku almennings á
hlutabréfamarkaði og fleiri stoðum
er skotið undir fjárhagslegt sjálf-
stæði einstaklinga og fjölskyldna
þeirra.
Ég hef ítrekað haldið því fram að
það sé bæði eðlilegt og sanngjarnt
að almenningur fái að njóta með
beinum hætti þess virðisauka sem
hefur myndast innan veggja bank-
anna frá endurreisn þeirra. Til þess
er engin leið betri en að ríkið af-
hendi hverjum og einum hlutabréf í
bönkunum. Svigrúmið var myndað
með vel heppnuðu uppgjöri þrota-
búa gömlu bankanna, stöðugleika-
samningum og sölu ríkisins á 13%
hlut í Arion banka árið 2018.
Þriðja skrefið er að ríkissjóður
selji hægt og bítandi, eftir því sem
aðstæður leyfa, í gegnum hluta-
bréfamarkaðinn 15-20% hlutafjár í
Íslandsbanka.
Fjórða skrefið er skráning hluta-
bréfanna á erlendan verðbréfa-
markað og í framhaldinu alþjóðlegt
útboð á allt að 30% eignarhlut.
Öllu þessu er hægt að hrinda í
framkvæmd og ljúka áður en nýtt
kjörtímabil rennur sitt skeið á enda
árið 2025. Og þá geta stjórnvöld –
ríkisstjórn og alþingismenn – tekið
ákvörðun um hvernig skynsamlegt
sé að haga eignarhaldi á Lands-
bankanum, hvort og þá hversu stór-
an hlut ríkið skuli eiga.
Eitt er víst. Ríkishyggjan mun
aldrei ná að fylgja örri alþjóðlegri
þróun í fjártækni, heldur sitja eftir.
Og mun ekki frekar en snigillinn
eða skjaldbakan tryggja samkeppn-
ishæfni íslenska fjármálakerfisins
og þar með atvinnulífsins í náinni
framtíð.
Eftir Óla Björn
Kárason » Tíminn er aldrei
réttur í hugum
þeirra sem eru í hjarta
sínu fylgjandi ríkis-
reknu fjármálakerfi. Við
hin hugsum bara; loks-
ins, loksins.
Óli Björn Kárason
Höfundur er alþingismaður Sjálf-
stæðisflokksins.
Snigill, skjaldbaka og ríkishyggja