Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.07.2021, Blaðsíða 30

30 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.7. 2021
Kaja organic, Kalmansvellir 3, kajaorganic.com, kajaorganic@gmail.com
Sölustaðir:
Hagkaup, Fjarðarkaup, Melabúð, Matarbúðin,
Frú lauga, Gott & blessað og Matarbúr Kaja Akranes
Lífrænt og
ljúffengt
08.00 Uppskriftir fyrir svanga
birni
08.02 Laugardagsklúbburinn
08.05 Rita og krókódíll
08.10 Regnbogasögur
08.13 Ég er fiskur
08.15 Risastóra næpan
08.16 Örstutt ævintýri
08.18 Ást er ást
08.20 Blíða og Blær
08.40 Monsurnar
08.55 Víkingurinn Viggó
09.05 Adda klóka
09.25 It’s Pony
09.50 K3
10.00 Mörgæsirnar frá Mada-
gaskar
10.25 Lukku láki
10.50 Ævintýri Tinna
11.10 Angry Birds Stella
11.15 Are You Afraid of the
Dark?
12.00 Friends
12.20 Nágrannar
14.15 Top 20 Funniest
14.55 Impractical Jokers
15.20 Cyrus vs. Cyrus Design
and Conquer
15.45 First Dates
16.50 60 Minutes
17.40 Supernanny
18.26 Veður
18.30 Fréttir Stöðvar 2
18.40 Sportpakkinn
18.50 Rax – augnablik
19.10 Grand Designs: Aust-
ralia
20.05 The Heart Guy
20.50 War of the Worlds
21.40 Prodigal Son
ÚTVARP OG SJÓNVARP
Sjónvarp Símans
RÚV
Rás 1 92,4 . 93,5
Omega
N4
Stöð 2
Hringbraut
20.00 Sjá Suðurland – Þáttur
3
20.30 Ríkur maður í Kat-
mandú
18.00 Tónlist
18.30 Ísrael í dag
19.30 Jesús Kristur er svarið
20.00 Blönduð dagskrá
21.00 Blönduð dagskrá
22.30 Gegnumbrot
20.00 Sigvaldi Kaldalóns –
töfrar tónskáldsins og
læknisins ljúfa (e)
20.30 Mannamál – Svala
Björgvinsdóttir (e)
21.00 Suðurnesja-magasín
Víkurfrétta (e)
10.45 The Block
11.50 Bachelor in Paradise
13.15 The Bachelorette
15.15 The Biggest Loser
16.50 The King of Queens
17.10 Everybody Loves Ray-
mond
17.35 Ný sýn
18.05 Með Loga
19.05 The Block
20.10 Pabbi skoðar heiminn
20.45 Skandall
21.35 Yellowstone
22.25 Love Island
23.15 Penny Dreadful: City of
Angels
06.55 Bæn og orð dagsins.
07.00 Fréttir.
07.03 Hringsól.
08.00 Morgunfréttir.
08.05 Söngvamál.
09.00 Fréttir.
09.05 Svona er þetta.
10.00 Fréttir.
10.05 Veðurfregnir.
10.15 Bók vikunnar – Sala-
möndrustríðið.
11.00 Guðsþjónusta í Graf-
arvogskirkju.
12.00 Hádegisútvarp.
12.20 Hádegisfréttir.
12.50 Augnablik um sumar.
13.00 Sögur af landi.
14.00 Tengivagninn.
15.00 Lífsformið.
16.00 Síðdegisfréttir.
16.05 Sumartónleikar.
17.25 Orð af orði.
18.00 Kvöldfréttir.
18.10 Ástarsögur.
18.50 Veðurfregnir.
18.53 Dánarfregnir.
19.00 Óskastundin.
19.40 Þar sem ennþá Öxará
rennur.
20.30 Djassþáttur.
21.30 Úr gullkistunni.
22.00 Fréttir.
22.05 Veðurfregnir.
22.10 Á reki með KK.
23.10 Frjálsar hendur.
24.00 Fréttir.
07.15 KrakkaRÚV
07.16 Refurinn Pablo
07.21 Hið mikla Bé
07.43 Poppý kisukló
07.54 Kúlugúbbarnir
08.18 Klingjur
08.29 Kátur
08.31 Hvolpasveitin
08.54 Hrúturinn Hreinn
09.01 Úmísúmí
09.24 Robbi og Skrímsli
09.46 Eldhugar – The Shaggs
– rokkstjörnur
09.50 Sammi brunavörður
10.00 Skólahreysti
11.00 Fjörskyldan
11.40 Líkamsvirðingarbylt-
ingin
12.10 Hungur
13.10 Fimleikahringurinn
2020
13.45 Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi
14.45 Mömmusoð
15.00 Popp- og rokksaga Ís-
lands
16.00 Diddú
16.45 Ísþjóðin með Ragnhildi
Steinunni
17.10 Ólympíukvöld
17.50 Táknmálsfréttir
18.00 KrakkaRÚV
18.01 Stundin okkar
18.25 Vísindahorn Ævars
18.30 Vísindin allt í kring
19.00 Fréttir
19.25 Íþróttir
19.35 Veður
19.45 Sumarlandinn
20.20 Íslendingar
21.20 Victor Hugo, óvinur rík-
isins
22.10 Reykjavík
23.45 Ófærð
9 til 13 100% helgi með Stefáni Valmundar Stefán
spilar góða tónlist og fer yfir valið efni úr morgun- og
síðdegisþáttum K100.
13 til 16 100% helgi með Þór Bæring Þór Bæring
og besta tónlistin á sunnudegi.
16 til 18 Tónlistinn Topp40 Dj Dóra Júlía fer yfir 40
vinsælustu lög landsins á eina opinbera vinsældalista
Íslands sem er unninn í samstarfi við félag hljóm-
plötuframleiðenda.
Eitt samtal getur leitt til hinna ótrúlegustu hluta.
Samstarfskonurnar Tia Wimbush og Susan Ellis kann-
ast heldur betur við það en í þeirra tilfelli bjargaði
samtalið lífum. Eiginmenn bæði Tiu og Susan glíma
við nýrnabilun en það var ekki fyrr en konurnar höfðu
unnið saman á Children’s Healthcare of Atlanta í ára-
tug sem þær áttuðu sig á því að þær gætu bjargað lífi
eiginmanna hvor annarrar með því að gefa nýra.
Nánar er fjallað um málið á K100.is.
Björguðu eiginmönnum
hvor annarrar
París. AFP. | Hönnunin kann að vera
einföld, en v-laga mynstur skorið í
hjartarbein fyrir rúmum 50 þúsund
árum gefur til kynna að neander-
dalsmaðurinn hafi haft sínar list-
rænu hefðir löngu áður en nútíma-
maðurinn kom fram á sjónarsviðið,
að sögn vísindamanna, sem settu nið-
urstöður sínar fram í fagtímaritinu
Nature Ecology and Evolution.
Hið útskorna bein fannst í helli í
Þýskalandi þar sem neanderdals-
menn lifðu fyrir tugþúsundum ára.
Beinið hefur engan augljósan nyt-
samlegan tilgang, segja vís-
indamennirnir. Telja þeir að gripur-
inn varpi nýju ljósi á sköpunargáfu
tegundarinnar, sem þurrkaðist út.
Langflestir listmunir frá steinöld
sem fundist hafa í Evrópu eru eign-
aðir nútímamanninum, homo sapi-
ens. Sérfræðingar hafa löngum sagt
að neandertalsmaðurinn hafi ekki
byrjað að gera slíka muni fyrr en eft-
ir að hann fór að blandast nútíma-
manninum.
Fyrir komu homo sapiens
Með kolefnisgreiningu fundu forn-
leifafræðingar út að beinið með út-
skurðinum væri að minnsta kosti 51
þúsund ára gamalt og hefði því kom-
ið til sögunnar rúmum tíu þúsund ár-
um áður en homo sapiens kom til
Mið-Evrópu, samkvæmt niður-
stöðunum, sem birtust í tímaritinu.
„Það fær því ekki lengur staðist að
menningarleg áhrif h. sapiens sé eini
þátturinn, sem geti útskýrt afstrakt
menningarlega tjáningu neander-
talsmanna,“ sagði í greininni.
Dirk Leder, einn af höfundunum
og vísindamaður við fornleifadeild
Minjaverndar Neðra-Saxlands,
sagði við AFP að beinið væri aug-
ljóslega til marks um tjáningu af ein-
hverjum toga. „Við erum sannfærð
um að hér er verið að tjá hugmynd,
sögu, eitthvað með merkingu til
hóps,“ sagði hann.
Útskorna beinið fannst í helli sem
nefnist Einhornhöhle eða einhyrn-
ingshellirinn og er þekktur fyrir
fornminjafundi. Hellirinn er í fjöll-
unum í Þýskalandi miðju og þangað
fóru á miðöldum lukkuriddarar í leit
að steingervingum úr einhyrningum,
sem talið var að þar hefðu leitað
skjóls, og var trú manna að þeir
byggju yfir lækningamætti.
Á níunda áratug tuttugustu aldar
fundu vísindamenn fyrst ummerki
frá ísöld um að neanderdalsmenn
hefðu búið þar. Útskorna beinið
fannst undir hrundum inngangi að
hellinum á sama stað og munir höfðu
fundist fyrir fjórum árum.
Ekkert notagildi
Beinið er úr fæti risavaxins hjartar,
sem nú er útdauður og þá var fágæt-
ur norðan Alpa. Það er um 5,5 cm á
hæð og 4 cm á breidd. Sex línur línur
hafa verið ristar í beinið og mynda v-
laga mynstur. „Munurinn hefur ekk-
ert notagildi,“ segir í greininni.
„Þess í stað hið geometríska mynst-
ur sjálft lykilþátturinn.“
Í greininni segir að nokkrar
tilraunir hafi verið gerðar til að kom-
ast að hvernig gripurinn var unninn
með því að nota kúabein. Sennilega
hafi það verið gert með því að sjóða
beinið einu sinni eða tvisvar og rista í
það með tinnusteini.
Sú staðreynd að gripurinn er frá
því áður en nútímamaðurinn birtist á
þessum slóðum gæti verið til vitnis
um að neanderdalsmaðurinn hafi
skilið eftir sig varanlegri arfleifð en
áður var talið.
„Hugmyndin var sú að hinn mikli
homo sapiens hefði gefið öðrum teg-
undum viti bornar hugmyndir,“
sagði Leder. „Á undanförnum árum
hafa birst greinar til fulltingis þeirri
hugmynd að þessu gæti hafa verið
öfugt farið.“
Í júní var gerður fornleifafundur
sem gæti breytt skilningi okkar á
þróun mannsins í grundvallatriðum.
Þá fannst 140 þúsund ára gömul höf-
uðkúpa af karlmanni með stóran
heila. Kúpan var nánast fullkomlega
varðveitt, fannst í norðausturhluta
Kína og er af nýrri tegund, homo
longi eða „drekamanninum“, sem er
jafnvel skyldari nútímamanninum en
neanderdalsmaðurinn.
Mynstrið er skorið út í beinið úr
einhyrningshellinum.
AFP
FUNDUR BREYTIR SÝN Á NEANDERDALSMANNINN
Útskurður merki
um listhefð?
Höfuðkúpan sem fannst í Kína í júní er sögð af áður óþekktri tegund, homo
longi, sem gæti verið skyldari nútímamanninum en neanderdalsmaðurinn.