Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.06.2021, Side 24

24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.6. 2021
BÁLFARIR
Suðurlandsbraut 20, Reykjavík, sími 588 0200, eirvik.is
samlegt ka
nýmalað,
engin h lki.
á
y
–
J
eg hefi fengið margar upplýs-
ingar frá mönnum, sem hafa lát-
ið brenna líkama sinn og allir
hafa þeir undantekningarlaust bætt
þessu við: „Segið öllum, sem þið ná-
ið til, að láta ekki brenna sig, því að
það er hinn háskalegasti misskiln-
ingur, að það geri ekkert til. Hinn
jarðneski líkami mannsins er alt of
dýrmætur til þess að svo illa sje
með hann farið eftir viðskilnað sál-
arinnar.““
Þannig komst Sigurjón Pjet-
ursson í Álafossi að orði í bréfi sem
hann sendi Morgunblaðinu sumarið
1941. Tilefnið var nýleg samþykkt
aðalfundar Eimskipafjelags Íslands
h.f. um styrk til bálstofu hér á landi
og nokkur blaðaskrif um málið í
framhaldinu.
Sigurjón hélt áfram að vitna í
heimildarmenn sína fyrir handan:
„Þótt læknar segi að maður sje skil-
inn við þá er sannleikurinn sá, að
hinn raunverulegi viðskilnaður tek-
ur oft miklu lengri tíma en menn
ætla, eða geta haft hugmynd um.
Það er hreint og beint ofbeldi að
flýta viðskilnaðinum með eldi, og
það veldur hinum andlega líkama í
flestum tilfellum svo hræðilegum
hörmungum, að slíkt læknast eigi
nema á óralöngum tíma.“
Sigurjón fullyrti að þúsundum Ís-
lendinga væri þetta kunnugt og
þess vegna vildu þeir ekki bálstofu.
„Þeir eru þar öðrum menning-
arþjóðum fremri, og jeg vona að það
haldist.“
Hann höfðaði meðal annars til
móðureðlisins í málflutningi sínum.
„Hvaða móðir gæti hugsað til þess,
að líkama barnsins væri kastað í
eld? Engin. Tilfinningar hennar
ættu að vera oss vörn gegn lík-
brenslu, og þær eru áreiðanlega að-
vörun um það, að líkamann má ekki
brenna.“
Hvatti Sigurjón menn til að setja
frekar pening í ný íþróttahús og
sundhallir, svo unga kynslóðin ælist
upp við réttan skilning á því mik-
ilvæga menningarmáli, sem hefði
orðið út undan: „Að líkaminn er
dýrmætasta höllin, sem maður býr í
hjer á jörðunni.“
Ekki til bóta fyrir sálina
Nokkrum dögum síðar svaraði
Kristinn Daníelsson bréfi þessu á
síðum Morgunblaðsins og þótti fyrir
því enda væru þeir Sigurjón Pjet-
ursson vinir. Kristinn var á því að
Sigurjón væri aldrei þessu vant að
reyna að spilla fyrir góðu máli, sem
reyndar væri árangurslaust, því að
næg sönnun fyrir því, að Íslend-
ingar þyrftu og vildu bálstofu, og
það sem fyrst, væri það, að málið
væri nú komið svo langt, að það ætti
vísan framgang, „og enn nýr vottur
um það er gjöf Eimskipafjelagsins,
sem vel fór á; skip þess munu hafa
flutt, flest líkin, sem send hafa verið
utan til brenslu, vegna þess menn-
ingarleysis, að engin bálstofa var
hjer til.“
Kristinn gerði athugasemd við
mál Sigurjóns þess efnis að engin
rök hefðu verið færð fyrir því að lík-
brennsla væri til bóta fyrir sálina.
„Þar er þá jafnt á komið með
greftrunina; hún er það ekki frem-
ur. Líkaminn er ekki lengur bústað-
ur og verkfæri sálarinnar.“
Kristinn nam einnig staðar við
fréttir, sem Sigurjón hefði fengið
frá látnum mönnum, að sálin líði
miklar þjáningar við brennsluna.
„En þar á móti er enn meiri vitn-
eskja fengin úr sömu átt, að þessu
sje öllu óhætt, og til vitnisburðar
um það er það, að bestu miðlar og
sálarrannsóknamenn í Englandi,
sem þekkja öll þessi fræði og sam-
bönd enn betur en við, láta flestir
brenna lík sín, því að þar er auðvit-
að komið svo langt, að nógar eru
bálstofur. En það mun jafnan svo,
að þegar nýtt ryður sjer til rúms, þá
eru einhverjir, sem lengi á eftir vilja
ekki sleppa hinu gamla. Jeg skal
hvorki lasta það nje lá; það jafnar
sig með tímanum, þótt það geti tafið
fyrir í bili. Hinn frægi stjörnufræð-
ingur, Tyeho Brahe hjelt að sólin
gengi kringum jörðina tugi ára eftir
að Copernicus hafði sannað, að það
væri jörðin sem gengi kringum sól-
ina. Nú er það útrætt mál, og af
hálfu sálarrannsóknamanna er lík-
brenslan útrætt mál, þótt þeir telji
rjett, að hún fari ekki fram fyr en
4-5 dögum eftir andlátið og er þá
allir vari hafður á.“
„Hola barninu í jörðina“
Um það að slá á viðkvæma strengi
móðurhjartans sagði Kristinn: „Ef
einhver vildi með álíka orðalagi
óvirða greftrunarsiðina, þá, gæti
hann t. d. sagt, að „hola barninu í
jörðina“, og gröfin hefir í hugum
manna, þar á meðal skálda, ætíð
þótt geigvænleg og hryllileg.“
Í huga Kristins var engu kastað í
eld. „Það fer fram útfararathöfn
með lotningarfullri hluttekningu
vandamanna og vina, engu síður
virðuleg og helg heldur en við
greftrun. Jeg hygg, ef borið er sam-
an, að geðfeldara sje að eiga jarð-
neskar leifar barnsins geymdar í
hreinlegri, fallegri líkbrenslu-
krukku, heldur en að hugsa til þess
í moldinni eftir nokkra mánuði eða
missiri. En barnið er sjálft hvorki í
gröfinni nje krukkunni, heldur í
þeim stað, sem Jesús sagði — og
hvorugur okkar Sigurjóns rengir —
að heyri börnunum til. Og það er
vafalaust dýrasta huggun móður-
hjartans, svo dýr, að hún veit, að
það er betur geymt en hjá henni
sjálfri, þótt hún verði að bera sorg
sína, sem allir skilja.“
Nær bálið til sálarinnar?
Tveir líkbrennsluofnar hafa verið í
landinu frá árinu 1948, báðir í
Fossvogi. Bálfarir hafa færst í vöxt
á umliðnum árum og misserum.
Morgunblaðið/Kristinn
Umræður um bálfarir eru ekki nýjar af nálinni hér í fásinninu. Þannig skiptust menn hressilega á skoðunum á
síðum Morgunblaðsins sumarið 1941 – og látnir létu ekki sitt eftir liggja.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
’
Hvaða móðir gæti
hugsað til þess, að
líkama barnsins væri
kastað í eld? Engin.