Syrpa - 01.03.1949, Page 10

ur í þeirri viðureign. Og hvað sem annars má um
þá ráðstöfun segja, að meginið af utanríkismálum
okkar skuli nú beint eða óbeint vera í liöndum
þessarar fjölskyldu, þá bendir það ekki til þess,
að við teljum hana útlenda. Þó er hér aðeins um
fyrsta ættlegginn að ræða. En úr því að við erum
svo kröfuhörð gagnvart þeim útlendingum, sem
setjast að í okkar landi, nær þá nokkurri átt að
ætlazt til þess, að Kanadaþjóðin geri engar kröfur
til þriðju og fjórðu kynslóðar þess fólks, sem
leitað hefur hælis þar í landi?
Hvernig hefðum við t. d. tekið því, ef heyrzt
hefðu frá Danmörku raddir um það, að Ólafur
Thors væri að svíkja föðurland sitt, Danmörku,
með því að vinna að skilnaði ríkjanna og afnámi
hins sameiginlega konungdóms?
Ég þekki trúan og tryggan íslending, sem fór
vestur um haf fullvaxta maður og þjáðist af óyndi
í meira en fjörutíu ár. Staka þessi, sem liann
kastaði eitt sinn fram eftir hér um bil tuttugu
ára dvöl, sýnir nokkuð inn í liuga lians:
Nýjum vítum braut ég brýt,
breyti lítið högurn.
Út ég slít við enskan skít
einskisnýtum dögum.
Þessi maður hefur jafnan átt heima í íslendinga-
hverfinu í Winnipeg, og hér um bil einvörðungu
umgengizt íslenzkt fólk; liann er kvæntur ís-
lenzkri konu, sem fluttist vestur beina leið úr
íslenzku sveitahéraði, þegar hún var um tvítugt,
og talar enn í dag miklu fremur íslenzku en
ensku. Hann elskar og dáir íslenzka tungu og ís-
lenzkan skáldskap og liefur öll þessi ár lesið allt
það, sem liann hefur getað höndum undir kom-
izt af íslenzkum fræðum, enda liafa íslenzkar
bækur jafnan verið á takteinum á heimili hans.
Eigi að síður fór það svo, að af fimm börnum
þeirra geta aðeins tvö hin elztu talað Winnipeg-
íslenzkuna nokkurn veginn lýtalaust, hið þriðja
getur dálítið talað, en ekkert skrifað, og tvö hin
yngstu hvorki talað né skrifað. Framan af ætlaði
þessi íslenzki útlagi að halda því til streitu, að
íslenzka væri eingöngu töluð á heimilinu og
banna börnunum að láta sér enskt orð um munn
fara þar; en þegar þau fóru að ganga á enskan
skóla og eignast enskumælandi stallsystkini, þá
gerði hann sér ljóst, að slíkur tvískinnungur hlyti
að verða börnunum þvingun og kvöl, honum
skildist, að hann hafði engan rétt til að svipta
þau þeirri hamingju að eiga sér föðurland heil
og óskipt. Þess vegna fórnaði hann eigin tilfinn-
ingum og gaf börnum sínum af fúsum vilja það
frelsi til að velja og hafna, sem þeim bar. Von-
leysi heillar ævi hafði kennt honum, að enginn
getur átt nema eitt föðurland.
En er nokkur ástæða til þess að vera að rifja
þetta upp nú? Getur það nokkuð sakað, þó að
við höldum áfram að lifa í fallegum draumi?
Já, það getur sakað og liefur sakað.
Málum er nú svo komið fyrir okkur íslending-
iim, að ekki er annað sýnt, en að ný herseta geti
skollið yfir ltvenær sem er. Það er ekkert annað
en óvita fleipur að halda því fram, að Banda-
ríkin hefðu gert þátttöku íslands í Atlantshafs-
bandalaginu að skilyrði fyrir hlutdeild sinni í
því, eingöngu til þess að tryggja samúð þeirra 1 ‘50
þúsund sálna, sem við þetta útvígi loða. Það, sem
þau sækjast eftir, eru fullkomin og frjáls afnot
af landinu handa þeim lier og undir þau hergögn,
sem herfræðingarnir telja að á þessurn púnkti í
hernaðarkerfinu þurfi að vera á hverjum tíma.
Orðalag samningsins eða hinar óviðurkvæmilegu
skýringar talsmanna hans á honum blekkja engan
mann, heilan á sönsum. Og þó að við vonumst
auðvitað eftir því í lengstu lög, að eitthvert krafta-
verk eigi sér stað til þess að bjarga okkur, ein-
hver skyndileg breyting verði á hernaðartækn-
inni, sem dragi úr hinni hernaðarlegu þýðingu
landsins, þá væri það óðs rnanns æði að gera ekki
ráð fyrir voðanum og búa sig undir að verjast
honum að því leyti, sem hugsanlegt er, að í okkar
valdi standi. Að vísu getum við ekkert gert til
þess að' bægja frá okkur þeim skelfingum, sem
ógna lífi og limum, ef hér verður her-„vemd“ á
meðan kjarnorkustyrjöld geisat;, en ýmislegt er
aftur á móti hægt að gera til að draga úr þeirri
hættu, sem siðgæði þjóðarinnar, sjálfstæði henn-
ar og tungu stafar af þaulsetu erlends hers. í því
efni ætti reynslan af hinni nýafstöðnu hersetu að
geta komið að notum, og verður það þá áreiðan-
lega hið eina gagn, bæði fyrr og síðar, sem af
henni getur hlotizt okkur til handa.
Og hvaða lærdóm má þá draga af þeim dýr-
keypta skóla? EFm það geta ekki orðið skiptar
skoðanir, hann er augljós og felst í einni setningu:
Við verðum að forðast allt persónulegt samneyti
við setuliðsmennina.
Við höfðum ekki vit á þessu 1940. Þá var fyrsti
46
SYRPA