Skólablaðið - 01.11.1973, Side 11

FAEINAR STAOREYN DIR
UM
Russagrýluna
OG
„verndara lýdrædis“
í heiminum
1 apríl, 19^4, fæddist „vest-
rænu lýðræði" óskabarnið NatóJ
„varnarbandalag gegn útþenslustefnu
Rússa". Raunar orkar mjög tvímælis,
hvort „útþenslustefnan" var svo ákv-
eðin, sem leiðtogar Vesturlanda vildu
vera láta. Stalín var aldrei talinn
mikill Trotskýisti, svo ekki sé meira
sagt, og heimsbyltinguna áleit hann
ekki tímabæra. Enda þótt hann hafi
ekki ætíð fylgt fyrirmælum Lenins,
sbr, bændaútrýmingarnar, þá er mjög
ósennilegt, að hann hefði látið bend-
la sig við imperíalisma. Þar að auki
voru Bandaríkin langsterkasta ríki
veraldar, hernaðarlega og efnahags-
lega, eftir lok síðari heimsstyrjald-
arinnar, og eina „kjarnorkuveldið".
Eftir hina miklu hernaðarmáttar sýn-
ingu þeirra í Hiroshima og Nagasaki,
árið 1945» álitu Vesturveldin sig
algerlega geta hrundið og hundsað
vilja Sovétstjórnarinnar og settu
henni fáránleg skilyrði. Þegar styr-
jöldinni lauk, höfðu Rússar náð
ítökum í löndum A-Evrópu, og þegar
Kalda stríðið hófst, hertu þeir tök-
in á þessum ríkjum, í því skyni að
efla eigin varnir.
Það er staðreynd, að Stalín ætl-
aði aldrei að gera heimsbyltingu,
hann studdi t.d. Kaomintang, en ekki
Kommúnistaflokk Kína £ upphafi kín-
versku byltingarinnar. Hann var til-
tölulega þjóðernissinnaður, og stefn-
di aðeins að eflingu Sovétríkjanna.
Þegar þeirri stefnu hans var ógnað af
sívaxandi óvild, samhliða aukinni her
væðingu Vesturveldanna, var fjarstæða
að ímynda sér, að hann sleppti tökum
sínum á A-Evrópu. Raunar byrjaði
hann ekki að þröngva sovésku skipulagi
upp á þessi lönd fyrr en Vesturveldin
höfðu sýnt, að þau kærðu sig ekkert
um „friðsamlega sambúð", og biðu rau-
nar aðeins eftir hruni Sovétríkjanna,
eða gagnbyltingu, þar í landi. Hinar
ungu sósialísku byltingarhreyfingar
A-Evrópu, sem margar voru byggðar á
mjög traustum grundvelli, urðu að gj-
alda þessa dýru verði. Hinu rússneska
skrifstofubákni var nú troðið upp á
þær í mesta flýti, og þær lagaðar aá
aðstæðum, sem víða voru alls ekki
fyrir hendi í þessum löndum, en
höfðu hi.ns vegar verið það 1 Rúss-
landi. Stalín gekk ja^nvel svo
langt, að „hreinsa til í kommún-
istaflokkum þessara landa árin 1950
- 52, og bæla niður „þjóðernissinn-
aðar villukenningar"þó þar virðist
hann aftur kominn í mótsögn við
Lenínismann. Árið 1922 skrifaði
Lenin „Bréf til flokksþingsins",
þar sem hann m.a. gagnrýnir Stalín
all harkalega. £ einu bréfanna,
„Vandamál þjóðernanna" eða „sjálfs-
stjórnaráætlunin", ræðst hann af
mikilli rökfestu á „stór—rússneska
þjóðarrembu" gagnvart hinum smærri
af Sovétlyðveldunum. Hann gerir
mikinn greinarmun á þjóðernishyggju
smáþjóðar og stórþjóðar. Hann var-
ar einnig við ósveigjanlegri al-
þjóðahyggju gegn hinum smærri. Enn-
fremur segir hann: „Þess vegna
krefjast grundvallárhagsmunir sam-
hygðar öreiganna, og þar af leiðandi
einnig stéttarbarátta öreiganna
þess, að við byggjum aldrei afstöðu
okkar til þjóðernismálanna á forms-
atrigum, heldur tökum ævinlega til-
lit til þeirrar ólíku afstöðu, sem
öreigar kúgaðrar (eða lítillar)
þjóðar hlýtur að taka gagnvart herra-
|eða stór-) þjóðinni. ( Þess skai
getið, að Lenin SKJÁTLAÐIST SJALDAN).
Árið 1947 höfðu Rússar gert við-
skiptasamninga við ríki A-Evrópu,
eftir að útséð var um að samkomulag
næðist ekki við Vesturveldin. Þegar
ekki náðist heldur samkomulag um
sameiningu hlutlauss Þýzkalands, að
tillögu Rússa, og V-Þýzkaland var
gengið í Nató, árið 1955* var Var-
sjárbandalagið formlega stofnað. Þá
höfðu báðir aðilar yfir að ráða
vetnissprengjum, og kjarnorkueld-
flaugum skömmu síðar, en endurher—
væðing V-Þýzkalands stóð sem hæst.
Árið 1957 tóku Bandaríkjamenn að
afhenda bandamönnum sínum kjarnorku-
eldflaugar * að sjálfsögðu aðeins
„til varnar", þrátt fyrir mikla and—
stöðu í V-Evrópu. Rússar svöruðu ekki
fyrr en fimm árum seinna, með því að
senda eldflaugar til Kúbu, eftir að
Bandaríkin höfðu gert fáránlega og
misheppnaða tilraun til að fella
Castró. Eins og gefur að skilja voru
Sovétmenn gerðir afturreka með eld-
flaugarnar, en Bandaríkjamenn urðu að
lofa, að láta Kúbu £ friði.
Þegar þetta varð, höfðu nýir
menn tekið við völdum á báðum stöðum*
Kennedy í Washington og Krústjof í
Moskvu. Þverhausinn og rugguhesturinn
Truman, sem var forseti Bandaríkjanna
er Kalda stríðið hófst, hafði frá byr-
jun þess, markað stefnuna gagnvart
Sovét, og þannig unnið heiminum mikið
tjón. Eisenhower, eftirmaður hans,
hafði litlu eða engu um breytt. Kenn-
edy gerði fyrst í stað litið annað en
að margfalda herstyrk Bandaríkjanna,
t.d. jók hann hluta, sem bæla átti
niður hugsanlegar uppreisnir um 600$.
Engum þarf að dyljast hvers konar upp-
reisnir hann hafði í huga, þegar ath-
uguð eru þessi teygjanlegu ummæli hans
„Bandaríkin verða að vera reiðubúin
að koma hv^rri^þeirri ríkisstjórn er
hjálpar" , til þess að
hindra valdatöku, sem fremur á rætur
sínar að rekja til erlends kommúnisma
en þjóðarvilja." (I þessu sambandi
ætti einnig öllum að vera ljóst hlut-
verk varnarliðsins á Keflavíkurflug-
velli núna, löngu eftir að Rússar og
Kanar hafa sætzt og fallizt í faðma).
Árið 1963 hafði Nató yfirburði í
Evrópu, og 5 millj. hermanna undir
vopnum, á móti 4,5 millj. Varsjárband-
alagsins, og gat varla lengur kallazt
„varnarbandalag", þar sem vígbúnaður
þess jókst sífellt. Á tveim árum
höfðu útgjöld Bandaríkjanna til her-
mála aukist um 20$>, og þau höfðu
komizt töluvert fram úr Rússum með
kjarnorkueldflaugabirgðir. Raunar
virðist svo, sem Rússar hafi aðeins
miðað við lágmarksstyrkleika til að
geta varnað árás.
En þá sló allt í einu í bak-
segl. 5* ágúst 1963 undirrituðu
utanríkisráðherrar Bandaríkjanna,
Bretlands og Sovétríkjanna samning,
um bann við kjarnorkutilraunum í
andrúmslofti, neðansjávar og í
himingeimnum. Kennedy talaði um
sameiginlega hagsmuni hinna tveggja
tveggja höfuðóvina, 09 menn fóru að
ræða um „friðsamlega sambúð". (Sá
frasi hefur síðan átt síauknum vin-
sældum að fagna.) Öllum eru einnig
minnisstæðar myndirnar af Nixon og
Brésnef í faðmlögum, er þeir ræddust
við um árið.
23
Ýmislegt kann að hafa valdið
þessari stefnubreytingu. Ráðamenn
þessara ríkja hafa e.t.v. skilið
fáránleik Kalda stríðsins, þó seint
væri. Kínverjar töldu þessari „sam-
vinnustefnu" beint gegn sér, og bentu
á skyndilega vináttu Sovétríkjanna
við Japan, höfuðóvin Kínverska Al-
þýðulýðveldisins og N-Kóreu í Asíu.
fmislegt í framkomu Rússa við Kin-
verja síðar, hefur styrkt þessa
skoðun. Hvaða sameiginlegu hags-
muna áttu Sovétríkin að gæta með
höfuðríki imperíalismans? Helzt
virðast þessi stórveldi nú stefna
að því, að skipta sem mestu af heim-
inum á milli sín í áhrifasvæði, og
minnir slíkt óneitanlega all mjög á
imperíalisma.
Árið 1965 hrósaði bandaríski
Nató^-sendisveinninn Harlan Cleve-
land Sovétríkjunum fyrir að breyt-
ast úr „óstýrlátum og ófyrirleitnum
útlaga í ábyrgðarfullan borgara í
samfélagi heimsins".
Innrás þeirra í Tékkóslóvakíu
'68, og eyðilegging þeirrar merki-
legu tilraunar, sem þar átti sér
stað, virðist helzt mega flokkast
sem afturhvarf til Stalínismans.
Hafði þó Krústjof ráðizt á Stalín
sáluga og kennt honum persónulega
um allt, sem miður hafði farið.
Innrásin gaf einnig borgaralegum
öflum á Vesturlöndum gott tækifæri
til að sverta kommúnismann, og
vekja til lífsins Rússagrýluna og
undirstrika hlutverk Nató. Stað-
reyndin er þó sú, að Rússar hafa
aldrei farið út fyrir sitt gamla
áhrifasvæði með yfirgang og beina
íhlutun í innanríkismál þjóða. En
hið sama verður „því miður" ekki
sagt um „verndara lýðræðis í heim-
inum" , Bandaríkjamenn : : „Það fyrir-
finnst ekki sá staður í heiminum,
að hann sé okkur að öllu óviðkom-
andi". (john F. Kennedy, 1960).
Sá áróður, sem nú er hafður í
frammi, til að lengja dvöl tin-
dátanna á Miðnesheiði, er því
næsta afkáralegur. Örlög Tékk-
óslóvakíu ættu að vera okkur næg
ábending. Þá sáum við skýrt, hversú
lítið erindi smáþjóð á í hernaðar-
bandalag með yfirgangsseggjum og
imperíalistum, og hver örlög b£ða
hennar, ef hún ætlar að gerast of
sjálfstæð gagnvart herrum s£num. I
þessu tilviki var þó ekki um að ræða
smáþjóð, miðað við Island t.d.
Það er löngu yfirlýst stefna
Bandarikjanna (og Nató) að berjast
gegn kommúnisma, og auðsjáanlega
skiptir það þá engu, þótt sú hreyf-
ing komi innanfrá, sbr. Vfetnam.
Þessi stefna hefur haft ómælanleg og
skaðleg áhrif á þróun kommúnismans £
Sovétríkjunum. Enda er nú svo komið,
að landið er sjaldan bendlað við
kommúnisma, nema til að sverta hann.
Stjórn Bandarikjanna leiddi aldrei
hugann að þv£, hvaða áhrif stefna
hennar hefði á lffskjör almennings
£ A-Evrópu og Rússlandi, heldur
beið hún aðeins eftir tækifæri til
að reisa við fallna borgarastétt
þessara landa. En Bandaríkjamenn
geta ekki stöðvað þróunina, aðeins
tafið hana. Þeir geta barizt £
hundrað ár £ Indók£na, en meðan þeir
útrýma ekki öllu l£fi þar, er bar-
átta þeirra vonlaus. Hið vestræna
samfélag nútimans, þar sem „Þenslan"
vex eins og krabbameinsæxli, og
félagsleg úrkynjun grefur um sig,
er að taka s£na eigin gröf með þv£
að fylgja þessari stefnu. Kapital-
isminn krefst styrjalda sér til lifs-
viðurværis, og „borgaraleg hugmynda-
fræði" kann engin ráð til að aftra
þv£. Raunar er orðið „hugmynda-
fræði" nánast öfugmæli hér, svo
frumstæðar eru þessar kenningar mið-
að við dfalektfska efnishyggju, þ.e.
„hugmyndafræði MarxismansV.
Gott dæmi um þetta er sú stað-
reynd, að ef strfðsrekstur
Bandarfkjamanna f Indókfna yrði al-
gerlega stöðvaður, og þeir misstu
bein ftök s£n þar, myndi það leiða
til alvarlegs ástands £ efnahagsmál-
um þeirra. Til dæmis myndu ol£u-
félög og auðhringar vopnaframleið-
enda missa bæði iparkaði og hráefna-
uppsprettur. Samdráttur yrði f
þungaiðnaði. Afleiðingar þess yrðu
offramleiðsla á vissum sviðum, aukið
atvinnuleysi ásamt skorti á hráefn-
um.
Kapitalfsku þjóðfélagsformi
verður ekki bjargað. Það eru
gömul sannindi, að óhjákvæmilegar
byltingar hefðu aldrei orðið blóð-
ugar, ef ekki hefði verið barizt
gegn þeim.
Reykjavfk, 27« okt. '73
Jón Árni Friðjónsson