Morgunblaðið - 25.08.2021, Síða 13

13
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. ÁGÚST 2021
Hraðferð Vinsælt er meðal ferðamanna að fara í siglingu í kringum Vestmannaeyjar. Hraðbátar eru þar vinsælir þar sem siglt er á fleygiferð á milli áningarstaða.
Eggert
Stafrænar lausnir
hafa haldið innreið
sína í heilbrigðisþjón-
ustuna. Úthlutanir á
styrkjum úr Rann-
sóknasjóði og
Tækniþróunarsjóði
sýna að rekin er um-
fangsmikil nýsköpun
og þróun sem skila
mun árangri á kom-
andi árum. En betur
má ef duga skal. Við
verðum tryggja að okkar besta
unga fólk í háskólum og nýsköpun
sjái stærstu tækifærin í heilbrigð-
isvísindum.
Frábært vísinda- og tæknifólk
skapar lausnir sem gagnast víða.
Fjölmörg fyrirtæki hafa orðið til á
heilbrigðissviði sem vakið hafa at-
hygli bæði heima og erlendis. Fjár-
festar hafa stutt við þessa þróun
með fjármagni og við-
skiptaþekkingu.
Galdrar einka-
framtaks
Bekkjarfélagi minn
úr menntó er frum-
kvöðull og hefur skap-
að forsendur fyrir far-
sælli drefingu
Pfizer-bóluefnisins um
heimsbyggðina. Hver
hefði spáð því að fyrir-
tæki stofnað í Háskóla
Íslands af vanefnum
tæki sér þetta hlut-
verk í heimshagkerfinu? Þetta eru
galdrar einkaframtaksins sem allt
of margir líta fram hjá.
Þótt jafnt og þétt heyrist gagn-
rýni á einstaka þætti heilbrigðis-
þjónustunnar er óumdeilt að þjón-
ustan er frábær og sinnt af
starfsfólki í fremstu röð. Til að
mynda eru dauðsföll af völdum Co-
vid-19 hvergi færri en hér á landi
þegar miðað er við hlutföll af smit-
uðum. En rekstrarformið má ekki
kæfa snilldina sem býr í fólkinu.
Nýr Landspítali rís sem vafalaust
mun greiða úr fjölmörgum vanda-
málum sem hrjáð hafa spítalann og
verið umtöluð á undanförnum árum.
Þar er af nógu að taka.
Ríkið ákvarðar
verð, magn og gæði
Í rekstri fyrirtækja næst mestur
árangur þegar fólk með mismun-
andi bakgrunn vinnur saman að
sameiginlegu markmiði. Ein-
staklingar með iðnmenntun, tækni-
og verkfræðingar, viðskiptafólk,
karlar og konur, fólk af ýmsum
uppruna og með alls konar reynslu
tekur höndum saman um að lág-
marka kostnað, auka framleiðni,
finna nýjar lausnir og auka umsvif.
Einföld regla þarf að stýra heil-
brigðisþjónustunni: Ríkið ákvarðar
verð, magn og gæði þjónustunnar
en einkaaðilar, ríkisstofnanir og
önnur rekstrarform keppast við að
veita þjónustuna á sem hagkvæm-
astan og bestan máta. Þannig
tryggjum við sátt um heilbrigðis-
kerfið og komum í veg fyrir mynd-
un tvöfalds heilbrigðiskerfis, þar
sem efnamiklir einstaklingar geta
keypt meiri og betri þjónustu en
aðrir. Það er til mikils að vinna að
stöðva þá þróun.
Hvatakerfi
Gagnrýnt hefur verið að Land-
spítalinn fái fjármagn án þess að
skilgreint sé hvernig það verði
nýtt sem best. Björn Zoëga, for-
stjóri Karolinska sjúkrahússins,
sagði nýlega fullreynt að fjár-
magna sjúkrahúsrekstur með
föstum fjárframlögum. Tengja
verði fjármagn við afköst og gæði
þjónustu. Þannig skapist hvati
fyrir nýja nálgun, hagræðingu og
einföldun rekstrar í þágu sjúk-
linga og starfsfólks. Við þurfum
sterkt háskólasjúkrahús en til
hliðar þarf öflugan einkarekstur
sem styður við og hjálpar rík-
isreknum spítala að vera fram-
úrskarandi til að mæta þeim
áskorunum sem blasa við. Þannig
ætti öll heilbrigðisþjónustan að
vera rekin.
Um þessi mál verður fjallað á
ráðstefnu SA og SVÞ um heil-
brigðiskerfi á krossgötum kl. 16 í
dag á Grand hóteli.
Eftir Halldór Benja-
mín Þorbergsson » Við þurfum sterkt
háskólasjúkrahús en
til hliðar þarf öflugan
einkarekstur sem styð-
ur við og hjálpar ríkis-
reknum spítala að vera
framúrskarandi.
Halldór Benjamín
Þorbergsson
Höfundur er framkvæmdastjóri Sam-
taka atvinnulífsins.
Frumkvæði, afköst og gæði
Í harðri pólitískri bar-
áttu getur verið áhrifa-
ríkt að endurtaka stöðugt
staðleysur. Hamra á
rangfærslum í tíma og
ótíma. Sé þeim ekki mót-
mælt er hættan sú að
jafnvel þeir sem ættu að
vita betur og hafa verið í
aðstöðu til að fylgjast
með og jafnvel tekið þátt
í ákvörðunum, trúa mat-
reiðslu áróðursmeistaranna.
Líklega er fátt betra hráefni fyrir
meistara villandi upplýsinga en skatt-
ar og gjöld. Í matreiðslunni eru
möguleikarnir aðeins takmarkaðir við
hugmyndaauði. Og jafnvel réttar upp-
lýsingar geta gefið villandi niðurstöðu
til að þjóna pólitískum markmiðum.
Dæmi:
Árið 2017 var Gunnar með 350 þús-
und krónur í mánaðarlaun. Hann
greiddi í tekjuskatt og útsvar rúmar
71 þúsund krónur. Skattbyrðin var
20,35%.
Á þessu ári er Gunnar í nýju starfi
og með töluvert hærri laun, eða 550
þúsund krónur á mánuði. Hann borg-
ar nær 127 þúsund krónur í skatta.
Skattbyrðin er 25,38%.
Áróðursmeistarinn nýtir sé þessar
upplýsingar og heldur því fram að
skattar hafi hækkað. Auðvitað lítur
hann fram hjá hærri launum og eðli
stighækkandi tekjuskatts. Hann hirð-
ir í engu um að umfangsmiklar kerf-
isbreytingar voru gerðar á tekju-
skattskerfi einstaklinga sem
gjörbreytir niðurstöðunni og tryggir
að Gunnar er að greiða á þessu ári
umtalsvert lægri fjárhæð í skatta en
hann hefði gert að óbreyttu.
Raunveruleg lækkun
Árin 2020 og 2021 tóku gildi rót-
tækar breytingar á tekjuskattskerf-
inu með því að innleitt var nýtt lægra
skattþrep. Markmiðið var og er að
lækka skattbyrði einstaklinga og þá
sérstaklega þeirra sem eru tekjulágir.
Tryggja að eftir sitji fleiri krónur í
vösum launafólks. (Og
þrátt fyrir óáran
vegna kórónuveir-
unnar var breyting-
unum hrint í fram-
kvæmd).
Dæmið um Gunnar
lítur því nokkuð öðru-
vísi út þegar skatt-
greiðsla er reiknuð út
frá sömu launum. Í
hverjum mánuði er
Gunnar að greiða lið-
lega 15 þúsund krón-
um minna í stað-
greiðslu en hann hefði gert að
óbreyttum reglum m.v. 550 þúsund
króna laun. Með öðrum orðum:
Ráðstöfunartekjur hans eru tæplega
183 þúsund krónum hærri á þessu ári
en þær hefðu verið ef engar breyt-
ingar hefðu náð fram að ganga. Þetta
er raunveruleg og áþreifanleg skatta-
lækkun á kjörtímabilinu.
Svo er hægt að líta á þróunina út
frá stöðu Gunnars 2017. Með 350 þús-
und krónur á mánuði var skattbyrðin
25,38% eins og kemur fram hér að of-
an. Hefði hann notið kerfisbreyting-
anna sem gerðar hafa verið síðustu
tvö árin, hefði skattbyrðin verið rétt
um 15,7%.
Á kjörtímabilinu, sem nú er að
ljúka, hefur tekjuskattur einstaklinga
lækkað í heild um liðlega 21 milljarð
króna. Þessi lækkun kemur eftir um-
talsverða lækkun tekjuskatts á ár-
unum 2016/17. Það má því ætla að ein-
staklingar séu að greiða rúmlega 30
milljörðum minna í tekjuskatt á þessu
ári en þeir hefðu gert ef Sjálfstæð-
isflokkurinn hefði setið með hendur í
skauti og haldið skattkerfinu óbreyttu
frá tíð vinstri stjórnar Jóhönnu Sig-
urðardóttur. Þessar kerfisbreytingar
hafa allar verið gerðar undir forystu
Bjarna Benediktssonar í fjármála- og
efnahagsráðuneytinu.
Áfangasigrar
Þeir sem þekkja skoðanir mínar í
skattamálum vita að ég er óþol-
inmóður og hefði viljað sjá róttækari
breytingar á skattkerfi einstaklinga
en einnig verulega lækkun og upp-
stokkun á öðrum skattstofnum rík-
isins. En ég get ekki annað en glaðst
yfir áfangasigrunum.
Frá því Sjálfstæðisflokkurinn tók
sæti í ríkisstjórn hefur trygginga-
gjaldið lækkað nær árlega. Árið 2013
var það 7,69% en er komið niður í
6,10%. Lækkun um meira en 20% eða
yfir 25 milljarða á ári. Á sama tíma
hafa útgjöld sem tryggingagjaldinu
er ætlað að standa undir hækkað
verulega. Hitt er rétt að trygginga-
gjaldið er enn of hátt og raunar vond-
ur skattur sem leggst á laun – störf.
Nauðsynlegt er að endurskoða hug-
myndafræðina að baki trygginga-
gjaldinu og þá ekki síst til að létta
undir með litlum og meðalstórum fyr-
irtækjum.
Áfangasigrarnir hafa verið fleiri.
Sjálfstæðisflokkurinn beitti sér fyr-
ir því að einstaklingum væri heimilt
að nýta séreignasparnað – skattfrjálst
– vegna kaupa á íbúðarhúsnæði.
Skattfrelsismark erfðafjárskatts
var hækkað úr 1,5 milljónum í fimm
milljónir króna.
Söluhagnaður frístundahúsnæðis í
eigu einstaklinga var gerður skatt-
frjáls með sama hætti og af íbúðar-
húsnæði enda hafi viðkomandi átt
eignina í a.m.k. sjö ár. Um leið tryggt
að sala skerði ekki réttindi í almanna-
tryggingakerfinu.
Með skattabreytingum voru kyn-
slóðaskipti í landbúnaði auðvelduð.
Haraldur Benediktsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, sigldi málinu í
höfn.
Frítekjumark fjármagnstekna var
tvöfaldað og nú eru fjármagnstekjur
allt að 300 þúsund. Færri greiða fjár-
magnstekjuskatt en áður þrátt fyrir
að skattprósentan hafi hækkað úr
20% í 22%. Þvert á skoðanir póli-
tískra andstæðinga Sjálfstæð-
isflokksins, held ég því hins vegar
fram að skattprósentan sé hættulega
há og að nauðsynlegt sé að lækka
hana á komandi árum. En frí-
tekjumarkið kemur hlutfallslega
þeim best sem hafa ekki háar fjár-
magnstekjur.
Stoðir almannaheilla styrktar
Það var sérstaklega ánægjulegt að
taka þátt í að hrinda í framkvæmd
baráttumáli Bjarna Benediktssonar
um skattalega hvata til að styrkja al-
mannaheillafélag. Nú geta ein-
staklingar dregið framlög til al-
mannaheillastarfsemi fyrir allt að
350 þúsund krónur á ári frá skatt-
skyldum tekjum. Á sama tíma var
svigrúm fyrirtækja til að styrkja al-
mannaheillafélög tvöfaldað. Ég er
sannfærður um að með þessum
breytingum muni líknarfélög, björg-
unarsveitir, skátar, íþróttafélög og
önnur samtök sem vinna að almanna-
heillum, styrkjast og eflast. Og það
er undir okkur, hverju og einu, kom-
ið að taka ákvörðun um það.
Dæmin eru fleiri um hvernig byrð-
arnar hafa orðið léttari hjá heimilum
og fyrirtækjum. Breyting á skatt-
lagningu tekna vegna höfundaréttar
styrkir skapandi greinar. Upp-
stokkun á skattaumhverfi atvinnu-
lífsins vegna rannsókna og þróunar
hefur rennt nýjum og styrkari stoð-
um undir nýsköpun og sprotafyr-
irtæki. Hvatar til grænna fjárfest-
inga fyrirtækja hafa verið innleiddir.
Og fyrir sjálfstæðismenn er gott
að muna eftir að árið 2015 rættist
gamall draumur. Þá voru almenn
vörugjöld felld niður að frumkvæði
Bjarna Benediktssonar. Ekki var
þar við látið sitja. Tollar voru felldir
niður á öllum vörum, að búvörum
undanskildum. Þessar skattabreyt-
ingar ýttu undir aukna samkeppni og
lækkuðu vöruverð.
Enn er verk að vinna
Ótaldar eru margvíslegar aðrar
breytingar en hitt er rétt að dæmi
eru um að gjöld og skattar hafi hækk-
að. Álagning krónutöluskatta er
ómarkviss og ógagnsæ. (Hafa raunar
stundum lækkað milli ára að raun-
gildi). Þá er einnig ljóst að gjaldskrá
opinberra stofnana endurspeglar oft
illa þann kostnað sem fellur til við
þjónustuna og ekki hefur verið nægj-
anlega tryggt að viðskiptavinir við-
komandi stofnunar njóti þess hag-
ræðis sem hefur eða mun nást með
stafrænu Íslandi.
Ég fæ heldur ekki séð að hægt sé
að leggja á kolefnisgjöld með óbreytt-
um hætti, en þau hafa hækkað veru-
lega á síðustu árum. Þetta er eitthvað
öfugsnúið að fyrirtæki sem sann-
arlega hefur dregið úr losun skuli
þurfa að sæta stöðugt hærra kolefn-
isgjaldi. Það sem oft eru kallaðir
grænir skattar þurfa í heild sinni end-
urskoðunar og við þá endurskoðun
verður að hafa hugfast að slík skatta-
heimta er ekki ætluð til að auka
tekjur ríkisins, heldur leysa aðra
skattlagningu af hólmi. Eðli máls
samkvæmt eru grænir skattar tíma-
bundnir og renna sitt skeið þegar
markmiðum er náð.
Það er því enn verk að vinna varð-
andi tekjuskattskerfi einstaklinga –
gera það enn einfaldara og skýrara,
draga úr jaðarsköttum og létta skatt-
byrði, (ég hef lagt fram róttækar
kerfisbreytingar, sem ekki verður
farið yfir hér enda gert áður). Í gegn-
um skattkerfið er hægt að auðvelda
launafólki að taka með beinum hætti
þátt í atvinnulífinu og skjóta þannig
styrkari stoðum undir fjárhagslegt
sjálfstæði þess. Um leið verður að
lækka skattprósentu fjármagnstekna.
En þótt mörg verkefni séu enn
óunnin á sviði skattamála, stendur sú
staðreynd óhögguð – skiptir engu
hvernig meistarar villandi upplýsinga
matreiða – að álögur á einstaklinga og
fyrirtæki eru tugum milljarða lægri á
þessu ári en þær hefðu orðið með
óbreyttum leikreglum vinstri stjórn-
arinnar.
Eftir Óla Björn
Kárason » Sú staðreynd er
óhögguð að álögur á
einstaklinga og fyrir-
tæki hafa lækkað um
tugi milljarða í stjórnar-
tíð Sjálfstæðisflokksins
frá 2013.
Óli Björn Kárason
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Meistarar villandi upplýsinga