Fréttablaðið - 27.08.2021, Qupperneq 19

Skilningur fer
vaxandi á því að
það er aðeins í sjálfs-
blekkingarveröld mann-
skepnunnar sem í boði
er að henda hlutum.
Sigurður Ingólfsson
ÝMIR technologies og Sorpa
bs. eru að hefja samstarf um
rannsóknir á endurvinnslu-
möguleikum lífrænna
úrgangsstrauma í Álfsnesi
þar sem settur verður upp
„bleyjubani“.
ÝMIR technologies og SORPA hafa
um langt skeið átt samstarf um
að þróa sjálfbærar ráðstöfunar-
leiðir fyrir lífrænan úrgang og er
skemmst að minnast samkomu-
lags aðilanna um að nýta tækni
ÝMIS til að vinna lífdísil úr allt að
10 þúsund tonnum af sláturúr-
gangi árlega, sem undirritað var í
júní síðastliðnum.
„Nú er komið að því að hleypa
af stokkunum næsta samstarfs-
verkefni ÝMIS og SORPU,“ segir
Sigurður Ingólfsson, forstjóri
ÝMIS.
Undirbúningur þess hófst þegar
árið 2018 innan Tækniþróunar-
sjóðsverkefnisins „Frá urðun til
auðlindar“, sem ÝMIR vann í
samstarfi við SORPU og Háskóla
Íslands. Laut verkefnið meðal ann-
ars að forvinnslu á margvíslegum
lífrænum úrgangi með svokallaðri
gufusprengiaðferð (e. Pre-treat-
ment by Steam Explosion, PSE).
„Sumar tegundir lífræns úrgangs
eru svo tormeltar og lítt aðgengi-
legar fyrir þær örverur sem geta
breytt honum í verðmætar afurðir
með náttúrulegum hætti, að ferlið
tekur óralangan tíma, jafnvel mörg
ár. Hugmyndin að PSE-einingunni
var að þróa tæknibúnað til að
stytta þennan tíma verulega. Með
því að brjóta úrganginn niður
og dauðhreinsa hann í leiðinni,
svo óheppilegar örverur séu ekki
að trufla niðurbrotsferlið, mætti
hugsanlega skapa verðmæti úr
vandmeðförnum úrgangi sem
engin haldbær lífræn úrræði eru til
fyrir í dag,“ útskýrir Sigurður.
„Þannig gætu náttúruleg
endurvinnsluúrræði fyrir lífrænan
úrgang orðið efnahagslega sam-
keppnishæf við skaðlegar ráð-
stöfunarleiðir á borð við urðun og
brennslu. Skilningur fer vaxandi á
því að það er aðeins í sjálfsblekk-
ingarveröld mannskepnunnar
sem í boði er að henda hlutum. Í
náttúrunni verður allt sem lifir
matur, áburður, eldsneyti og
efniviður í nýtt líf þegar það deyr.
Þessu verðum við að ná valdi á,
því samanborið við slík ferli fela
urðun og brennsla í sér óásættan-
lega sóun.“
Hann tekur sem dæmi þann
umfangsmikla lífræna úrgangs-
flokk sem einnota, rakadrægar
hreinlætisvörur eru (öðru nafni
notaðar pappírsbleyjur) en til
SORPU berast um 9.000 tonn af
þeim á ári hverju.
„Bleyjurnar innihalda mikið
plast, en einnig sellulósa, sem
er lífrænt efni og er spennandi
hráefni til dæmis í iðnaðaralkóhól,
metaneldsneyti eða metanól, að
því tilskildu að það takist
að brjóta sellulósann
niður í smærri kolvetni,
til dæmis sterkjur
Sjálfsblekking að henda í ruslið
Sigurður við
Bleyjubanann á
verkstæði Ýmis.
FRÉTTABLAÐIÐ/
ÓTTAR GEIRSSON
Frumgerð bleyjubana ÝMIS á lokastigi. MYNDIR/AÐSENDAR
eða sykrur. Auk þess verkefnis að
brjóta niður sellulósann þarf að
takast á við það að bleyjurnar eru
óhjákvæmilega sýktar af örverum
sem alltaf hljóta að trufla náttúru-
lega umbreytingu hans í verð-
mæti,“ segir Sigurður.
„PSE-eining okkar vinnur í aðal-
atriðum þannig að heit gufa er
látin þrengja sér djúpt inn í
efnið um ákveðinn tíma við
gríðarlegan þrýsting,
sem síðan er skyndilega
aflétt. Við það velur
vatnsgufan stystu leið
út úr efninu og rífur
það í sundur í
smáagnir í leið-
inni. Þannig er
þessum búnaði ætlað að
vinna á tormeltustu þáttum
lífræna úrgangsins og brjóta
hann niður í einfaldari sam-
eindir, sem eru aðgengilegri fyrir
örverur endurvinnsluferlisins.
Loks hefur þessi harkalega með-
ferð í för með sér dauðhreinsun
úrgangsins, svo nýjum og gagn-
legum örverum reynist auðvelt að
nema þar land og hefja endurnýj-
unarferlið. Að lokum er spennandi
að sjá hvaða áhrif forvinnslan
hefur á aðskotaefni í lífræna
úrganginum, einkum plast. Víst
er að PSE-tilraunaverkefnið mun
stórauka þekkingu okkar á þeim
tækifærum sem í boði eru í nátt-
úrulegri endurvinnslu vandmeð-
farinna tegunda lífræns úrgangs.“
Bleyjubaninn gæti
markað þáttaskil
„Það er spennandi áfangi að
setja nú loks upp frumgerðina
á athafnasvæði SORPU í Álfs-
nesi og hefja skipulegar tilraunir
með valdar úrgangstegundir. Þá
kemur óhjákvæmilega í ljós hvort
búnaðurinn getur staðið undir
þeim miklu væntingum sem
gerðar eru til hans og kristallast í
gælunafninu „Bleyjubaninn“ sem
starfsmenn völdu þessu tæki strax
í upphafi þróunarferlisins,“ segir
Sigurður kankvís á svip.
Hann bætir við að ef spár bjart-
sýnustu manna gangi eftir, gæti
þessi búnaður markað þáttaskil
á heimsvísu í meðferð ákveðinna
strauma lífræns úrgangs, sem
hingað til hefur skort úrræði til að
meðhöndla með lífrænum hætti og
endurvinna.
„Endurvinnslustöðvar fyrir líf-
rænan úrgang, svokallaðar MBT
stöðvar (e. Mechanical Biological
Treatment), er að finna víða um
heim og þær verða sífellt f leiri
eftir því sem vitund manna vex
um þá staðreynd að urðun líf-
ræns úrgangs og brennsla hans
með stórkostlegu orkutapi eru
óásættanlegar ráðstöfunarleiðir,“
segir hann.
Sigurður segir „Bleyjubanann“
rökrétt og spennandi skref í
vöruþróun hjá ÝMI techno logies.
Fyrirtækið var upphaflega stofnað
árið 2008 til að framleiða sjálf-
bært lífeldsneyti úr innlendu
hráefni. Snemma var ráðist í
verkefnið „Íslenskur lífdísill“ með
stuðningi Tækniþróunarsjóðs.
„Innan þess verkefnis tókst að
framleiða hágæða lífdísileldsneyti
úr nokkrum tegundum af inn-
lendu hráefni. „Við tók margra ára
þróun tæknibúnaðar og aðferða
til framleiðslu hágæða eldsneytis
úr úrgangshráefni, meðal annars
innan Tækniþróunarsjóðsverkefn-
anna „Lífrænn úrgangur til orku-
skipta“ og „Frá urðun til auðlindar“,
sem bæði voru unnin af ÝMI í sam-
starfi við Sorpu og Háskóla Íslands
á árunum 2013 til 2020. Verkefnin
skiluðu auk Bleyjubanans þremur
öðrum einkaleyfum, sem eru langt
komin í alþjóðlegu ferli, og lúta þau
öll að því með einum eða öðrum
hætti að skapa verðmæti úr líf-
rænum úrgangi.“ n
Raka-
drægar
hreinlætisvörur
vekja spurningar
í tengslum við
lífræna endur-
vinnslu.
Oddur Ingólfsson hjá Ými kynnir frumgerðina fyrir starfsfólki Sorpu.
kynningarblað 7FÖSTUDAGUR 27. ágúst 2021 NÝSKÖPUN Á ÍSLANDI