Morgunblaðið - 16.04.2021, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. APRÍL 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það eru mörgþekkt dæmisem sagan
geymir um að sig-
ursæld í hernaði
hefur iðulega
reynst lykillinn að
áhrifum og völdum
heima fyrir. Það er þó iðulega
sýnd veiði en ekki gefin. Stríðs-
rekendur sem koma með skott-
ið á milli lappanna fá lítið lófa-
klapp. Og þegar líkkisturnar
hafa verið að berast reglulega
árum og jafnvel áratugum sam-
an til heimaslóðar kannast sí-
fellt færri við að hafa nokkru
sinni stutt ákvörðun um stríð.
Tilkynnt hefur verið í nafni
Joes Bidens að síðustu her-
deildir Bandaríkjanna verði á
burt úr Afganistan hinn 11.
september næstkomandi.
Donald Trump hafði áður
kynnt þá stefnumörkun að kalla
herliðið heim í maí 2021 að upp-
fylltum tilteknum skilyrðum.
Núverandi forseti virðist því
vera að draga veru hersins í
Afganistan á langinn, en í því
sambandi verður að horfa til
áðurnefndra skilyrða fyrir-
rennara hans.
Því fer þó fjarri að hin nýja
tilkynning fái hvarvetna góðar
undirtektir vestra og er mikil
andstaða við ákvörðun forset-
ans og nálgun hennar úr röðum
beggja fylkinga á þingi.
Sömu sjónarmið heyrast frá
fyrrverandi yfirmönnum í
hernum sem hafa góð tengsl við
varnarmálaráðuneytið, en
Pentagonmenn sjálfir hafa ekki
talað um málið beint. Þá eru
ýmsir úr hópi fréttaskýrenda
sem segja að mjög óvarlegt sé,
ef ekki beinlínis heimskulegt,
að tilkynna beinharða dagsetn-
ingu um brottför Bandaríkja-
hers.
Og það fer ekki á milli mála
að fyrirliðar talíb-
ana í Afganistan
líta svo á að fram-
setning Hvíta húss-
ins á tilkynningu
um brottför hers
síns sýni að þar sé
um dagsetningu
uppgjafar að ræða en ekki af-
mælisgjöf forsetans til sjálfs
sín og þjóðarinnar.
Það fer hins vegar vart á
milli mála að bandaríska þjóðin
hefur nú orðið litla þolinmæði
fyrir áframhaldandi stríðs-
átökum sinna ungu hermanna í
hinu fjarlæga fjallalandi. Sov-
étríkin gáfust upp á sínu erindi
suður þar á sínum tíma og nú
virðist komið að Bandaríkj-
unum að færa til bókar aðra
styrjöldina, á eftir Víetnam,
sem heimsveldið tapar. Tilfinn-
ing flestra er að það muni taka
örskamma stund fyrir talíbana
að skella Afganistan, nærri 40
milljóna þjóð, aftur í átt til
steinaldarinnar, sem virðist
eiga svo vel við leiðtoga þeirra
þar.
Utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna kynnti áformin fyrir
stjórninni í Kabúl og orðaði það
svo að ekki væri verið að
höggva á samstarf og bandalag
ríkisstjórnanna heldur væri
verið að taka upp nýjan kafla í
þeim þáttum. Ráðamenn í Kab-
úl þökkuðu bandarískum
stjórnvöldum, her og þjóð, fyrir
stuðninginn við sig og Afganist-
an. Hvað gátu þeir annað sagt?
Þeir vita jafn vel og allir aðrir
að þessar síðustu skýringar
voru eingöngu innantómt hjal.
Gestgjafarnir eru ekki líklegir
til að verða enn „ráðamenn í
Kabúl“ þegar bandaríski utan-
ríkisráðherrann verður þar
næst á ferð. Reyndar er senni-
legt að langt verði í að hann
mæti til Kabúl á ný.
Líklegt er að margir
gestgjafanna hafi
flýtt sér að pakka
þegar gesturinn lok-
aði á eftir sér núna}
Afmælisgjöfin 11. sept.
Sigmundur DavíðGunnlaugsson,
formaður Mið-
flokksins, spurði
Bjarna Benedikts-
son, fjármálaráð-
herra og formann Sjálfstæð-
isflokksins, að því á Alþingi í
gær hvers vegna ekkert hefði
gerst í því að leyfa liðskiptaað-
gerðir hjá einkaaðilum hér á
landi í stað þess að senda fólk út
í slíkar aðgerðir fyrir mun
hærra verð. Vísaði hann í orð
fjármálaráðherra frá árinu 2019
þar sem hann hafi lýst áhyggj-
um af þessu ástandi og biðlist-
unum sem væru eftir slíkum að-
gerðum.
Fjármálaráðherra ítrekaði þá
skoðun sína að ekki ætti að sóa
fé með þessum hætti og lýsti sig
sammála fyrirspyrjanda. En
hann sagðist ekki
geta svarað því
hvers vegna staðan
væri eins og þing-
maðurinn lýsti og
sagðist gera ráð
fyrir að heilbrigðisráðherra
gæti verið til svara um það.
Þessi orðaskipti voru áhuga-
verð og ekki síst sú ábending
formanns Sjálfstæðisflokksins
að það væri heilbrigðisráðherra
að svara fyrir þetta. Það er
vissulega rétt, en þó verður ekki
framhjá því litið að heilbrigð-
isráðherra hefur komist upp
með ótrúlega aðför að sjálfstætt
starfandi læknum og einka-
rekstri í heilbrigðisþjónustu á
þessu kjörtímabili. Sú fram-
ganga heilbrigðisráðherra er
langt umfram það sem talist
getur ásættanlegt.
Heilbrigðisráðherra
hefur of lengi kom-
ist upp með of mikið}
Liðaskipti á Alþingi?
F
yrr í vikunni var fullyrt í fréttum
að viðbrögð stjórnvalda í far-
aldrinum hefðu verið síðbúnari
og kraftminni en í þeim löndum
sem við berum okkur saman við.
Þessar fregnir byggðust á röngum upplýs-
ingum frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum sem nú
hefur leiðrétt misskilninginn. Umfang að-
gerðanna var sagt um tvö prósent af lands-
framleiðslu hér á landi en hið rétta er að
umfangið var um níu prósent af lands-
framleiðslunni.
Fulltrúar Samfylkingarinnar tóku fregn-
unum af meintu ráða- og aðgerðaleysi stjórn-
valda fagnandi. Þar kristallast sá leiði siður
sumra að horfa fremur á magn en gæði. Hið
rétta er að aðgerðir hagstjórnarinnar mið-
uðu að því að úrræðin nýttust sem flestum.
Þar segja strípaðar krónutölur sem útdeilt
er til efnahagsaðgerða ekki nema hálfa söguna. Stað-
reyndin er sú að samdráttur í landsframleiðslu á síð-
asta ári var mun minni en flestar spár gerðu ráð fyrir
og minni en ætla mætti miðað við vægi ferðaþjónustu í
landsframleiðslunni. Þá dróst einkaneysla almennt
minna saman en í flestum iðnríkjum.
Okkur hefur tekist vel að bregðast við óvenjulegri
krísu með skynsamlegri hagstjórn. Um það verður ekki
deilt. Ríkisfjármálunum var beitt til að styðja við heim-
ili og fyrirtæki í landinu og Seðlabankinn lækkaði vexti
í þeim tilgangi að styðja við eftirspurn.
Sem betur fer voru undirstöðurnar sterk-
ar í upphafi faraldursins, ekki síst vegna
lækkunar ríkisskulda á árunum á undan. Nú
blasir hins vegar við okkur nokkru drunga-
legri mynd. Atvinnuleysi er í sögulegu há-
marki og ríkissjóður verður rekinn með
verulegum halla næstu árin. Óumflýjanlega
mun það koma í hlut skattgreiðenda að
greiða þann reikning.
Forgangsverkefni okkar sem störfum í
stjórnmálum er að stuðla að því að til verði
ný störf; að veita súrefni til atvinnulífsins og
skapa því skilyrði til að endurheimta þau
verðmæti sem glatast hafa í faraldrinum.
Verðmætasköpun dróst saman um 200 millj-
arða króna í fyrra. Þau verðmæti verða ekki
endurheimt með fjölgun opinberra starfs-
manna líkt og sumir leggja til og ekki held-
ur með skuldasöfnun hins opinbera umfram
það sem nú er. Leiðin út úr vandanum felst í öflugum
atvinnufyrirtækjum og starfsfólki þeirra. Langtíma-
atvinnuleysi má ekki festast í sessi.
Stjórnmálamenn verða að tala af ábyrgð og raunsæi
um þau þýðingarmiklu mál sem nú eru til úrlausnar.
Þeir eiga ekki að stunda einhvers konar útgjaldakeppni
af því tagi sem stjórnarandstaðan reyndi að efna til í
vikunni. Reynt var að slá ódýrar pólitískar keilur en sú
tilraun mistókst. aslaugs@althingi.is
Áslaug Arna
Sigurbjörns-
dóttir
Pistill
Frumhlaup frá vinstri
Höfundur er dómsmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
F
rumtök – samtök framleið-
enda frumlyfja sendu ít-
arlega umsögn um lyfja-
verðstefnu – tillögur að
bættri lyfjaumsýslu hins opinbera.
Samtökin segja að helstu tillögur
þeirra séu „að lyfjaverðstefna hins
opinbera taki mið af og verði í sam-
ræmi við heilbrigðisstefnu, lyfjalög
og ályktun Alþingis um lyfjastefnu og
að horft sé til þeirra markmiða sem
þar er að finna“. Frumtök leggja til
að settur verði skýr rammi um lyfja-
verðstefnu og ákvarðanir um há-
marksverð lyfja.
Í því skyni er m.a. lagt til að
„viðmið við ákvörðun lyfjaverðs verði
einföld og skýr og að samþykkt há-
marksverð í heildsölu allra lyfja lúti
sömu forsendum, að miðað verði við
meðalverð Norðurlandanna“.
Einnig að verðákvarðanir skuli
byggðar á verði í viðmiðunarlöndum
okkar, að teknu tilliti til sérstöðu Ís-
lands hvað varðar legu landsins,
stærð og hlutfallslegan dreifingar- og
umsýslukostnað svo nokkuð sé nefnt.
Þá er lagt til að skoðaðar verði
ástæður þess að meðalverð Norður-
landa á heildsölustigi virðist skila sér
í verði töluvert umfram meðalverð
Norðurlanda á smásölustigi.
Frumtök telja að nái tillögur
þeirra fram að ganga skapist að-
stæður sem ýta munu undir aukna
fjölbreytni á íslenskum lyfjamarkaði.
Verði fleiri lyf markaðssett muni lyfj-
um á undanþágulistum fækka, lyfja-
öryggi aukast, líkur á lyfjaskorti
minnka og aukin samkeppni leiða til
virkari verðsamkeppni. Þá benda
Frumtök á að vert sé að skoða smá-
sölumarkað lyfja „en á Íslandi eru
apótek 2-4 sinnum fleiri en í viðmið-
unarlöndunum sé miðað við höfða-
tölu“.
Frumtök benda á að útgjöld til
heilbrigðismála hér, sem hlutfall af
vergri þjóðarframleiðslu, séu til-
tölulega lág miðað við hinar Norður-
landaþjóðirnar. Samt hafi verið bætt
verulega í heilbrigðisútgjöldin hér á
undanförnum árum. Útgjöld til lyfja-
mála hafa þó ekki vaxið eins og önnur
heilbrigðisútgjöld, aukningin er svo
gott sem öll á öðrum sviðum heil-
brigðismála.
Við ákvörðun lyfjaverðs og
greiðsluþátttöku er horft til Dan-
merkur, Finnlands, Noregs og Sví-
þjóðar. Frumtök segja að sú regla
sem gildir um verðlagningu lyfja hafi
haft verulega neikvæð áhrif á innleið-
ingu nýrra lyfja. Mörg dæmi séu um
að lyf hafi ekki verið markaðssett
vegna kröfu yfirvalda um lágt verð.
Það að horfa til lægsta verðs á
Norðurlöndum þegar um er að ræða
skráð hámarksverð hér hafi verið
meiriháttar hindrun varðandi innleið-
ingu nýrra lyfja.
Ísland fyrir neðan meðaltal
Í umsögninni eru skýringar-
myndir sem sýna að Ísland sker sig
verulega úr samanborið við hin nor-
rænu löndin þegar kemur að innleið-
ingu nýrra lyfja. Ný lyf koma al-
mennt síðast á markað hér á landi af
öllum Norðurlöndunum eftir að
Lyfjastofnun Evrópu (EMA) hefur
veitt þeim markaðsleyfi. Sama gildir
hvort sem horft er til innleiðingar
nýrra lyfja almennt eða horft sér-
staklega á innleiðingu nýrra krabba-
meinslyfja. Ísland er „langt fyrir neð-
an meðaltal Evrópuríkja á meðan öll
hin Norðurlöndin eru ofan við með-
altalið“, segir í umsögn Frumtaka.
Samtökin segja að núverandi
staða Íslands þegar kemur að inn-
leiðingu nýrra lyfja sé „dapurleg“,
samanborið við Vestur-Evrópu al-
mennt.
Ísland er aftarlega á
merinni í lyfjamálum
Samanburður á aðgengi að nýjum lyfjum
Fjöldi samþykktra lyfja sem eru aðgengileg sjúklingum
Meðaltími frá EMA-markaðsleyfi þar til lyf er aðgengilegt sjúklingum
Samtals fjöldi lyfja 2016-2019 (nr. í röð Evrópulanda) Krabbameinslyf
EMA*-samþykki
Þýskaland
Danmörk
Austurríki
Finnland
Svíþjóð
Noregur
Evrópumeðaltal
Ísland
Þýskaland
Sviss
Danmörk
Svíþjóð
Finnland
Noregur
Ísland
50 dagar
87 dagar
94 dagar
196 dagar
349 dagar
376 dagar
451 dagur
152
133
131
124
94
90
84
74
50
41
41
38
37
36
28
25
24
15
(1)
(2)
(3)
(5)
(13)
(15)
(24)
(1)
(2)
(3)
(9)
(10)
(12)
(22)
(1)
(2)
(3)
(5)
(9)
(13)
(22)
Heimild: EFPIA PatientsW.A.I.T.
Indicator 2020/21 Survey
og Frumtök – samtök
framleiðenda frumlyfja
Meðaltími 2016-2019 (nr. í röð Evrópulanda)
*Lyfjastofnun
Evrópu
Heilbrigðisráðuneytið óskaði
nýlega eftir tillögum að bættri
lyfjaumsýslu hins opinbera í
Samráðsgáttinni. Sjö umsagnir
bárust.
Óskað var eftir „heildstæðum
tillögum þeirra sem hafa þekk-
ingu á sviði lyfjamála sem
stuðla að hagkvæmari og skyn-
samlegri notkun lyfja og geta
nýst stjórnvöldum. Æskilegt er
að hugmyndir að úrbótum ýti
undir fjölbreytni á íslenskum
lyfjamarkaði og leiði til virkari
verðsamkeppni.“
Tekið var fram að tillögurnar
þyrftu að snúa að hagræðingu í
lyfjarekstri en mættu ekki draga
úr afhendingaröryggi lyfja eða
hafa neikvæð áhrif á öryggi
sjúklinga á nokkurn hátt. Óskað
var eftir tillögum sem byggðust
á heildarsýn um skynsamlega
og hagkvæma notkun lyfja, jafnt
á smásölu- og heildsölustigi.
Betri lyfja-
umsýsla
LYFJAVERÐSTEFNA