Syrpa - 01.03.1949, Page 18

in, sem talin hafa verið, en áratug eldri en Gest-
ur Pálsson og Stephan G. Stephansson. Hann óx
við misjafna aðbúð, og nreð fullorðinsárum gaf
hann sig þunglyndi og drykkfeldni sinni á vald.
Þess vegna kom aðeins fátt af því fram, senr í hon-
um virtist búa, og konr oft í öðru formi en skyldi.
Engu að síður náði hann þjóðlrylli, og ekki að
ástæðulausu. Eitthvert nrerkasta kvæði hans er
viðtal við Dettifoss;
Kveður þú ljóð unr lrali lrorfna
og hetjulíf á fyrri öld,
talar þú nrargt um frelsið forna
og frægðarinnar dapra kvöld.
Ljósgeislar á þér leika skærir,
liðnir frá sól í gegnunr ský;
regnbogalitir titra tærir
tröllauknum bárunr þínum í.
Rómantísk beiting líkinganna er lrér snjöll. Sól-
argeislarnir, breyttir í regnbogaliti við að fara
gegnum ský og fossúða, eru viðeigandi lýsing
leiksviðs, þar sem sýna skal hetjulíf og „frægðar-
innar dapra kvöld“. Rökrétt lok kvæðis eru þáð,
að yfir skáldinu sjálfu, föllnu fyrir aldur fram,
skuli fossinn dynja á sönru lund: „í jörmunefld-
nm íturmóði / yfir mér skaltu hlæja þá.“
En Kristján orti líka um karlmenni, sem barð-
ist til að sigra, en eigi falla. Kvæðið Heimkoman
er vinsælast af þeim ljóðunr hans. Þar er þetta:
Ekkert vísar á leið, engin varða er nær,
allt er voðalegt ferðlúnunt svein,
myrkri fyrir og lrríð eigi faðmsbreidd hann sér,
og hjá frostinu vægð er ei nein.
En hann glottir við tönn, og unr gaddfreðið láð
augum gætnunr hann lítur nreð ró,
breytir stefnunni lítt, hefur storminn á hlið
veður sterklega helkaldan snjó.
Fjallaskáldið þekkti vel til þess, senr lrann var
að lýsa. Fyrir það tekst honum allvel að ná þrótti
í stílinn og veruleikaáhrifum. Hátturinn er auð-
veldur, en braglýti í línunni: nryrkri fyrir og
lrríð eigi . . . þar sem orðaröð truflast og fyrir ber
stuðul.
Nú er frost á Fróni — er úr sama umhverfi og
miklu rímsnjallara kvæði. Andi beggja er hinn
sanri. Ættjarðarkvæði Kristjáns eru sömu ættar,
t. d. þetta:
Norður við heimskaut í svalköldum sævi,
svífandi heimsglaumi langt skilin frá,
þrungin af eldi og þakin af snævi,
Þrúðvangi svipuð með mjallhvíta brá,
eykonan forna og alkunna stendur,
ættarland Sögu og frelsisins skjól,
þar senr að marghæfir mæringar endur
nrenntunar vermdust af geislandi sól.
Rónrantík Kristjáns er lrér senr víðar skyld
Gröndal og varla djúpsótt, en glæsileik átti hún
í söng. Síðustu orðin um nrenntun fornmanna í
samanburði við almenning 19. aldar voru skáld-
inu rík alvara.
Frásagnargáfa Kristjáns hefur verið mikil.
Veiðinraðurinn er dæmi hennar:
Þars Missisippis megindjúp franr brunar
í nryrkum skógi og vekur straumanið,
þars aftangeisli í aldingulli funar
og undarlegan hefja fuglar klið,
þar sem úlfar þjóta um skógargeima
og þreyttur lrjörtur veiðimanninn flýr,
þars voðaleg með varúð áfram sveima
í vígahug in skæðu panþerdýr,
. . . nreð lröndum tengdum halur veiðilúinn
og hafði byssu lagt á græna storð,
ranrmlega vaxinn, röggvarfeldi búinn,
við raust hann kvað og mælti þessi orð:
Síðan rekur skáldið ævisögu veiðinrannsins og
þýðir hana nreð bölsýni sín sjálfs. Allt kvæðið er
vel ort, og söguþyrstir unglingar drukku það í
sig langt fram á 20. öld, þótt lífsflóttinn, senr þar
er mergur málsins, væri þeim ekki að skapi, ef
til vill.
Sé ádeila í þessu kvæði, er hún lítt markviss.
Hins vegar var harðýðgi kirkjukenningar löstuð
nrjög lrerlega t. d. í Eyðing Jeríkóborgar eftir
Kristján, hinu snjallasta kvæði um ránþjóð, sem
tók land annarra og líf þeirra. En gleðin yfir því
að lýsa og segja frá er þar þó ríkari en ádeilan,
og er það enn gleggra í Mongóladrápu Kristjáns:
Ofan af háum
Asíu hálsum
geystist grenjandi,
grár fyrir járnum,
múgur Mongóla
54
SYRPA