Feykir - 20.05.2020, Qupperneq 3

Heilir og sælir lesendur góðir.
Höfundur fyrstu vísu að þessu sinni er
Adolf J. Petersen. Mun hann hafa séð
vísnaþátt í dagblaði þar sem Þingeyingar
komu nokkuð við sögu.
Leit ég yfir ljóðin smá
las ég þau í kringum,
og margt er það sem minnir á
montið í Þingeyingum.
Önnur vísa kemur hér eftir Adolf og leynir
hann þar ekki sinni pólitísku hugsjón.
Alþýðan skal færa fórn
fátæk bera skaðann.
En bráðum hnígur hægri stjórn
hrynur undirstaðan.
Held að það hafi verið í kringum árið 1975
sem talsverð umræða varð um svokallað
kvennaár og jafnréttiskröfur kvenna. Mun
Adolf þá hafa ort þessa:
Fölna ástir, falla tár
færri gleðistundir,
það er krafa kvenna í ár
– að karlmenn liggi undir.
Kona í Reykjavík sem, því miður vildi ekki
gefa upp sitt rétta nafn, svaraði og sendi
Adolf þessa vísu í samúðarskyni.
Fjöri sviptur fellir tár
fornum siðum tryggur.
Hjálparvana og vina fár
verður sá er liggur.
Finn í dóti mínu þessa mögnuðu
hringhendu eftir ferðagarpinn og góða
hagyrðinginn úr Skagafirðinum, Hallgrím
Jónasson. Veit því miður ekki af hvaða
tilefni hún hefur orðið til.
Leigur bjóða kana klóm
klækja gróða blaða.
Eigur þjóðar skitnum skóm
skattaóðir vaða.
Einhverju sinni er haldin var árshátíð hjá
Kvæðamannafélaginu Iðunni, var ákveðið
að efna til vísnakeppni. Fengu þeir sem
ætluðu að taka þátt í henni eitt orð sem nota
átti sem miðrímsorð og var þá ljóst að um
var beðið hringhentan kveðskap. Veita átti
þrenn verðlaun og fóru leikar svo að Andrés
H. Valberg, frá Mælifellsá í Skagafirði,
fékk bæði fyrstu og önnur verðlaun fyrir
eftirfarandi vísur:
Á skemmtifund með léttri lund
lífsins bundinn hætti.
Folinn skundar greitt um grund
gæddur undramætti.
Önnur verðlaun voru veitt fyrir þessa:
Breyskur glanni brúkar kjaft
bölvun kann að vinna.
Hefur mannorð margra haft
milli tanna sinna.
Ein vísa kemur hér í viðbót eftir Andrés
og er hún vel gerð hringhenda, ort þegar
bjarma fór fyrir vori eftir illskeyttan vetur.
Kviknar glóð við klakadranga
klökknar óðum gatan hál.
Geislaflóðið vermir vanga
vekur ljóð í kaldri sál.
Jón M. Pétursson, frá Hafnardal, er
höfundur að næstu vísu. Er hún ort um 1975
en því miður man ég ekki hvaða ríkisstjórn
var við völd þá.
Reynist þýðleg rúmferðin
hjá ræfils landstjórninni,
af henni skríða óþrifin
út úr flatsænginni.
Á sama árabili komust á kreik nokkrar
ágætar vísur þar sem höfundur vildi ekki
gefa upp sitt rétta nafn. Þessi mun vera ein af
þeim og ort er hann rölti eftir Austurstræti:
Hér finnst eitt og annað dót
ýmsu er hægt að tjalda.
Götuskáldið gnæfir mót
gluggum Silla og Valda.
Um svipað leyti og þessi vísa varð til var kosið
nýtt lið inn á svokallaðan heiðurslaunalista,
í stað Þórbergs, Guðmundar Böðvarssonar
og Páls Ingólfssonar. Af því tilefni orti þessi
ókunni höfundur svo:
Þótt þeir leggi lambaspörð
létt í bólið svana,
áfram standa opin skörð
eftir snillingana.
Hafandi í huga stefnu ákveðinnar
stjórnmálahreyfingar mun þessi
huldumaður hafa ort svo meinlega vísu
um sleikjuhátt sem teljast má þeirra
höfuðeinkenna.
Þeir stefna fyrir allt og ekki neitt
íslenskan þeim veldur böli þungu,
og skrifa kannski kanamálið eitt
en kunna síður mæðra sinna tungu.
Gaman væri að heyra frá lesendum ef þeir
kannast við þessar vísur.
Það mun vera Björn Leví Gestsson sem er
höfundur að eftirfarandi greinargerð:
Konum fyrst ég kanna hjá
kærleiks ystu merkin,
dýpra risti og dái þá
Drottins listaverkin.
Eitt sinn er brást til beggja vona um
maíblíðuna mun Jón Pétursson hafa ort
þessa:
Hefi veitt og verið stór
voryl seitt í muna.
Nú ég þreyttur þamba bjór
þessu er leitt að una.
Vitum ekki enn fyrir víst hvernig maí reynist
okkur jarðarbörnum, gott samt að enda
með þessari ágætu vísu Adolfs J. Petersen:
Loftið kliðar ljúfum hljóm
lýsir friði myndin.
Allt um sviðið anda blóm
undir niðar lindin.
Veriði þar með
sæl að sinni.
/Guðmundur
Valtýsson
Eiríksstöðum,
541 Blönduósi
Sími 452 7154
Vísnaþáttur 760
( GUÐMUNDUR VALTÝSSON ) palli@feykir.is
Breytingar
ÁSKORANDAPENNINN | palli@feykir.is
Það eru áratugir síðan ég fermdist. Það var bjartur og
fallegur dagur þegar ég stóð við altarið í Þingeyrakirkju
eftir undirbúning hjá sr. Þorsteini, prófasti á næsta
bæ. Það var fámennt við altarið, þá sveið að skarð var
Greinarhöfundur í Tjarnarkirkju á Vatnsnesi með bikar sem Guðmundur
Ketilsson fékk 1853 fyrir umbætur á leigujörð sinni frá Konunglega
danska landbúnaðarfélaginu. Bikarinn gaf hann í Tjarnarkirkju og var
hann um árabil notaður þar sem kaleikur. AÐSEND MYND
Magnús Ólafsson á Sveinsstöðum
fyrir skildi. Jafnaldri sem átti að standa þarna með
okkur hafði verið hrifinn burt úr þessum heimi, fyrsta
dráttarvélaslysið sem ég kynntist af raun. Hafði þau
sterku áhrif að vinar var saknað á fermingardegi, en varð
til þess að ávallt síðar umgekkst ég hættur vélknúinna
tækja af virðingu.
Ég hafði lokið skyldunáminu. Á þeim árum var skyldan
aðeins þrjú til fjögur ár, jafnvel aðeins fáir mánuðir á ári. Við
flest fórum þó eitthvað meira í skóla en þar var ekki mikill
hvati til að leggja stund á langt nám á þeim árum.
Í dag er skólaskyldan í tíu ár og hvern vetur er kennt mun
lengur en var í mínu ungdæmi. Mikil áhersla er lögð á að
unga fólkið haldi áfram í skóla, jafnvel í mörg ár. Kostir sem
standa til boða fyrir unga fólkið eru miklu fjölbreyttari í dag
en í mínu ungdæmi. Það er vel. Spurning hvort námsleiði sé
að verða vandamál.
Ég hef hins vegar áhyggjur af því unga fólki sem ekki á
kost á öðru en stunda æskunámið í mjög fámennum skólum.
Ég man hvernig var að koma úr litla skólanum í túnfætinum
heima í rúmlega 100 nemenda Héraðsskóla á Reykjum. Í
dag þurfa margir nemendur að fara úr 20 - 50 nemenda
skóla í aðra sem telja nemendur í hundraða tali. Á þeirri
vegferð tapa margir áttum og týnast. Æskuárin móta unga
fólkið til frambúðar. Sá sem missir fótanna á öðrum áratug
sinnar ævi nær sér sjaldan á strik. Þannig flýr mörg einmana
sál og villist í þéttum skógi. Hér er breytinga þörf. Hætturnar
eru margar. Í mínu ungdæmi fannst mér mesta hættan af
óvörðu drifskafti, í dag liggja hættur víða.
Á þeim fögru en köldu vordögum sem okkur hefur mætt á
þessu vori hefði margur unglingurinn átt að gangast undir sitt
fermingarheit. Í upphafi þessa árs datt engum í hug á hvern
hátt heimurinn gjörbreyttist frá því sem hann hefur verið hin
síðari ár. Flest með allt öðrum blæ en verið hefur. Þær miklu
breytingar sem á fáum vikum hafa orðið leiðir hugann að
öllum þeim breytingum sem orðið hafa á mínu æviskeiði,
jafnvel á líftíma þeirra sem fæddir eru á síðustu áratugum
liðinnar aldar.
Eitt er þó sem ekkert hefur breyst. Meginhluti unglinganna
sem gengur upp að altarinu á fermingardegi gerir það alls
ekki af einhverjum trúarhita. Miklu fremur af því að flestir
vinirnir fermast og svo fá unglingarnir miklar og flottar gjafir.
Það gerir daginn frábæran, líkt og jólin. Þar eru gjafir komnar
langt úr hófi. Lítið er hugsað um hvers vegna sú hátíð er
haldin.
Í þessum pistli hefur mér verið tíðrætt um breytingar. Er
ekki full ástæða fyrir kirkjunnar fólk að huga að róttækum
breytingum. Vissulega hefur mögnuð og merk breyting orðið
í einum og einum söfnuði, en heilt yfir hafa litlar breytingar
orðið á kirkjustarfi um aldir.
Sjálfum finnst mér Þingeyrakirkja ein fegursta kirkja
landsins. Aldrei er eins dýrðlegt að koma þar og þegar
kirkjan er ljósum prýdd á síðkvöldi. Þangað komu fjölmargir
vinir mínir og fylltu kirkjuna á síðkvöldi og hlustuðu á
Álftagerðisbræður á afmæli mínu fyrir nokkrum árum. Oftar
hef ég hins vegar setið þar í fámenni á aðfangadagskvöld. Þá
eru þar oftar en ekki fáir aðrir en prestur og þeir sem syngja
í kórnum eða eiga þangað tengsl. Það var meira að segja
fámenni þar á síðasta aðfangadagskvöldi, þó nýr prestur
væri kominn. Fögur kirkja, fallegt veður og nýr kvenprestur
dugðu ekki til að heilla fólk á þessu kvöldi. Er ekki breytinga
þörf?
- - - - - -
Ég skora á Hörpu Birgisdóttur bónda og ráðunaut á Kornsá
í Vatnsdal að taka pennann næst.
20/2020 3