Morgunblaðið - 12.05.2021, Qupperneq 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. MAÍ 2021
+ + + = 19.990 kr.
A L LT ÓTA K M A R K A Ð
Fjölskyldupakkinn:
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Íslendingar virðast vera meðvitaðri
en margar aðrar Evrópuþjóðir um
áhættuna sem getur fylgt því að
veita smáforritum eða öppum sem
hlaðið er niður í snjallsíma aðgang
að persónuupplýsingum í símanum.
Í nýjum samanburði Eurostat,
hagstofu Evrópusambandsins, á
hversu varir Evrópubúar eru um
sig og vernda einkaupplýsingar sín-
ar í snjallsímum kemur fram að
18% 16 til 74 ára íbúa í löndum
Evrópusambandsins segjast aldrei
takmarka eða loka fyrir aðgang að
persónugögnum í símunum sínum
þegar þeir hlaða niður eða nota öpp
í þeim.
Á Íslandi segjast 8% aldrei hafa
takmarkað eða neitað að deila per-
sónugögnum með farsímaappi og er
hlutfallið hvergi lægra en hér á
landi meðal þeirra Evrópuþjóða
sem samanburðurinn nær til.
Ólík afstaða meðal þjóða
Svíar eru einnig varir um sig en
þar er hlutfallið 11% og 12% Hol-
lendinga og Portúgala og 13%
Belga og Þjóðverja segjast aldrei
takmarka eða neita smáforritum
um aðgang að gögnum í símunum
sínum.
Byggt er á könnunum sem gerð-
ar voru á síðasta ári og þegar spurt
var hvort farsímanotendur hefðu
a.m.k. einu sinni eða oftar takmark-
að eða lokað fyrir aðgang smáfor-
ritanna að persónulegum upplýs-
ingum á undanförnum þremur
mánuðum svöruðu 77% svarenda á
Íslandi því játandi. Er það hlutfall
hvergi hærra í öllum löndunum.
68% Svía sögðust hafa stjórnað
eða lokað fyrir aðgang að gögnum í
símunum á undanförnum þremur
mánuðum, og það gerðu einnig 67%
Norðmanna og 65% Þjóðverja. Í
löndum Evrópusambandsins sögð-
ust að meðaltali 52% hafa takmark-
að eða lokað alveg fyrir aðgang
smáforrita þegar þeir þeir hlóðu
þeim niður eða notuðu í snjallsím-
unum sínum.
Vita ekki að hægt sé að loka
Nokkur hópur fólks í löndunum
vissi ekki skv. könnuninni að hægt
væri að stjórna eða loka fyrir að-
gang farsíma-appa til að verja per-
sónuleg gögn í símanum.
6% að jafnaði í löndum ESB
sögðust ekki vita að þetta væri
mögulegt og á Íslandi sögðust 8%
ekki hafa vitað að hægt væri að
loka fyrir aðgang að gögnum í
snjallsímanum.
8
11 12 12 12
13 13
15 15 16
18 19
20
23 23
26 27
32
36 37
40
44
Hafa aldrei neitað að deila persónu-
upplýsingum með farsíma-appi
Hlutfall 16-74 ára í nokkrum Evrópulöndum (%)
Heimild: Eurostat
Ís
la
nd
Sv
íþ
jó
ð
Po
rt
úg
al
H
ol
la
nd
Íta
lía
Þý
sk
al
an
d
B
el
gí
a
Ír
la
nd
Lú
xe
m
bo
rg
D
an
m
ör
k
E
S
B
m
e
ð
a
lt
.
N
or
eg
ur
Fi
nn
la
nd
Pó
lla
nd
Sp
án
n
Au
st
ur
rík
i
G
rik
kl
an
d
Le
tt
la
nd
Té
kk
la
nd
Kr
óa
tía
Kó
so
vó
Se
rb
ía
Íslendingar á varð-
bergi gagnvart öppum
- 8% á Íslandi
loka aldrei fyrir
aðgang
Um tíma í lok apríl og byrjun maí
bar nokkuð á aðmírálsfiðrildum á
sunnanverðu landinu. Er það óvenju
snemmt fyrir slíkan fjölda, að sögn
Erlings Ólafssonar skordýrafræð-
ings. Á sama tíma voru suðrænar
svölur flögrandi hér; landsvölur,
bæjarsvölur og bakkasvala.
„Aðmírálarnir hafa væntanlega
nýtt sér sama meðbyrinn úr suðrinu
hingað norður í höfin. Það fjaraði
fljótt undan þessum skrautlegu fiðr-
ildum þar sem ríkjandi hitastig hef-
ur ekki verið þeim hagsælt til flugs
og athafna,“ segir Erling.
Mikill fluggarpur
Samkvæmt því sem fram kemur á
pödduvef Náttúrufræðistofnunar
finnst aðmírállinn víða um heim og á
sér föst heimkynni í Suður-Evrópu.
Hann er mikill fluggarpur með ríkt
flökkueðli, segir þar. „Aðmíráll er
tíður og væntanlega árlegur gestur
á Íslandi sem fyrst er skráður héðan
árið 1901. Stundum berst hingað
umtalsverður fjöldi og skrautleg
suðræn fiðrildin vekja þá verðskuld-
aða athygli á sólríkum sumardögum,
ekki síst á sunnanverðu landinu.
Þau fyrstu fara að sjást um miðj-
an maí en yfirleitt þó ekki fyrr en í
fyrrihluta júní. Þau berast hingað
hvenær sem er sumars eftir það og
ræðst það einfaldlega af því hvernig
háttar til með loftstrauma frá Evr-
ópu. Algengast er þó að þau komi
með haustlægðum í september og
byrjun október. Ekki er ljóst hvaðan
úr álfunni þessi haustkynslóð kem-
ur. Engin dæmi eru þess að aðmír-
állinn hafi náð að fjölga sér hérlendis
né heldur lifa af vetur,“ segir á
pödduvefnum. aij@mbl.is
Ljósmynd/Erling Ólafsson
Aðmíráll „Stórt og fagurt fiðrildi, mikið augnayndi,“ segir á pödduvefnum.
Litríkir aðmírálar
og svölur í heimsókn
Af tíu stærstu sveitarfélögum lands-
ins voru sex rekin með halla á sein-
asta ári. Þó að staða sveitarfélag-
anna sé erfið var útkoman í fyrra þó
skárri en óttast var. Forsvarsmenn
sveitarfélaganna virðast vera svart-
sýnir á útkomuna á yfirstandandi
ári.
„Í fjárhagsáætlunum sveitarfélag-
anna fyrir árið 2021 er reiknað með
að rekstrarstaðan versni til muna.
Gert er ráð fyrir að rekstrarhallinn
aukist úr 4,5% í 6,9% af tekjum og
veltufé verði lítillega neikvætt. Átta
af þessum tíu sveitarfélögum reikna
með að vera með halla á rekstrin-
um,“ segir í nýrri úttekt hag- og upp-
lýsingasviðs Sambands íslenskra
sveitarfélaga á ársreikningum A-
hluta tíu fjölmennustu sveitarfélag-
anna en í þeim búa fjórir af hverjum
fimm landsmönnum.
Í ljós kemur að skatttekjur þeirra
voru 1,8% minni á síðasta ári en gert
var ráð fyrir í fjárhagsáætlunum
þeirra. Er áætlað að skatttekjur
sveitarfélaga í heild hafi verið um
fimm milljörðum kr. minni í fyrra en
fjárhagsáætlanir 2020 sögðu til um.
„Útkoman er engu að síður töluvert
betri en óttast var um mitt síðasta ár
og kemur þar til að efnahagsástand
er ívið hagstæðara og ýmsar aðgerð-
ir ríkisins hafa styrkt útsvarsstofn
sveitarfélaga.
Hins vegar voru útgjöld vegna
launa og tengdra gjalda 4,2% hærri
en fjárhagsáætlanir gerðu ráð fyrir
og rekstrargjöld í heild 3,5% hærri,“
segir í greinargerð sviðsins.
Skatttekjurnar hækkuðu um 4,4%
á milli ára en á sama tíma hækkuðu
laun og tengd gjöld um 12% og
rekstrargjöld um 11%.
Þrátt fyrir að gert hafi verið ráð
fyrir að veltufé frá rekstri yrði sem
svarar 7,7% af tekjum í fyrra var út-
koman töluvert lakari eða 4,7%.
Bæta verulega í fjárfestingar
Bent er á að þróun fjárfestinga
sveitarfélaganna í fyrra sé áhyggju-
efni. Þær voru um sjö milljörðum
minni en reiknað var með í fjárhags-
áætlunum og drógust saman um 7%,
en miðað við stöðuna hefði að mati
sviðsins verið rétt að bæta verulega í
fjárfestingar í fyrra miðað við stöð-
una í þjóðarbúskapnum.
Sveitarfélögin tíu tóku 31,2 millj-
arða í ný langtímalán í fyrra.
Á þessu ári er talið að þau muni
auka fjárfestingar sínar verulega og
að skuldir og skuldbindingar þeirra
muni vaxa umtalsvert og fara yfir
130% af tekjum. omfr@mbl.is
Telja að staðan versni til muna
- Útkoma tíu stærstu sveitarfélaganna betri í fyrra en óttast var - Laun og
tengd gjöld hækkuðu um 12% - Átta af tíu reikna með halla á þessu ári
Morgunblaðið/Eggert
Við Fossvoginn Stærstu sveitarfélögin ætla að auka fjárfestingar verulega.
Óli Björn Kára-
son, þingmaður
Sjálfstæðis-
flokksins, hefur
ákveðið að bjóða
sig fram í próf-
kjöri flokksins í
Suðvestur-
kjördæmi sem
fram fer í júní. Óli
Björn sækist eftir
2. sæti.
Hann hefur verið þingmaður fyrir
Suðvesturkjördæmi frá 2016, en var
áður varaþingmaður. Óli Björn hef-
ur verið formaður efnahags- og við-
skiptanefndar Alþingis frá 2017 og
hefur setið í atvinnuveganefnd og
stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd.
Óli Björn, sem er fastapenni á síð-
um Morgunblaðsins, hefur skrifað
fjölda blaðagreina um hugmynda-
fræði, þjóðmál, viðskipti og efna-
hagsmál, gefið út fimm bækur auk
þess að halda úti hlaðvarpsþættinum
Óli Björn – Alltaf til hægri.
Óli Björn
Kárason
Óli Björn
sækist eftir
2. sætinu