Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.06.2021, Síða 12

VIÐTAL
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.6. 2021
X
injiang er sjálfstjórnarhérað í
norðvesturhluta Kína þar sem
Úígúr-múslimar eða einfaldlega
Úígúrar eru fjölmennasti þjóð-
félagshópurinn. Síðustu ár hefur
hópurinn, ásamt öðrum minnihlutahópum inn-
an héraðsins, átt undir högg að sækja.
„Aðstæður í Xinjiang virðast hafa versnað,“
segir Audrey Osler, prófessor í mennta-
vísindum við Háskólann í Suðaustur-Noregi
sem hefur sérhæft sig í mannréttindum, „en
yfirvöld í Kína segja að 1,3 milljónir manna
hafi farið í starfsþjálfunarbúðir. Þessum
starfsþjálfunarbúðum er lýst af öðrum sem
fangabúðum.“
Audrey var stödd hér á landi í vikunni til að
fylgjast með doktorsvörn Susan Elizabeth
Gollifer í menntavísindum við Háskóla Íslands
og gat því sest niður með blaðamanni. Audrey
er ein þeirra sem skipa Úígúr-dómstólinn (e.
Uyghur Tribunal) sem rannsakar aðstæður
Úígúra í Xinjiang.
Hún segir dómstólinn hlutlausan aðila.
„Ekkert okkar [þeirra sem sitja dómstólinn]
er aktívisti og ekkert okkar kom að borðinu
með fyrirfram ákveðnar hugmyndir um Kína
eða Xinjiang. Við höfum verið valin sem venju-
legir borgarar, að einhverju leyti eins og kvið-
dómur, til að skoða hvaða ef einhverjir glæpir
hafa verið framdir,“ segir Audrey.
„Okkar verk er að hlusta á vitnisburði
þeirra sem búið hafa á svæðinu og gætu hafa
upplifað það sem þar er í gangi nú. Hlusta á
Uígúra, Kasaka og Tyrki frá svæðinu. Við
förum svo að lögum til að kveða upp dóm,“
segir hún en fyrri vitnaleiðslur fóru fram í
London fyrr í mánuðinum og þær seinni í
september á sama stað. „Kínverjum hefur
einnig verið boðið að bera vitni fyrir Úígúr-
dómstólnum. Sú staðreynd að þeir hafi ekki
þegið það mun ekki hafa áhrif á niðurstöðu
dómsins.“
Ótti ríkjandi í Xinjiang
„Það sem komið hefur fram hefur oft og tíðum
verið erfitt að hlusta á,“ segir Audrey um
vitnaleiðslurnar. „Við höfum heyrt sögur um
nauðganir, pyntingar og hræðilegar aðstæður
innan búðanna. Þá höfum við heyrt talað um
fjölda ófrjósemisaðgerða og þvingaðar fóstur-
eyðingar utan þeirra. Fólk sem hefur talað við
okkur hefur verið sett í þessar búðir og ásakað
um glæpi eða hefur unnið innan þessara búða,“
segir hún.
„Öll okkar vitni búa utan Kína. Sum þeirra
búa í Bandaríkjunum en önnur í Evrópu,“
segir Audrey. Oft koma fjölskyldumeðlimir
þeirra sem gagnrýna meðferð Úígúra í Xinji-
ang og búa enn í héraðinu fram og segja allt í
himnalagi þar á bæ. „Einhver vitnanna hafa
áhyggjur af fjölskyldum sínum og segja að
þær séu undir þrýstingi frá kínverska rík-
inu.“
Mikill ótti er undirliggjandi á svæðinu.
„Vitni segja fjölskyldur sínar hræddar,“ segir
Audrey. Aðrir hafa ekki heyrt frá þeim lengi.
„Margir sem búa utan svæðisins hafa ekki
heyrt í fjölskyldum sínum í meira en þrjú ár.
Og þeim hefur verið sagt að hringja ekki aftur
og að eitthvað slæmt muni gerast ef þau geri
það.“
Mikið eftirlit er með fólki í Xinjiang. „Það
eru eftirlitsstöðvar með 500 metra millibili og í
sumum borgum 200 metra. Það er notast við
andlitsgreiningu á þessum stöðvum og fylgst
er grannt með daglegu lífi fólks,“ segir Aud-
rey.
Gífurleg fjölgun lögregluþjóna hefur orðið í
Xinjiang síðustu árin til að manna þessar eft-
irlitsstöðvar. Audrey nefnir dæmi um kín-
verskan lögregluþjón sem sendur var til svæð-
isins til að vinna þar. „Hann sagðist vera vel
þjálfaður en margir hafi ekki verið það heldur
atvinnulaust fólk sem komið var með til svæð-
isins.“
Úígúrskar konur auglýstar
Aðgerðir stjórnvalda virðast mikið til snúast
um að afmá menningu þeirra hópa sem nefndir
hafa verið. Í grunnskólum þar sem eitt sinn
var kennd bæði úígúrska og kínverska er að-
eins kennd kínverska nú. „Fólk segir að ekki
sé aðeins kennt á kínversku heldur sé börnum
refsað ef þau tali móðurmál sitt í skólanum,“
segir Audrey.
„Þegar fólk er sett í búðirnar er það hrætt
um að þó aðrir fáist til að hugsa um börn
þeirra sé þeim komið fyrir í heimavistarskóla
eða á munaðarleysingjahæli. Að sögn eins
vitnis er mjög stór hluti barna á svæðinu í
heimavistarskóla. Við höfum heyrt frásagnir
af því að börnin fái ekki frí frá heimavistinni.
Að þetta séu ekki stofnanir sem hleypa börn-
unum heim um hátíðarnar eða neitt slíkt,“
segir hún.
Fólki er gert erfitt fyrir að iðka trú sína.
„Fólk segist ekki þora að fara inn í moskur á
svæðinu því það er hrætt við að verða hand-
tekið,“ segir Audrey. „Stjórnvöld skilgreina
fólk sem klæðist trúarlegum fötum, ber
slæðu, skegg og svo framvegis sem öfga-
trúarfólk,“ segir Audrey. „Af vitnisburðinum
að dæma er fólki ekki leyft að haga lífi sínu
eins og það vill. Ein stefna stjórnvalda er að
para saman Han-kínverska karla og Úígúr-
konur og láta þau búa saman,“ segir Audrey
en karlarnir eru sérstaklega sendir til Xinji-
ang vegna þessa.
„Það eru til bæklingar með upplýsingum um
hvernig best sé að ganga inn í fjölskyldur á
svæðinu og auglýsingum er beint að körlum til
að fá þá til héraðsins til að finna sér fallega
Úígúr-brúði,“ segir Audrey. „Margar konur
eru hræddar við að neita bónorði Han-
Kínverja. Ef það gerist hræðist fólk að konan
eða fjölskyldumeðlimir hennar verði send í
búðir.“
„Það sem komið hefur fram hefur
oft á tíðum verið erfitt að hlusta á,“
segir Audrey Osler um vitnaleiðsl-
urnar fyrir Úígúr-dómstólnum.
Morgunblaðið/Eggert
Segjast dáin eftir upplifunina
Nauðganir, pyntingar, eftirlit og þvingaðar ófrjósemisaðgerðir, fóstureyðingar og líffæragjöf. Þetta eru dæmi um það ofbeldi sem
kínversk stjórnvöld eru sökuð um að beita Úígúr-múslima og aðra minnihlutahópa í sjálfstjórnarhéraðinu Xinjiang í Kína. Audrey
Osler situr í dómstól sem rannsakar þetta mál og hyggst úrskurða um hvort um sé að ræða þjóðarmorð á Úígúrum.
Böðvar Páll Ásgeirsson bodvarpall@mbl.is
’
Það eru til bæklingar með upp-
lýsingum um hvernig best sé
að ganga inn í fjölskyldur á svæð-
inu og auglýsingum er beint að
körlum til að fá þá til héraðsins til
að finna sér fallega Úígúr-brúði