Heilsuvernd - 01.06.1993, Blaðsíða 36

ÞÝÐING: ELLEN INGVADÓTTIR
KÓLESTERÓL
Sýnileg
hættumerki
Hvítur hringur í
lithimnu í auga
einstaklings, sem er
um eða innan við
fimmtugt, gæti verið
vísbending um að
viðkomandi sé með of
mikið kólesteról í
blóðinu. Litlir fitu-
hnúðar á augnlokum
eða aftan á ökklum
eða olnbogum geta
einnig verið
vísbending um þetta.
Þetta er þó engan
veginn einhlítt. Eina
örugga leiðin til þess
að komast að hinu
sanna er að fara í
læknisskoðun og
blóðrannsókn og láta
mæla kólesterólmagn
blóðsins. Hátt hlutfall
HDL/LDL kólesteróls
er hagstætt. Heildar-
kólesterólmagnið segir
ekki alla söguna.
Tíðni hjartasjúkdóma hafa
víða farið vaxandi. Breyttar
neysluvenjur og reykingar eiga
stóran þátt í því. I sumum
löndum er um helmingur
fólks með of mikið kólesteról
HVAÐ ER TIL RÁÐA?
Á undanförnum árum og áratugum hefur tíðni sjúkdóma, sem
bera samheitið hjarta- og æðasjúkdómar, stöðugt farið vaxandi og
þá ekki síst í hinum vestræna heimi. Er þá átt við kransæðasjúk-
dóma, eða kölkun í kransæðum og þrengingu æða, sem leiðir til
hættu á kransæðastíflum, hjartadrep og æðasjúkdóma. Nú eru
þessir sjúkdómar víðast orðnir algengasta dánarorsökin og leggja
þeir fólk á öllum aldri að velli og það þrátt fyrir að mikil framþróun
hafi orðið í læknavísindum og læknisaðgerðum á þessu sviði. Skýr-
ingar á aukningu á tíðni hjartasjúkdóma eru margar og sumar
þeirra eðilegar, eins og t.d. aukinn meðalaldur fólks en roskið fólk
og aldrað er í miklum áhættuhópi varðandi hjartasjúkdóma. Rann-
sóknir hafa leitt ótvírætt í ljós að ein meginástæða aukningarinnar
sé þó breyttar neysluvenjur og lífsmynstur fólks sem m.a. veldur
því að kólesterólmagn í blóði verður of mikið. Talið er að víða í
vestrænum ríkjum sé önnur hver manneskja með of hátt kólesteról
í blóði og sums staðar er talið að fimmta hver manneskja sé með allt
of mikið kólesteról. Heilbrigðisyfirvöld og læknar telja að vænleg-
asta leiðin til þess að draga úr tíðni hjartasjúkdóma sé forvarnar-
starf - það að fræða fólk um eðli og uppruna sjúkdómanna og fá það
til þess að huga að málum og breyta neysluvenjum sínum. Telja þeir
að það sé tiltölulega auðvelt fyrir fólk að fara að þeim ráðum sem
fyrir það eru lögð, en hins vegar sé stöðugur áróður og fræðsla
nauðsynleg.
Það eru allmörg atriði sem geta
aukið mjög verulega líkur á því að fólk
fái hjartasjúkdóma. Þar má nefna há-
an blóðþrýsting, hreyfmgarleysi, of-
fitu og ættgenga æðasjúkdóma.
Mestu áhættuþættimir eru samt sem
áður of hátt kólesterólmagn í blóði
annars vegar og reykingar, sem valda
æðaþrengslum, hins vegar. Ef þessir
tveir síðastnefndu þættir fara saman
hjá fólki verður það að teljast í vem-
legum áhættuhóp og ætti hver og
einn að líta í eigin barm og gera við-
eigandi ráðstafanir.
ÁHRIF KÓLESTERÓLS
Það erm.a. hátt hlutfall kólesteróls
í blóði sem leiðir til að það myndast
skellur innan á æðaveggina. Hægt og
rólega sest kólesterólið að í æða-
veggjunum án þess að fólk verði þess
36