Morgunblaðið - 21.07.2021, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. JÚLÍ 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kór-
ónuveiran
hefur
fram að þessu ver-
ið allsráðandi í
allri umræðu og
stundum notið
óttablandinnar virðingar. Var
því haldið að almenningi,
austan hafs og vestan, að hún
myndi hafa yfirburðastöðu
allt þar til að lyfjarisarnir
næðu að bjóða fram bóluefni
af nægilegu öryggi. Þó var
rækilega bent á, að almennt
væri reiknað með að rann-
sóknarskeið nýs bóluefnis
gæti varað í tvö til þrjú ár áð-
ur en óhætt væri að anda létt-
ara. Heimurinn taldi sig ekki
hafa efni á að bíða eftir því.
Því voru gefin út leyfi heil-
brigðisyfirvalda á notkun
þessara bóluefna í skugga
þeirrar miklu neyðar sem
jarðarbúar stæðu frammi fyr-
ir. Hún þýddi að hefðbundinn
tími til að þrautreyna öryggi
efnanna væri ekki til staðar.
Áhættan af ófullkomleika
bóluefnanna væri minni en að
láta fárið fara um heiminn
varnarlausan.
Boris Johnson, forsætisráð-
herra Breta, hafði ákveðið að
neyðarlokunum yrði aflétt í
Englandi í júní, en dró þá
ákvörðun til baka og hélt
landinu lokuðu í viðbótar vik-
ur til að gefa bólusetningum
enn lengri tíma til að styrkja
varnirnar. Aðrar heima-
stjórnir Bretlands kusu að
sýna enn meiri varfærni en
Boris.
Stjórnmálamenn hafa víða
reynt að halda bæði og sleppa
og því slakað á stjórn-
málalegri ábyrgð sinni og
fært drjúgan hluta hennar á
„ábyrgðarlausa“ embætt-
ismenn, til að minnka líkur á
að veiran myndi binda endi á
þeirra pólitíska feril. Sá flótti
frá ábyrgð er skiljanlegur en
gefur óneitanlega var-
hugavert fordæmi. Stjórn-
málamenn austan hafs og
vestan hamra á því að „vís-
indin“ skuli vera í öndvegi
allra ákvarðana. Þeir sem tala
í nafni þeirra telja sig ekki
hafa nokkurn rétt til að taka
áhættu og allan vafa beri að
túlka í hag hættu af veirunni.
Enda hafa vísindamennirnir
ekki beint umboð frá almenn-
ingi, þótt kannanir sýni iðu-
lega að þeir njóti trausts og
virðingar. En hinu verður
ekki neitað að „vísindin“ hafa
í þessari lotu byggt á veikari
grunni en æskilegt væri.
Þegar yfirlit yfir fullyrð-
ingar sóttvarnaryfirvalda
vestan hafs er skoðað sést að
iðulega hafa þær borið óþægi-
legan keim af hreinum ágisk-
unum, sem sveifl-
ast hafa frá einum
mánuði til annars.
Í upphafi barátt-
unnar við veiruna
var opinskátt rætt
um að eitt keppi-
keflið gæti verið að ná svo-
nefndu hjarðónæmi. Á leik-
mannsmáli fælist það í því að
nægjanlegur hlutfallslegur
fjöldi fólks fengi smit og stæði
af sér, svo að vítahringur
hennar rofnaði. Þessari leið
var þó víðast hafnað, m.a.
vegna þess að ófært væri að
stefna að slíku fyrr enn tekist
hefði að einangra þá hópa í
hverju þjóðfélagi sem veikast
stæðu og eins þá hópa sem
tryggja yrði að héldu sínu
starfsþreki. Að öðrum kosti
væri líklegast að heilbrigðis-
kerfi þeirra þjóða, sem um
væri að tefla í fyrstu lotu,
myndu algjörlega koðna undir
farginu. Og dánartölur yrðu
þá algjörlega yfirþyrmandi.
Miðað við það, sem áður var
sagt, þá hefur nú allvíða, svo
sem hér og í Bretlandi, fyrr-
nefndum markmiðum verið
náð með bólusetningum.
Í ljós hefur komið að þótt
smit hafi aukist verulega er
það í þeim hópum sem vel
ráða við þau þótt óbólusettir
séu. Þeim fréttum, er einatt
slegið upp að bólusettir séu
einnig að smitast, og við-
heldur það óttaástandi, þótt
að varla nokkur bólusettur
maður sem hefur „smitast“
hrelli sjúkrahúsin með kom-
um þangað. Þrýstingur er á
að bólusetja börn og unglinga
þótt að fyrir liggi að bólusetn-
ingarefnin fengu neyðarleyfi
og það ekki að ástæðulausu.
Margítrekað er að þessir hóp-
ar standi af sér kórónuveiru-
smit með svipuðum hætti og
þeir hrista af sér hina árlegu
flensu óbólusettir.
Í Bandaríkjunum hafa þeir
vísindamenn sem voru áber-
andi og valdamestir sett
nokkuð ofan fyrir að hafa án
raunverulegrar athugunar
tekið undir fullyrðingar frá
Kína um að leðurblökur á
salatsdiskum útimarkaða í
Wuhan hafi komið heims-
fárinu áfram. Ekki var upp-
lýst fyrr en upp komst að
Bandaríkin áttu þétt samstarf
við setur kórónuveirurann-
sókna í Wuhan og styrktu það
fjárhagslega. Hefur allt þetta
pukur „vísindamanna“ vestra
skaðað mjög trúverðugleika
þeirra.
Hér heima hafa þau kafla-
skil orðið að stjórnmálaleið-
togar geta ekki lengur falið
sig með óljósri vísun til þeirra
sem bera ekki endanlega
ábyrgð á för þjóðarinnar.
Það hafa orðið
kaflaskil í umræðu
um kórónuveiru og
var kominn tími til}
Kaflaskil
R
éttarríkið skapar grundvöll sam-
félagsins. Að allir séu jafnir fyr-
ir lögum, að enginn sé dæmdur
til refsingar án sönnunar á broti
og ekki síst rétturinn til rétt-
látrar málsmeðferðar.
Undanfarnar vikur hafa margir lærðir og
leiknir fjallað um þennan grundvallarrétt sem
ekki má skerða. Það er mikilvægt að við gef-
um ekki afslátt á þessum rétti því ekki viljum
við að saklaust fólk sitji bakvið lás og slá eða
að sá sem misgert er við fái ekki notið vernd-
ar.
Já, það er í síðarnefnda tilvikinu sem skóinn
kreppir.
Í rannsókn sem gerð var á afdrifum kyn-
ferðisbrotamála í réttarvörslukerfinu kom í
ljós að einungis lítill hluti kynferðisbrota hér á landi er
kærður. Jafnframt kom í ljós að örlítill hluti þeirra mála
sem kærð eru ná inn til dómstóla og svo er aðeins sakfellt
í 13% mála. Dómarar landsins fá því einungis lítinn hluta
mála inn á sitt borð og má segja að með því sé verið að
takmarka möguleika dómara á að sjá allar útgáfur af
hegðun sakborninga fyrir og eftir kynferðisbrot og ekki
síður hegðun brotaþola.
Af störfum mínum sem réttargæslumaður brotaþola
get ég fullyrt að það leikur sér enginn að því að leita til
neyðarmóttöku fyrir þolendur kynferðisbrota og/eða
kæra kynferðisbrot. Það er ekkert gamanmál að mæta að
nóttu eða degi, þurfa síendurtekið að greina í smáatriðum
frá hvað átti sér stað fyrir hjúkrunarfræðingi, lækni og
lögreglu, fara í nákvæma læknisskoðun, í vett-
vangsskoðun, mæta á lögreglustöðina, mæta
aftur til að bregðast við orðum sakbornings eft-
ir skýrslutöku, bíða milli vonar og ótta um hvað
mun eiga sér stað, óttast það að mæta sakborn-
ingi eða vinum sakbornings og fjölskyldu, óttast
almenningsálitið, sami vinahópur, sami skóli,
sami vinnustaður.
Það að fólki sé í alvöru að detta það í hug að
þolendur kynferðisofbeldis leiki sér að því að
ganga þann veg að upplýsa um að brotið hafi
verið á viðkomandi er með hreinum ólíkindum.
Niðurstaða í þeim örfáu málum sem komast á
leiðarenda næst einu til þremur árum eftir at-
burð. Þessi staðreynd gerir það að verkum að
færri kæra brot en þyrftu. Segja má að þessi
langi biðtími eftir réttlæti, sem stjórnvöld bjóða
brotaþolum upp á, sé sérstakt brot.
Hvar stendur réttarríkið þegar kemur að brotaþolum?
Það er rétt að enginn skal dæmdur til refsingar án þess
að sekt sé sönnuð en að láta eins og allir þessir brotaþolar
fari með fleipur vegna þess að sakborningur hefur ekki
verið sakfelldur þegar brot kemur fram í dagsljósið leiðir
til þeirra ályktunar að réttarríkið verndi ekki brotaþola.
Hinn sjálfkrafa efi um sannleiksgildi frásagnar verður of-
an á. Við viljum ekki dómstól götunnar, en við ættum þá
að rísa upp og ræða þá eilífðar bið eftir réttlæti sem
brotaþolar mega sæta. Þeim biðlista verður að útrýma.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Saklaus uns?
Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Unnur Freyja Víðisdóttir
unnurfreyja@mbl.is
R
eglur um klæðaburð á bað-
stöðum landsins hafa ver-
ið mikið í umræðunni síð-
astliðna daga eftir að
Diljá Sigurðardóttur var vísað upp
úr Sky Lagoon á Kársnesi fyrir það
að vera berbrjósta í lóninu.
Diljá greindi frá atvikinu í
færslu á facebooksíðu sinni á laug-
ardag þar sem hún lýsir óánægju
sinni með viðbrögð starfsmanna Sky
Lagoon sem tjáðu henni að hún
þyrfti að hylja brjóst sín ellegar yrði
henni vísað upp úr lóninu. Þá segir
Diljá að með athæfinu hafi Sky
Lagoon mismunað henni á grund-
velli kyns hennar.
Eftir samtal við starfsmenn
Sky Lagoon valdi Diljá að yfirgefa
lónið, niðurlægð að eigin sögn. Face-
bookfærsla Diljár vakti mikla at-
hygli og í kjölfarið fóru af stað heitar
umræður um kynjamisrétti á sam-
félagsmiðlum á borð við Twitter.
Fékk reglunum breytt
Dagný Hrönn Pétursdóttir,
framkvæmdastjóri Sky Lagoon,
neitaði í samtali við mbl.is að Diljá
hefði verið vísað upp úr lóninu og
taldi fyrirtækið ekki hafa mismunað
eftir kynferði með athæfinu. Starfs-
menn hefðu aðeins verið að fylgja
skilmálum fyrirtækisins. Diljá hafði
þó að eigin sögn kynnt sér skilmála
Sky Lagoon áður en hún heimsótti
lónið og að þar hefði einungis verið
gerð sú krafa að gestir klæddust
hefðbundnum sundfötum, sem hægt
er að túlka eftir eigin hentugleika.
Framkvæmdastjórn Sky La-
goon hefur þó fundið sig knúna til að
breyta reglunum í kjölfar umræð-
unnar sem fór af stað eftir atvikið en
reglum um klæðaburð í lóninu var
breytt á mánudag. Í yfirlýsingu frá
Sky Lagoon segir að hér eftir verði
ekki gerður greinarmunur á kynjum
um hvað teljist til fullnægjandi
sundfata í skilmálum Sky Lagoon.
Hefur áður hlotið gagnrýni
Innt eftir viðbrögðum segist
Diljá ánægð með breytingarnar á
skilmálum Sky Lagoon. Þá vonar
hún að atvikið verði öðrum bað-
stöðum til eftirbreytni.
Diljá hefur áður hlotið gagnrýni
fyrir það að vera berbrjósta í sundi
en Nútíminn greindi frá því 15. jan-
úar að hún hefði verið gagnrýnd fyr-
ir að vera berbrjósta í Jaðars-
bakkalaug á Akranesi. Í tengslum
við það atvik sagði Þórgnýr Thor-
oddsen, formaður íþrótta- og tóm-
stundasviðs Reykjavíkurborgar, í
samtali við RÚV að engum væri
bannað að vera berbrjósta í sund-
laugum borgarinnar. Ekki liggja
fyrir upplýsingar um það hvort
einkareknum baðstöðum sé heimilt
að banna konum að vera berbrjósta.
Við eftirgrennslan Morgun-
blaðsins kemur í ljós að reglur um
klæðaburð eru misskýrar milli bað-
staða.
Ekki eru gerðar sérstakar kröf-
ur um klæðaburð í Vök Baths á Hér-
aði. Þar mega allir gestir vera ber-
brjósta kjósi þeir það, að sögn
Aðalheiðar Óskar Guðmundsdóttur,
framkvæmdastjóra Vakar Baths.
Í Bláa lóninu er gerð sú krafa
að gestir klæðist „hefðbundnum
sundfatnaði“, að sögn Helgu Árna-
dóttur, framkvæmdastjóra Bláa
lónsins. Hvernig sem það má túlka.
Að láta sér ekki allt
fyrir brjósti brenna
Umræðan um brjóst kvenna og berun þeirra er
ekki ný af nálinni hér á landi. Árið 2015 tók fjöldi
íslenskra kvenna þátt í svokallaðri brjóstabylt-
ingu, sem var hluti af alþjóðlega gjörningnum
„Free the Nipple“. Byltingin gekk út á að konur
beri brjóst sín sem uppreisn gegn viðteknum fé-
lagslegum gildum sem þær telja vera óréttlæti
gagnvart sér. Upphaf brjóstabyltingarinnar má
rekja til þess þegar ung íslensk kona birti myndir
af berum brjóstum sínum inni á samfélagsmiðl-
inum Twitter undir myllumerkinu #Freethenipple
26. mars, árið 2015. Sagði hún tilganginn með
myndbirtingunni vera að vekja athygli á hefnd-
arklámi og því sem hún teldi ójafnrétti.
Geirvörturnar frelsaðar
BRJÓSTABYLTINGIN
Diljá Sigurðardóttir
Morgunblaðið/Eggert
Reglubreyting Samkvæmt breyttum skilmálum Sky Lagoon geta allir
gestir sem heimsækja lónið, óháð kyni, verið berbrjósta kjósi þeir það.