Fréttablaðið - 10.11.2021, Síða 30

Til að birta andláts-, útfarar- eða
þakkartilkynningar í Fréttablaðinu þarf að
senda tölvupóst á timamot@frettabladid.is
eða hringja í síma 550 5055 .
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir,
amma og langamma,
Emilía Lilja Aðalsteinsdóttir
frá Hrappsstöðum í Dalabyggð,
síðast til heimilis að Gullsmára 9,
Kópavogi,
lést 31. október.
Kveðjustund verður frá Fossvogskirkju, fimmtudaginn
11. nóvember klukkan 15. Hlekkur á streymi:
www.sonik.is/emilia
Leifur Steinn Elísson Sveinbjörg Júlía Svavarsdóttir
Bjarnheiður Elísdóttir Kári Stefánsson
Alvilda Þóra Elísdóttir Svavar Jensson
Gilbert Hrappur Elísson
Guðrún Vala Elísdóttir Arnþór Gylfi Árnason
og fjölskyldur.
Ástkær eiginmaður minn, faðir,
tengdafaðir, afi og langafi,
Þröstur Reynisson
Hlynsölum 5, Kópavogi,
lést í faðmi fjölskyldunnar á
Landspítalanum við Hringbraut
föstudaginn 5. nóvember. Útförin fer fram
frá Lindakirkju, föstudaginn 12. nóvember klukkan 10.
Þorbjörg Haraldsdóttir
Haraldur Unnarsson Ragnhildur Högnadóttir
Guðrún Þrastardóttir Torben Nordling
Reynir Þrastarson Sigríður Helga Sveinsdóttir
Atli Þrastarson Inga Kristín Jónsdóttir
barnabörn og barnabarnabörn.
Sérstaða geirfuglsins sem tákn-
mynd aldauðans verður tekin
fyrir í erindi í Gerðarsafni í dag.
arnartomas@frettabladid.is
Gísli Pálsson, mannfræðingur og pró-
fessor emeritus við Háskóla Íslands,
f lytur erindi í Gerðarsafni í hádeginu í
dag undir yfirheitinu Geirfuglinn sem
táknmynd aldauðans. Gísli er málefninu
ansi kunnugur en á síðasta ári gaf hann
út bókina Fuglinn sem gat ekki f logið.
Bókin var tilnefnd til Íslensku bók-
menntaverðlaunanna, en þar rakti Gísli
sögu síðustu geirfuglanna.
„Aldauðinn er vissulega sterkt orð.
Það hefur oft verið talað um útdauða
eða útrýmingu, en nú blasir við útdauði
fjölda tegunda,“ segir Gísli. „Það er sjötta
bylgjan í sögu plánetunnar af því tagi, í
þetta sinn af mannavöldum. Það er því
full ástæða til að taka sterkt til orða.“
Sérstök táknmynd
Í erindi sínu mun Gísli fjalla um geir-
fuglinn sem táknmynd aldauðans, en
hann bendir á að fuglinn hafi ákveðna
sérstöðu þrátt fyrir að önnur útdauð dýr
eins og dódófuglinn eða risaeðlurnar
séu vissulega sambærilegar táknmyndir.
„Um miðja nítjándu öld var aldauðinn
sem hugtak varla þekkt og útrýming teg-
unda varla komin á dagskrá. Hugtakið
var eldra en yfirleitt skildu menn dauða
tegunda sem afleiðingu af náttúrulegum
ferlum eins og eldgosum,“ útskýrir hann.
„Það er geirfuglinn sem setur aldauðann
á dagskrá í nýrri merkingu.“
Skömmu áður en að geirfuglinn varð
útdauður komu bresku vísindamenn-
irnir Wolley og Newton til Íslands í von
um að rannsaka fuglinn sem þeir vissu
að væri að verða sjaldgæfari.
„Þeir fundu enga geirfugla og komust
ekki út í Eldey vegna veðurs,“ segir Gísli.
„Þess í stað tóku þeir viðtöl við þá sem
fóru í síðustu ferðina til Eldeyjar, tólf
manns. Newton og Wolley skráðu þetta
allt samviskusamlega og handritin eru
til á háskólabókasafni Cambridge.“
Þannig urðu þessi handrit og tíðindi
frá Íslandi valdur að því að Newton tók
aldauðann á dagskrá, nú á nýjum for-
sendum. „Það er maðurinn sem er að
valda aldauða og það er að gerast hér
og nú, fyrir framan nefið á okkur,“ segir
Gísli. „Geirfuglinn sýndi í hvað stefndi.“
Táknmynd aldauðans
Umhverfismál og samspil manna og dýra eru í brennipunkti í sýningu Bryndísar og Marks. MYND/GERÐARSAFN
Geirfuglinn var
úrskurðaður
útdauður 1852.
Ógn mannaldar
Eins og gefur að skilja er aldauðinn sem
blasir við þó öllu stórtækari en saga geir-
fuglsins.
„Í dag eru aðrir hlutir að verki. Ham-
farahlýnun, skógareldar og allt þar fram
eftir götunum valda því að í dag er heil
bylgja af brottfalli tegunda að eiga sér
stað, af allt annarri stærðargráðu en
sést hefur á tíma mannsins,“ segir Gísli.
„Margir tala um mannöld, sem byrjaði
með plantekrum og iðnvæðingu, en
einkennist af því að maðurinn er að
setja mark sitt á plánetuna. Það eru
jöklar, skógar og hafið og allt saman.
Þessi aldauði er eitt einkenna þessarar
mannaldar.“
Erindi Gísla er haldið í tengslum við
yfirlitssýningu á verkum Bryndísar
Snæbjörnsdóttur og Mark Wilson sem
ber heitið „Óræð lönd: Samtöl í sam-
eiginlegum víddum“ þar sem samspil
manna, dýra, náttúru og umhverfis er í
brennidepli.
„Ég sá þessa sýningu fyrir nokkrum
vikum og það var mjög gaman,“ segir
Gísli „Bryndís og Mark, sem eiga heið-
urinn af sýningunni, hafa verið upp-
tekin af ísbirninum, og hafa verið það
áður en hann varð að þessari táknmynd
aldauðans þegar sást að það stefndi í
óefni á norðurslóðum. Þau hafa síðan
fylgt þessu eftir á mjög athyglisverðan
hátt.“ n
Gísli Pálsson,
mannfræðingur
og prófessor
emeritus við HÍ
1848 Í Kaupmannahöfn er stofnuð stjórnardeild til að
annast málefni Íslands, Grænlands og Færeyja.
Fyrsti forstöðumaður er Brynjólfur Pétursson lög-
fræðingur.
1913 Járnbrautarlest er notuð til fólksflutninga á Íslandi
í fyrsta skipti. Hún liggur frá Reykjavíkurhöfn að
Öskjuhlíð.
1928 Brú yfir Hvítá í Borgarfirði hjá Ferjukoti er vígð.
1944 Þýskur kafbátur sekkur farþegaskipinu Goða-
fossi út af Garðskaga þegar skipið er að koma frá
Bandaríkjunum. Tuttugu og fjórir farast en nítján er
bjargað.
1960 Breski rithöfundurinn Neil Gaiman
fæðist.
1967 Siglufjörður kemst í vegasam-
band með opnun Strákaganga
sem eru þá lengstu göng á
Íslandi, 800 metrar.
1984 Raforkukerfi Íslands er hring-
tengt þegar Suðurlína er
tekin í notkun.
1990 Pétur Guðmundsson kast-
ar kúlu 21,26 metra og
bætir með því þrettán
ára gamalt Íslandsmet
Hreins Halldórssonar.
1992 Fyrsti GSM-sími
Nokia, Nokia 1011,
kom á markað.
Merkisatburðir
Neil Gaiman
TÍMAMÓT FRÉTTABLAÐIÐ 10. nóvember 2021 MIÐVIKUDAGUR